آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

قرآن کریم، طبق سخن و اعتقاد عارفان، مهم ترین منبع کسب معرفت در حوزه عرفان اسلامی است و معیار صحت حقیقت از توهم نزد ارباب معرفت است.از متون عرفانی استنباط می شود که دو گروه علی رغم اینکه در زی اهل سلوک اند، به دام افتاده خیالات باطل و گمان های نادرست از معارف و حقایق معانی قرآن کریم شده اند؛ نخست گروهی که در قصد سلوک و کشف حقیقت صادق اند، اما چون گرفتار ضخیم ترین حجاب، یعنی «حجاب خودی» و نفس هستند، ادراکاتشان کشف و مکاشفه نسیت، بلکه کج فهمی و ناشی از کوری حدقه بینش است، گروه دوم آنان که در قصد راه و هدف سلوک نیز آلوده به کسب جاه و نام اند و از این روی گفتارشان مردود است.از دیدگاه متون عرفانی فارسی هر دو گروه بی بهره از معرفت و شهود حق اند، و مدعیات آن ها باطل و راهزن است، هرچند که گفته های آنان ظاهری عارفانه و گفتمانی در مسایل عرفان است. برخی، این سلک بیانات معرفت نمای را به «نور نجس» تعبیر کرده اند. سنایی، مولوی، محمد غزالی، احمد غزالی و عین القضات نیز هر کدام نامی بر این رمز گویی های متظاهران مدعی کشف و شهود گذاشته اند، که در متن مقاله به آن پرداخته شده است. نیز در این پژوهش، چونی و چرایی موضوع با تفکیک و تحلیل از آرای مطرح در برجسته ترین متون عرفانی فارسی طرح و تحلیل و شواهد کافی در هر نکته ای آمده است.

مفهوم هویت به معنای درک نسبتاً پایدارهر شخص از کیستی و چیستی خود در ارتباط با افراد و گروه‌های دیگر تعریف شده است که از طریق تعاملات اجتماعی فرد با دیگران در فرآیند اجتماعی شدن کامل می‌شود. به طور کلی هویت به دو بعد هویت فردی و هویت جمعی تقسیم می‌شود. مبنای اصلی هویت فردی تمایز از دیگران و مبنای اصلی هویت اجتماعی شباهت با دیگران است. هویت فردی به نظام شخصیت هر فرد تکیه دارد و شامل ویژگی‌های فردی و نقش‌های خاص هر فرد در زندگیش می‌شود. اما هویت جمعی انتساب یا عضویت فرد را در یک جمع یا گروه خاص نشان می‌دهد. هویت جمعی در پاسخ به ما کیستیم و چیستیم؟ و گروه‌های دیگر کیستند؟ مطرح می‌شود. این هویت تمایز جمعی از افراد را از جمعی دیگر نشان می‌دهد. هویت قومی، هویت طبقاتی، هویت دینی، هویت ملی و هویت فرهنگی مصادیقی از هویت جمعی هستند.برخوداری از دین و تعالیم مذهبی مشترک پایبندی و وفاداری به آن و اعتقاد و تمایل به مناسک و آیین‌های مذهبی فراگیر، در شکل دهی به هویت اجتماعی بسیار موثر است. امروزه هویت دینی یکی ازمهم‌ترین اجزاء هویت اجتماعی و یک منبع مهم اولیه هویت بخشی و معنا بخشی به بسیاری از مردم دنیاست. اسلام به عنوان یک دین الهی شاخص‌های یک هویت موفق را برای افراد تبیین کرده است. این شاخص‌ها را می‌توان از بین آیات قرآن و سخنان پیامبر مکرم (ص) اسلام دریافت کرد. هدف از پژوهش حاضر، ارائه تعریفی از هویت زن مسلمان با توجه به معیارهای دین مبین اسلام و بررسی میزان به تصویر کشیده شدن این هویت توسط سینمای دهه هشتاد ایران است. بدین منظور ابتدا مولفه‌های هویت زن مسلمان از بین آیات قرآن کریم و احادیث پیامبر مکرم اسلام (ص) اخذ گردیده و بعد از آن به دنبال این هویت در بین فیلم‌های سینمایی بوده‌ایم. چارچوب نظری این تحقیق مشتمل بر نظریه برجسته‌سازی رسانه و مبانی جامعه شناسی شناخت می‌باشد. تحقیق حاضر از نوع تحلیل محتوای کمّی می‌باشد. نمونه این تحقیق 94 فیلم از بین467 فیلم اکران شده دهه هشتاد بوده است که به صورت تصادفی طبقه ای انتخاب شده‌اند. ابزار تحقیق، چک لیست محقق ساخته است و یافته های تحقیق توسط نسخه 16 نرم افزارspss سنجیده شده است. اعتبار تحقیق از نوع صوری می‌باشد و پایایی تحقیق با ضریب اسکات سنجیده شده است و رقم 79.2 بدست آمده است.نتایج تحقیق نشان می‌دهد سینمای ایران نقش مثبت و موثری در ارائه هویت زن مسلمان به جامعه نداشته است.بین دو نیمه‌ی دهه‌ی هشتاد از نظر ارائه پیام‌های هویتی تفاوت معناداری دیده نشده است. بیشترین پیام ارائه شده در حوضه ی زن و خانواده بوده است.

شناخت دقیق و تحلیل صحیح افکار و آرای حکمای اسلامی، وابسته به شناسایی و زمینه‌ها و عوامل پیدایش اندیشه‌ها و اثرپذیری آنان از خردورزی پیشینیان است. انسان‌شناسی یکی از مواریث حِکمی ایران باستان است که بن‌مایه‌های آن در آرای حکیان مسلمان و فلسفه آنان (فلسفة مشاء، فلسفة اشراق و حکمت صدرایی) مشاهده ‌می‌شود؛ ازاین‌رو، تحلیل فلسفی خیر و شر در حوزه انسان‌شناسی‏، ناظر به معنای خیر و شر در حکمت ایران باستان است که اهمیت بسزایی داشته است. در این نوشتار برای تأیید و صدق این گفتار، مبانی فلسفی برگرفته از خیر و شر در حکمت ایرانی با حکمت اسلامی بررسی تحلیلی‌تطبیقی شده است. روی‌آوردی که حاصل آن، گواه از وجود نقاط مشترک فلسفی در تطبیق تاریخی مبانی حکمی ایرانی‏‏، اشراقی و صدرایی دارد؛ اشتراکاتی چون، اشتراک مفهوم خیر و شر (نور و ظلمت)، وجود اختیار انسان و مختاربودن وی در پیداش خیر و شر و اینکه فرشتگان مصادیق خیر و شیاطین مصادیق شر هستند، به‌تمامی گواه بر سیر تاریخی اندیشه خیر و شر به‌لحاظ وجودشناسی و معرفت‌شناسی از حکمت ایرانی تا صدرایی است.

کتاب رسالۀ ‌قشیریه اثر عبدالکریم‌ هوازن قشیری و کتاب احیاء علوم ‌الدین امام‌ محمد غزالی دو اثر شناخته‌ شده در علم عرفان و اخلاق هستند. رسالۀ قشیریه یکی از امهات کتب عرفان‌ و احیاء علوم الدین یکی از نخستین آثار در زمینۀ اخلاق است. صاحبان این آثار با توجه به رویکردی که در عرفان و اخلاق دارند به‌تبیین و تشریح مسائل اخلاقی-عرفانی پرداخته‌اند. این موضوع را با مقایسۀ متن این دو کتاب و تعاریفی که از فضایل و رذایل ‌اخلاقی ارائه می‌دهند به‌ وضوح می‌توان دریافت. دراین پژوهش می‌کوشیم تا با روش مطالعۀ کتابخانه‌ای و به ‌صورت تطبیقی-توصیفی، وصف و شرح این دو نویسنده از مباحثی چون نفس آدمی، حُسن خلق، حسد، توبه و رضا، صبر را مقایسه و بررسی کرده و وجوه تشابه و تمایز نگرش آن دو را که برخاسته از تعلق آنان به دو رویکرد عرفان و اخلاق است نشان دهیم. نتایج حاصل از پژوهش بیانگر آن است که اگرچه اخلاق و عرفان هر دو در پی تربیت نفوس انسانی و دوری از رذایل و کسب فضایل اخلاقی هستند، اما در مواردی چون هدف غایی و نهایی، شیوۀ تحلیل مسائل، ارکان سازندۀ این علوم، دیدگاه و رویکرد کلی حاکم بر آن‌ها، شیوۀ تحلیل مسائل، و مباحثی چون نفس آدمی و اقتدا به پیشوا و راهنما از یکدیگر متمایزند.

کشفیات و تجربه‌های زیاد در ابتدای قرن بیستم نشان ‌داد که فیزیک کلاسیک برای به تصویر کشیدن صورت صحیحی از عالم طبیعت کافی نیست و همین نارسائی‌ها منجر شد تا تفکر بشر در مسیر جدیدی از علم فیزیک قرار گیرد. در نگرش جدید فیزیک، نگاه به پدیده‌های هستی‌، نگاه به اجزای جدانشدنی و در کنش و واکنش یک کل هماهنگ است. از سوی دیگر در حکمت متعالیه با توجه به مبانی فلسفی صدرا مانند تشکیک طولی و عرضی، وجود زمان مشترک و... نظامی از عالم طبیعت توصیف شده که با یافته های جدید فیزیک مسانخت بسیار دارد. یکی از بزرگ‌ترین نتایج این کاوش آن است که اشیای مادی به صورت متمایز از یکدیگر نیستند، بلکه به-گونه‌ی جدایی‌ناپذیر، به محیط پیرامون خود متصل شده‌اند و خواص آن‌ها تنها بر حسب ارتباط آن‌ها با کل جهان قابل درک است. این روابط تا فواصل دوردست عالم کبیر و تا ستارگان و کهکشان‌های بسیار دور کشانیده می-شود و درنهایت با تلفیق این دو نگرش، وحدت عالم هستی در جهان ماکروسکوپی نمایان می‌شود. تلفیق دست آوردهای جدید علوم طبیعی با تفکر فلسفی گامی رو به جلو در شناخت بهتر و کامل‌تری از عالم طبیعت است.

یکی از دغدغه­های فیلسوفان در طول تاریخ اندیشه­ی فلسفی، پاسخ­گویی به پرسش از چیستی و هستی زمان و مکان بوده و هست. به همین­منظور در این پژوهش سعی بر آن است تا مسأله­ی فضا و زمان در حکمت صدرایی و ارتباط آن با پیامدهای حاصل از فیزیک جدید تبیین شود و افزون بر مقایسه­ی تحلیلی دو دیدگاه، ابعاد جدیدی از این مسأله­ی پیچیده و مبهم اشاره ­گردد. نگاه صدرا به مسأله­ی زمان با توجه به مبانی تفکر او در وجودشناسی به ویژه حرکت جوهری، سازگاری بهتری با یافته­های جدید فیزیک­دانان چون اینشتن دارد. از مهمترین دست­آوردهای این مقاله، با توجه به نگاه هستی­شناسی صدرالمتالهین از زمان، دست­یابی به نگاهی جامع­نگر و با دامنه­ای وسیع به مسأله­ی فضا - زمان است که دیدگاه فضا - زمان نظریه­ی نسبیت را پوشش می­دهد و با توجه به مسأله­ی زمان مشترک، الگویی اتصال و یکپارچگی عالم طبیعت را با ابعادچهارگانه به تصویر می­کشد. روش مورد استفاده در این پژوهش اسنادی – تحلیلی با استفاده از منابع کتابخانه‌ای است. آثار اصلی صدرالمتألهین و پژوهش­های اینشتن در نظریه نسبیتمنبع این پژوهش است.امید است این نگرش افزون بر آشکارسازی زوایای فلسفی مسأله­ی زمان، بتواند راه­گشای انکشاف ابعاد جدیدتری برای فیزیک­دانان باشد.

از بزرگترین دغدغه­های پیش­روی فیزیک­دانان و فیلسوفان، پس از طرح روابط عدم‌ قطعیت و با توجه به تجربه­ی طولانی خود از اصل علیت، تفسیر این مدعا یعنی چگونگی روابط عدم قطعیت بوده­ است و آراء مختلفی در این عرصه بیان ­شده که دیدگاه هایزنبرگ و بوهم از جمله تفاسیر مهم و در­عین­حال منافی با یکدیگر در این زمینه است. حکمت صدرایی، در مواجه با این مساله در وجودشناسی فلسفی خود، پاسخ­های مبنایی مناسبی ارائه داده­است و پژوهش حاضر، با تکیه بر این مبانی و با محوریت بدیهی بودن اصل علیت، به تبیین، تطبیق و تحلیل مبانی چون: اثبات‌ ناپذیری علیت؛ تفکیک بین علت حقیقی و اعدادی؛ مساوقت علت حقیقی با ضرورت و سنخیت پرداخته و از این طریق راه­گشای بسیاری از نقاط تاریک و مجهول در این موضوع شده­ است و در انتهای پژوهش چنین پیشنهاد می­شود تا جهت جلوگیری از خطای فکری به دلیل وجود اشتراکات لفظی و دقت­های خاص فلسفی، از واژه­ی "عدم یقین" به جای "عدم قطعیت" استفاده­شود.

قاضی عبدالجبار همدانی شرایط دعا را اراده، علم به مقام کسی که از او طلب می کنیم، بیان قید خالی بودن از مفسده، و خاضع و خاشع بودن می داند. در دیدگاه معتزلی وی، فلسفه ی دعا لطف بودن آن است. وجه لطف بودن دعا، این است که خداوند ما را امر به دعا کردن فرموده و خدا امر به کار قبیح نمی کند. دعا تقسیمهایی دارد. دعا در حق غیر و لعنت، دعا برای مؤمن، فاسق و کافر، دعا برای امر حسن یا قبیح و نیز دعا برای اموات از تقسیمهای دعا هستند. از نظر وی دعا برای اموات، از طرف بازماندگان آن ها بی تأثیر است. دعا گاهی واجب است. این وجوب یا از حیث متعلَّق دعاست و یا از حیث شخص داعی. دعا در طلب رزق از خداوند مؤثر است، زیرا عقل و شرع آن را حسن می دانند و طلب حسن، حسن می باشد.

پیامبر گرامی (ص) از افتراق امت پس از خود، به 73 فرقه خبر دادند و تنها یک فرقه را اهل نجات شمردند. فرقه ناجیه را نیز به ((راکبان سفینه اهل بیت و متمسکان قرآن و عترت)) تعریف کردند. شیعه امامیه اثنا عشری مدعی دارا بودن چنین ویژگیهایی است و خود را مصداق آن یگانه فرقه ناجیه می شمارد. کتاب حاضر به منظور اثبات همین مدعا به نگارش درآمده است و مولف آن ((شیخ ابراهیم بن سلیمان)) مشهور به فاضل قطیفی کوشیده است تا با ارائه دلائل منطقی ومقبول شیعه و اهل سنت بر صحت این ادعا مهر تایید بزند و مخالفان را در عرصه احتجاج در باب عقاید دینی، بویژه اعتقادات شیعه در مورد امامت و ائمه اثنا عشر (ع) مجاب سازد.