آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

این پژوهش به تحلیل رویکرد نومعتزلیان به سنت می-پردازد. نومعتزلیان در دو طیف فکری قرار دارند که دارای شباهت‌ها و تمایزاتی با یکدیگر در نگرش به سنت هستند. هر دو طیف فکری نومعتزلیان، اصطلاح رایج سنت میان اهل سنت را مورد نقد قرار دادند و در تعریف «سنت» بر مفهوم لغویِ «سیره و روش شناخته شده» تکیه کردند. طیف اول نومعتزلیان سنت را در کل حجت دانستند و برای سازگاری بین سنت و مدرنیته، با تقسیم سنت به دو بخش تشریعی و غیر تشریعی، موارد ناهمخوان آن را با مظاهر مدرن، غیر تشریعی دانستند؛ آنها اقوال را که غالباً خبر واحد بودند فی نفسه ظن‌آور ارزیابی کردند و برای خبر واحد همراه با قرائن صحت در مسائل غیر اعتقادی حجت قائل شدند. از دید طیف دوم نومعتزلیان، سنت پیامبر تنها برای معاصران ایشان که دارای شرایط و فرهنگ مشابه بودند حجت بود زیرا بخش مهمی از آنچه سنت نامیده می‌شود، اجتهادات پیامبر بود بنابراین سنتِ قابل اتباع را تنها محدود به عبادات دانستند و معتقد بودند در مسائل دیگر باید از روش پیامبر که همان اجتهاد بر اساس شرایط بود، تبعیت کرد. طیف اول نومعتزله به منظور تصحیح، احادیث صحیحین و دیگر کتب حدیثی را نقد کردند و در نقد سنت بر نقد متنی احادیث تاکید کردند و بر عدالت صحابه و روش محدثین خرده گرفتند. نومعتزلیان متأخر نیز بر نقد متنی احادیث تأکید کردند و کتب حدیثی را مملو از احادیث غیرمفید دانستند. آنها در نقد میراث حدیثی از نگرش تاریخی بهره بردند و کتب حدیثی را نتیجه تعامل محدثین با روایات و اجتهادات آنان بر اساس شرایط دانستند که نمیتوان به آن تکیه کرد. نقد سنت توسط آنها، روشی برای نشان دادن جعلیات و موارد غیر قابل قبول در سنت بود.

اسلام در میان مکتبهای الهی نه تنها ارزش و اهتمام ویژه‌ای برای رویاروییها و بحثهای علمی قائل شده است . بلکه شیوه روشهای کاربردی آن را نیز از طریق رسولش به ما آموخته است . مساله تحقیق این رساله بررسی و تحلیل مجموعه مناظرات توحیدی رسول اکرم صلی الله علیه و آله به منظور دستیابی و کشف شیوه‌ها و نکات کاربردی رویاروییهای آنحضرت با دیگراندیشان زمان می‌باشد. ابتدا با بررسی اجمالی دین و فلسفه پیدایش آن نقش مهم گفتگوهای بین ادیان را بررسی نموده و بخش دوم در 5 فصل تعریف ارکان، انواع مشروع و غیر مشروع و مناظره را تحقیق کرده آداب مناظره برهانی را از جهات مختلف و نیز آفات آن را مورد مطالعه قرار داده است . بخش سوم در سه فصل مراتب توحید وشرک به تفصیل به عنوان دو مساله مهم شرایع آسمانی همراه با بررسی معیارها و مرز اصلی توحید و شرک را به پایان برده است . بخش چهارم در 11 فصل مهم با بررسی افکار و فرقه‌های موجود در عصر بعثت آغاز شده موضوعات مورد بحث به تفکیک اهداف مناظرات ، شیوه‌های ورود، اخلاقیات مناظراتی حضرت ، استدلالات ، فنون ویژه نبوی، کیفیت پاسخها، نقش امدادهای غیبی و نیز جایگاه مثال در مناظرات نبوی و نتایج مناظرات مختلف حضرت مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته است .

موضوع این نوشتار، امامت (به مثابه مدیریت) در میراث امام علیاست و هدف از آن نگرش به مدیریت آن حضرت در دوران حاکمیت، و استخراج اصول آن در استقرار نظام‌های حکومتی می-باشد، که نتایج زیر را در پی دارد:مدیریت امیرمومنان در نظام اداری، نگرشی شگرف به شایسته سالاری را ترسیم می‌کند که در جهت تحقق حق محوری، قانون مداری و عدالت گستری برنامه‌ریزی شده است. کنترل و نظارت در این سازمان با مدیریتی دقیق و مدبرانه صورت ‌گرفته، عملکرد کارگزاران با ایجاد جوّ خود کنترلی، از طریق نظارت همگانی و نیز نظارت پنهان مورد ارزیابی مداوم بوده است. ‌نظام اجتماعی، مبتنی بر عدالت اجتماعی، یکسان‌نگری به همه اقشار در برابر قانون و برخورداری همگان از حقوق اجتماعی، طراحی گردیده و اگر چه آزادی‌های فردی، عقیدتی، بیان و سیاسی، مورد اعتقاد و التزام عملی است، اما پای‌بند قوانین شرعی بوده، به طوری که تا زمانی که با امنیت ملّی در زمینه اعتقادی، سیاسی و اجتماعی منافاتی نداشتند، و نیز انتقاد تخریبی نسبت به کارگزاران را به دنبال نمی‌آوردند، امیرمومنان مقابله عملی با آن را جایز نمی‌دانست. در نظام اقتصادی، عدالت اقتصادی، بازگرداندن دارایی‌های حاتم بخشی شده به بیت المال، حفظ توازن اقتصادی، تلاش در جهت عمران و آبادانی و جلوگیری از پیدایش ثروت‌های نامشروع کارگزاران حکومتی، اصول مورد اهتمام امیرمومنان بوده است.اهداف اصلی در نظام تربیتی حکومت علوی، نهادینه کردن فرهنگ دینی و جلوگیری از بدعت گذاری و تحریف در سنت و دین بوده است که با توجه به چهار شاخصه زمان شناسی، مخاطب شناسی، نیاز شناسی و زبان شناسی محقق ‌گردیده است. در حکومت علوی، قضاوت یکی از ارکان اصلی حکومت به شمار رفته و مورد توجه ویژه امیرمومنان بوده است. اهداف پیش بینی شده در این نظام، گسترش عدالت و انصاف در بین همه اقشار جامعه، تنظیم شعائر الهی و اجرای حدود و احیای حق و ابطال باطل، بوده است.تحقق امنیت داخلی در حکومت علوی، مرهون استقرار نظام‌های اداری، تربیتی، اجتماعی، اقتصادی و قضایی است. اگر چه اهتمام امیرمومنان بر عدم جهاد ابتدایی بوده، اما با تشکیل سپاه امنیتی و سازمان اطلاعات و جاسوسی نسبت به بیگانگان، در جهت تأمین امنیت خارجی می‌کوشید.

کتاب «وافی» برای کسانی که در علوم اسلامی به تحقیق و مطالعه می پردازند، منبعی بزرگ به شمار می رود، زیرا این کتاب سترگ در بر دارنده حدود پنجاه هزار حدیث از معصومین(ع) می باشد. از طرف دیگر توضیح هایی که مرحوم فیض در ذیل احادیث با عنوان «بیان »ها مطرح نموده است، فهم روایات را برای افراد مبتدی هم آسان کرده است. بهره گیری مؤلف از علوم مختلف از قبیل فقه، عرفان، کلام، لغت، حدیث، اخلاق و... در این کتاب آن را به صورت یک دائرةالمعارف شیعی در آورده است. برخی از امتیازهای وافی عبارتند از: شرح لغت های مشکل، توجه به سبب صدور و فضای صدور روایات در هنگام معنی کردن آنها، تصحیح اسناد روایات، تصحیح نسخ کتب اربعه، جمع بین روایات به ظاهر متعارض و حل تعارض آنها، اشاره به نکات ادبی، آوردن اشعار مناسب، به کار بردن روش تمثیل برای روشن کردن معنای روایات، تشریح مصادیق احادیث، تذکر نکته های رجالی، باب بندی عالی و... موارد فوق بر موقعیت علمی وافی در بیان کتابهای روایی افزوده است. علاوه بر آن مرحوم فیض در هنگام نقل نصوص روایی و نیز سخن بزرگان در شرح احادیث، روح نقد را فراموش نکرده است و به همین جهت مطالعه وافی ما را به روش نقد علمی روایات آشنا می سازد. هر چند دانشمندان دیگری قبل از فیض و یا معاصر با او به شرح روایات پرداخته اند، لکن هر کدام تنها یکی از کتب اربعه را انتخاب کرده و مورد شرح قرار داده اند. تنها دانشمندی که روایات کتب اربعه را یکجا جمع نموده و به شرح آنها پرداخته است، همانا مرحوم فیض در کتاب ارزشمند وافی است و این امر امتیاز دیگری برای این اثر حدیثی محسوب می شود. از این رو ما شاهد توجه و عنایت علماء به این کتاب و نوشتن شرحها و حاشیه ها و مستدرک هایی بر آن می باشیم. لکن با کمال تأسف این کتاب آن چنانکه در خور و شایسته آن است، در میان مراکز علمی ما اعم از حوزه ها و دانشگاه ها شناخته شده نیست. لذا با عنایت به عظمت علمی فیض و تخصص او در رشته های مختلف علمی و با توجه به آنکه «وافی» بزرگترین و مهمترین اثر اوست و شهرت فیض به وافی است، تحقیق در مورد این کتاب را لازم دانستم و تصمیم گرفتم به معرفی این اثر گرانسنگ پرداخته، روش فیض در تدوین این کتاب و مبانی فقه الحدیثی وی را در «بیان»ها تبیین کنم. این رساله در 6 فصل و یک مقدمه تنظیم گردیده است. در مقدمه، سیر تدوین حدیث را از صدر اسلام تا عصر فیض مورد بررسی قرار داده ایم. در فصل اول به معرفی شخصیت فیض و عصر وی از نظر سیاسی و فرهنگی پرداخته ایم. در فصل دوم کتاب وافی را خلاصه وار معرفی نموده و امتیازهای این کتاب را بر شمرده و شرح ها و نسخه های خطی و چاپی آن را شناسایی کرده ایم. در فصل سوم به روش حدیث نگاری وخدمت هایی که مرحوم فیض در وافی به اسناد و متون روایات نموده است پرداخته ایم. فصل چهارم به بررسی مبانی فقه الحدیث در وافی می پردازد. در فصل پنجم به روش های فقه الحدیثی فیض پرداخته ایم و سرانجام در فصل ششم منابع وافی و دانشمندانی که فیض از نظریه های آنان در تنظیم وافی بهره برده است، معرفی نموده ایم

بحث جبر و اختیار از مباحث بسیاردقیقی است که از دیرباز ذهن انسان ها و به ویژه خِردورزان را به خود مشغول ساخته است . این مبحث در میان گروه های مسلمانان نیز دارایجایگاه پراهمّیتی است . هر یک از این گروه ها برای اثبات عقیده ی خود به آیاتی از قرآن کریم تمسُّک جسته اند و ظاهر آن را موید نظریه ی خویش گرفته اند . در این میان اهل بیت (علیهم السلام) از افراط و تفریط مصوّن مانده ، و بر نظریه ی " امرٌبینُ الأمرین" پای فشرده اند . امام هادی (علیه السلام ) دررساله ی "جبر و تفویض "سعی بر حل این معمّا دارند و این مبحثرا ، که از پیچیده ترین مسائل کلامی است ، با بیانی بسیار روشن و شیوا مطرح و نقد کرده و نظر شیعه «الأمرُ بینَ الأمرین» را به اثبات رسانیده است . امام هادی (علیه السلام ) در نفی جبر 10 آیه ذکر می کنند ، که این آیات فساد و بطلان جبر را به روشنی تبیین می کند، و بر مسئولیت داشتن انسان در برابر اعمالش تأکید دارد . ایشان در نفی تفویض نیز ، به 6آیه استناد می دهند که این آیات مسأله اختیار انسان را در محدوده ی سلطنت الهی به اثبات می رساند وافعال انسان را با اراده ی الهی پیوند می زند . امام (علیه السلام ) در اثبات امرٌ بینَ الأمرین ، 37 آیه ، در توضیح ، تأیید و اثبات آن ، ذکر می کنند که از این میان، 2 آیه صریحا ً در جهت اثبات آن و سایر آیات ، به طور غیر مستقیم به توضیح این مسئله می پردازند ، و نیز در پاسخ به شبه? عدم علم خداوند به آینده ی بشر ، 7 آیه ذکر می کنند . همچنین امام ( علیه السلام ) با نقل روایت امام صادق (علیه السلام ) چگونگی اثبات امرٌ بینَ الأمرین را شرح می دهند . اما ، طرفداران جبرو تفویض ، در صدد تأویل و توجیه آیات قرآن برآمدند . طرفداران جبر " اشاعره " آیات مشعر بر اختیار و آزادى و مسئولیت‏ بشر را ، به بهانه ی علم و اراده و قضاء و قدر الهی تأویل کرده و عملاًمنکر اختیار انسان شده اند و طرفداران تفویضِ انسان به خویشتن " معتزله " آیات مشعر بر تقدیرکلّى الهى را ، به دلیل مختار بودن انسان توجیه کرده اند .امام (علیه السلام)در این رساله ،تبیین می کنند که هیچ گونه ملازمه‏اى بین عمومیت تقدیر و مجبور بودن انسان و همچنین بین اختیار او و نفى تقدیر ، وجود ندارد ، در نتیجه ، این تناقض و تعارض خود به خود حل مى‏شود و نیازى به تأویل و توجیهآیات و روایات نیست و دلایل بطلان عقاید اشاعره و معتزله روشن می گردد .کلید واژه : جبر ، تفویض ، امرٌ بینَ الأمرین ، عدل الهی ، مشیّت و اراده الهی

این پژوهش با عنوان «مبانی و منهج حدیثی شیخ مفید» به منظور بررسی مبنای شیخ مفید در زمینة حجیت اخبار و اصول و روش فهم و نقد حدیث از نظر وی در پنج فصل با این عناوین، سامان یافته است: کلیاتی درباره تحقیق، زندگی نامة علمی شیخ مفید، مبنای وی در حجیت و پذیرش اخبار، روش شناسی فقه الحدیثی شیخ مفید و اصول و معیارهای نقد حدیث از دیدگاه وی. حاصل این پژوهش آن است که شیخ مفید، برای پذیرش حدیث، علم به صحت و قطع به صدور آن را لازم می داند؛ از این رو وی تنها خبر متواتر، خبر مرسل مورد عمل امامیه و خبر واحد مقرون به قرینة علم آور را قابل پذیرش و استناد می شمرد و خبر واحد را به خودی خود، به دلیل ظنی بودن، فاقد اعتبار می داند. البته از نظر وی برخی از قرائن مرتبط با متن و سند، خبر واحد را از ظنی بودن خارج و آن را قابل استناد می سازد. او در فقه الحدیث دارای روش بوده و از اموری بهره گرفته که مهم ترین آن عبارت است از: اختلاف نقل ها و گزینش نقل صحیح، التزام به ظاهر، شناخت عام و خاص، نکات بلاغی و ادبی، توجه به ناهمگونی برخی روایات، تمییز احادیث ناسخ از منسوخ، تکیه به قراین پیوستة لفظی، مانند: سیاق و قراین پیوستة غیر لفظی، مثل معرفت های قطعی عقل، شرایط صدور حدیث و ویژگی های مخاطب و قراین ناپیوستة لفظی، نظیر آیات قرآن، احادیث و اشعار شاعران برجستة غرب. در نقد متن، وی مخالفت با کتاب خدا، سنت قطعی، برهان عقلی، اجماع، مسلمات تاریخی و امور حسی، نیز اضطراب و تناقض درون متنی، شذوذ و سستی مفاد را از اصول نقد و رد متن دانسته و در نقد سند نیز از معیارهایی مانند: ویژگی های راویان، زنجیره و مأخذ حدیث، بهره جسته است. در این تحقیق به مباحثی چون مبانی و منهج رجالی و درایه الحدیثی شیخ مفید پرداخته نشده است.

چکیده ندارد.