آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

حدوث و یا قدم عالم از مسائل بحث برانگیز و از جمله موارد اختلافی بین متکلمان و فلاسفه بوده و هست، در این مورد هر دو گروه به منظور اثبات ادعای خود، به بیان دلائل و بطلان استدلال طرف مقابل پرداخته اند و برای اثبات نظر خود به ادله نقلی نیز تمسک کرده و هرکدام، آیات و روایات این باب را به نفع خود تعبیر و تأویل نموده اند.در این پایان نامه سعی شده است به تحلیلی از آیات و روایات این باب پرداخته و تطبیق آن را با هرکدام از طرفین متکلمان و فلاسفه ، مورد بررسی قرار دهیم و نتیجه خواهیم گرفت که آیات و روایاتی که نویسنده این سطور توانسته است آنها را بررسی نماید اگرچه ظهور در اثبات ادعای متکلمان را دارد اما با دقت نظر خواهیم یافت که همگی در صدد اثبات صرفاً مخلوقیت و یا محدث بودن عالم طبیعت است و هیچ یک از آیات و روایات نفی قدم زمانی نسبت به حداقل بعضی از مخلوقات عالم نمی نماید، بلکه بعضی از آنها بر این مطلب تصریح دارد.کلیدواژگان : قدیم، حادث، قدم، حدوث، فیض، دوام فیض، دائم الفیض، حدوث زمانی. ?

معنویت و رویکردهای مختلف به آن ، از مباحث مهم کلام جدید و دغدغ? کثیری از متفکران و محققان این حوزه است که در قرن حاضر بسیار به آن توجه شده است . در بین متفکران مسلمان ، چهار اندیشمند که در عین برخورداری از اشتراکات عقیدتی – فرهنگی ، رویکردهای نسبتاً متفاوتی بر این مقوله دارند . آیت اللّه عبداللّه جوادی آملی ، سید حسین نصر ، عبدالکریم سروش و مصطفی ملکیان که هر چهار دین پژوه مسلمان ، شیعی و ایرانی هستند لکن در مواضعی اختلاف نظرهایی که بعضاً اساسی است در باب معنویت دارند ، این اختلافات در مباحثی همچون تعریف معنویت ، رابطه دین و معنویت ، دنیاگرایی و معنویت و راههای وصول به معنویت خود را نمایان ساخته است .در کَند و کاوی که در آثار این شخصیت ها انجام شد ، خطوط برجسته ای در محورهای ذیل قابل تأمل و پی گیری است :الف ) آقای جوادی آملی بر معنویتی تأکید می کند که بر پایه و مبتنی بر دین اسلام باشد و معتقد است انسان ها به برکت وحی به معرفتی دست می یابند که در پرتو آن می توانند به معنویت حقیقی و الهی نائل شوند . ب ) سید حسین نصر ، معنویت در اسلام که از باطن و سنّت سرچشمه گرفته باشد را می پذیرد و اصل و اساس معنویت را به درونی بودن آن می داند که انسان را از درون به حقیقت الهی پیوند می زند . نگاه او به دینبیشتر به لایه های عرفانی و باطنی آن است . ج ) عبدالکریم سروش ، بر اساس این اعتقاد که ما همواره با فهم جدیدی از دین مواجهیم ،در نتیجه معنویت حاصله را هم متحول دانسته ومعتقد است معنویت امری شخصی و فردی است و چه بسا در شرایط و اقتضائات زمانی مختلف متفاوت باشد . د )مصطفی ملکیان ، بر لزوم تلاش برای جمع میان عقلانیت و معنویت تأکید زیاددارد ، زیرا در نظر وی ، معنویت چیزی جز تدین عقلانی یا عقلانیت دینی نیست . او معنویت را مقوله ای جدا از دین دانسته و دغدغه ی رواج معنویت عمومی سکولار همچون طب عمومی دارد . ه ) با دقت در موارد قبل ، یکی از بنیادی ترین نقطه اشتراک این چهار متفکر مذکور بحث مطابقت معنویت با دین شکل می گیرد ، منتها با این تفاوت که برخی با حضور حداکثری دین در این مورد موافقند و برخی با حضور حداقلی دین . امید است که این پژوهش کمک موثری در زمینه ی مسائل معنویت باشد .

قاعدة الواحد، یکی از قدیم‌ترین و پرحاشیه‌ترین قواعد فلسفی است که همواره با مخالفت‌ها و موافقت‌های فراوان به‌خصوص توسط متکلمان روبرو بوده است. بسته به تفاوتِ تعریف‌ها از مبادی تصوری این قاعده، مصداق و مجرای این قاعده نیز تغییر کرده و از وحدتِ صادرِ اول تا تعدّدِ قوای نفس، کاربرد پیدا نموده است. مخالفان، اغلب این قاعده را ناقضِ فاعلیت و قدرت و ارادة مطلق خداوند شمرده‌اند. در این میان، در برخی از آثار سهروردی و صدرالمتألهین -که از مدافعان این قاعده‌اند- نیز عباراتی وجود دارد که لازمه‌ای جز نفی یا ترقیقِ بسیارِ این قاعده دربرنخواهد داشت. باید گفت برخی از حکما، از این قاعده، چونان «اصل ِاصیل» و «حصنِ حصین» دفاع کرده‌اند، اما با بازاندیشی در برخی مبادی این قاعده، می‌توان ادلّة آن را موردِ نقد و بازنگری قرار داد تا معلوم گردد که برای دفاع از این نظریه، می‌بایست از دلایلِ دیگری بهره جست.

حدیث ثقلین از روایات مشهور و منقول از پیامبر(ع) است که همواره مورد توجه مسلمانان و تفسیر محققان و متکلمان شیعه و اهل سنت بوده و با عبارات متفاوتی نقل شده است. در این پژوهش، از سویی با استفاده از اسناد روایات، عبارتی از این حدیث که در کتب شیعه متواتر است، انتخاب شده و از سویی، دیگر مصداق کلمۀ عترت با توجه به روایات مشابه ثقلین در کتب شیعه، مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته است. همچنین با بررسی روایات مسند حدیث ثقلین در کتب اهل سنت و بررسی سند هر عبارت از روایت و رسم نموداری راویان آن و اعتبار راویان از نظر رجال‌شناسی اهل سنت، اعتبار این روایت و اعتبار روایات مشابه ثقلین که به صورت متفاوت نقل شده و دارای معنای مغایر با روایت است مورد بررسی قرار گرفته و سرانجام شبهات وارده از سید ابوالفضل برقعی دربارۀ حدیث ثقلین، درخصوص مرجعیت علمی عترت پیامبر(ع)، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته و سخن صواب در این باره برگزیده شده است.

در نگاه متكلمان معتزلي، عدالت خداوند و اختيار انسان، مسئوليت انسان در قبال افعال وي را به دنبال دارند. مسئله اساسي اين است كه چه افعالي به انسان منتسب هستند و انسان فاعلِ آن ها به شمار م يرود؟ ضرورت تحقيق در اين مسئله، در نسبت مستقيمِ فاعليت انسان با گسترة مسئوليت هاي حقوقي و اخلاقي اوست كه از مسائل فلسفي و اخلاقي معاصر است. از آ نجا كه قاضي عبدالجبار به طور مستقيم به اين مسئله نپرداخته است، در اين مقاله با روش تحليلي منطقي به استنباط آن از آراي وي در مسائل مرتبط مي پردازيم. قاضي عبدالجبار انسان را مسئول افعالي ميداند كه قدرت، علم و اختيار بر انجام آن ها داشته باشد. وي ضمن باطل دانستن نظرية كسب و نظرية طبع، انسان را فاعل افعال مباشر و متولد خويش ميشمارد

در ارتباط با مساله ی «وحی» می توان چنین ادعا نمود که تبیین ماهیت و شناخت حقیقت آن برای انسان چندان امکان پذیر نبوده و تعاریف ارائه شده پیرامون آن، عمدتا تعاریفی شرح الاسمی است. در مجموع، تاکنون چند دیدگاه عمده در توصیف و تشریح «وحی نبوی» مطرح شده است. عده ای نظریه ی «تجربه ی دینی» را بر «وحی» منطبق نموده اند و سرشت «وحی نبوی» را «تجربه ی دینی» انبیاء می دانند. دیدگاه دیگر «وحی گزاره ای» و گونه ای از انتقال حقایق و اطلاعاتی است که از زبان طبیعی استقلال دارند و خداوند آنها را بر پیامبر عرضه کرده است. مطابق دیدگاهی دیگر، «وحی» مجموعه ای از «افعال گفتاری» خداست؛ به این معنا که در ساحت «وحی»، ارتباطی زبانی میان خدا و پیامبر برقرار می شود . دیدگاهی که بیشتر مورد بحث ماست، دیدگاه «تجربه ی دینی» است که به نوعی، بر مواجهه ی پیامبر با خدا تاکید می کند. در این دیدگاه، هیچ کلام یا گزاره ای القاء نمی شود؛ بلکه پیام «وحی»، تفسیر و گزارش پیامبر از تجربه ی شخصی خویش است. ارزش معرفتی نظریه ی «تجربه ی دینی» از جانب اندیشمندان مسلمان، به شدت مورد مناقشه قرار گرفته است؛ زیرا تجربه ی دینی، از آنجا که احساسی شخصی و مواجهه ای درونی است، لزوما نمی تواند حقیقتی بیرون از شخص تجربه گر را اثبات نماید. با این تلقی، پیام «وحی» ساحتی بشری می یابد؛ زیرا کلمات «وحی» که بر زبان پیامبر جاری می گردد، حاصل مشاهدات شخص پیامبر و عباراتی منطبق با زبان و ادبیات خاص اوست. با چنین نگاهی، کلام نبی از شائبه ی دخل و تصرف یا کمبود و نقصان، مصون نخواهد ماند. به علاوه، بر این اساس که چنین مواجهه ای از طریق مفاهیم و استدلالهای عقلی به دست نیامده است؛ به همین خاطر در مقام تبیین، عیناً قابل انتقال به دیگران نخواهد بود. انتقال، صرفا از طریق مفاهیم عقلی صورت می گیرد و اگر این دریافت، دریافتی شخصی باشد، دست بشر از ساحت الوهی کوتاه خواهد شد. دراین صورت ارسال انبیاء که هدف آن سعادت و هدایت انسانهاست، کاری عبث و نقض غرض خواهد بود. بنابراین، دیدگاه «تجربه ی دینی» از جهاتی نمی تواند کاملاًً با «وحی نبوی» قابل انطباق باشد و بنا به اعتباری، اعم از «وحی نبوی» خواهد بود.

دانش و علوم بشری بر حسب موضوع، روش و هدف از یکدیگر متمایز و تقسیم می پذیرد. حکیمان پیشین، مجموع علوم را به نظری و عملی و هر یک را به سه گروه دسته بندی کرده و مباحث در حکمت و دانش نظری را به اعتبار ارتباطش بوجود مادی و غیر مادی، به الهیات (علم الهی، علم اعلی و مابعدالطبیعه) و طبیعیات و ریاضیات (علم تعلیمی) تقسیم و تنظیم کرده اند. آنان در موضوع علم الهی و یا ما بعد الطبیعه آراء مختلفی را ارائه نموده اند. در این مقاله پس از طرح مساله و بیان آراء و انظار به این نتیجه دست یافته ایم که موضوع این علم در هر دو بخش الهیات به معنای عام و خاص یکی است و آن عبارت است از حقیقت وجود و یا وجود محض و کسانی که موضوع الاهیات به معنای اعم را موجود دانسته ولی موضوع الاهیات به معنای اخص را خداوند قرار داده راه ناصواب را انتخاب کرده اند و این تفکیک با مبانی فلسفی حکیمان ناسازگار است.