آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

با نگاه به سیر زندگی انسان ها و سرنوشت متفاوت آن ها که برخی در مسیر سعادت ره میپویند و سرانجام به مقصود خود میرسند و برخی دیگر در جاده گمراهی گام می نهند و در پایان، در وادی های تاریک توقّف، و با انجام کارهای زشت خود، کمالات وجودی خویش را به خاکستر تبدیل می کنند و مقام شامخ انسانیّت را از دست می دهند، به طوری که در ته جدول وجودی (کمالات)، پایین تر از حیوانات قرار می گیرند و خود را مشمول سروش الهی «بَل هُم أَضَل» می کنند، این پرسش به ذهن می آید که چرا انسان ها این گونه اند؟ آیا این دست تقدیر است که سرنوشت آن ها را رقم می زند و آن ها در آن نقشی ندارند یا انسان ها خود و با اختیار خویش جاده صعود و هبوط را می پیمایند؟ اگر به اختیار انسان است، عوامل این دوگانگی چیست؟ اسباب هدایت و ضلالت کدام است؟ جایگاه «وراثت» و «محیط» در این مسأله کجا است؟ نقش خود انسان در آن چیست و تا چه اندازه است؟برای یافتن پاسخ این پرسش ها سراغ مخزن علم الهی (قرآن کریم) و گنجینه با برکت وحی آسمانی رفته ایم تا پاسخی متناسب را دریافت کنیم. پس از بررسی، به این نتیجه رسیدیم که طبق آیات قرآن کریم، خداوند، انسان را موجودی آزاد آفریده است که افعال انسان از روی اراده و اختیار او سرچشمه می گیرد و در برابر اعمال خود مسؤول است.انسان، دو گونه هدایت دارد: یکی هدایت عمومی تکوینی، و دیگری تشریعی که این هدایت ها از سوی خداوند، همگانی بوده و به گروهی اختصاص *; ولی هدایت دیگری به نام هدایت خاصّه وجود دارد که این هدایت برای همه نیست; بلکه برای بخشی از مردم است و آن ها کسانی هستند که از هدایت های عمومی بهره گرفته اند. خداوند نیز برای آن ها سفره دیگری را باز می کند; بنابراین، این هدایت بی ملاک نیست; بلکه به بهره گیری از دو هدایت مذکور و دیگر عواملی که در قرآن به آن ها اشاره شده، وابسته است.ضلالت هم از نظر قرآن کریم دو مرحله دارد: مرحله اوّل آن که با رویگردانی انسان از هدایت های الهی آغاز می شود و در مرحله ثانی، خداوند هم به سبب اعمال زشت و ناپسند انسان، او را در گمراهی خود باقی می گذارد که این فروگذاری در ضلالت هم بی ملاک نیست; بلکه قرآن، عواملی را برای آن یادآور می شود. برای این که انسان بهتر بتواند در طریق هدایت قرار گیرد، قرآن کریم، اسبابی را برای آن معرّفی می کند; از قبیل پیامبران الهی، کتاب های آسمانی، امامان و کعبه، و شیطان را عامل گمراهی که از هر طریق می خواهد انسان را به گمراهی بکشاند، معرّفی کرده است.اسلام، وراثت و محیط را در حدّ فراهم آوردن بستری مناسب برای رشد استعدادها دانسته است; بنابراین، از دیدگاه قرآن، انسان در انتخاب راه هدایت و گمراهی آزاد است و هیچ چیز نمی تواند بر اراده او غالب شود و او است که می تواند همه چیز را به نفع خود به کار گیرد.

این پژوهش درباره نگاه علامه طباطبایی به احادیث در تفسیر المیزان است. برخی از مهم ترین عناوین آن عبارت انداز: معنای لغوی و اصطلاحی فقه و درایه، اهمیت فقه الحدیث از دیدگاه روایات، مهم ترین کتب فقه الحدیث، تفاسیر روایی و روش آنها، تفسیر المیزان و جایگاه آن، دیدگاه علامه طباطبائی در استفاده از روایات تفسیری، شیوه نقد و تحقیق سندی حدیث در المیزان، شیوه نقد و تحقیق متن حدیث در المیزان، آفات و ضعف های تفسیر روایی، شیوه برخورد علامه با روایات متعارض، جایگاه نسخ در تفسیر المیزان.

در این تحقیق سعی شده است آیات و روایاتی که درباره شب و سحر می باشد و به طریقی به برکات و خیرات حاصله از شب و سحر می پردازد مورد بررسی قرار گیرد و در پایان حکایات آموزنده ای از علما و عرفا در استفاده از برکات شب و سحر از کتب مختلف نقل می شود در این پژوهش فصل بندی و عنوان بندی براساس آیات قرآن و عنوان ها و سرفصل هایی می باشد که از آیات قرآن و دسته بندی آنها می توان به دست آورد و بر این اساس برکات و خیرات ناشی از شب و سحر به دو بخش مادی و اخروی تقسیم شده است. در هر بخش به فراخور آیات موجود به بحث و پژوهش پرداخته ایم و در ذیل آیات روایاتی که آن مطلب را بیان می کند بیان شده است و روایاتی که در خارج موضوع عناوین اخذد شده از آیات می باشند و به نوعی در ارتباط با موضوع هر فصل می باشند جداگانه مورد بررسی قرار می گیرند. در فصل اول کلیات از جمله، بیان مسأله، فرضیات، اهداف، تعریف واژه های موضوع و قلمرو و روش تحقیق مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل وم به برکات معنوی در ذیل دو عنوان برکات معنوی خود شب و سحر و برکات معنوی عبادت در شب و سحر در آیات و روایات بررسی شده است فصل سوم به برکات مادی شب و سحر در آیات و روایات پرداخته است که بخشی از برکات دنیوی و بخشی از برکات اخروی شب و سحر را بررسی خواهد کرد و فصل چهارم به ذکر نمونه هایی از استفاده علما و عرفا از برکات شب و سحر پرداخته است.

در این پژوهش، وعده و وعید الهی در قرآن مورد بررسی قرار گرفته و در شش فصل سامان یافته است . ‎1 -در فصل اول، معنای لغوی و اصطلاحی وعده و عید و لغات مترادف آن بیان گردیده است . ‎2 - درفصل دوم، اقسام وعده و عید و وعیدهای الهی که عبارتند از وعده به پیامبران، وعده راجع به قیامت، و وعده و وعید های دنیوی و وعده و وعیدهای مشروط مورد بررسی قرار گرفته است . ‎3 - در فصل سوم، به بحث کلامی وعده و وعید الهی پرداخته شده است و علل تخلف ناپذیری و عده های الهی، فلسفه و حکمت وعده های الهی، رابطه وعده و وعید با اعجاز و تفاوت وعده خدا با انسان و شیطان نقل گردیده است . ‎4 - در فصل چهارم، ویژگیهای وعده و وعیدهای مکی و مدنی و مخاطبان وعده و وعید الهی بیان شده است . ‎5 - در فصل پنجم، وعده و وعید های الهی تحقق یافته و نیافته و زمینه تحقق وعده های الهی ذکر شده است . ‎6 - در فصل ششم، به بیان جنبه های تربیتی وعده و وعید های الهی پرداخته شده و آثار و نتایج تربیتی وعده و و عید الهی بیان شده است .

این تحقیق طی چهار فصل موضوع مرگ را در آیات قرآن بررسی کرده است. در فصل اول کلیاتی از بحث مانند تعریف مرگ و بیان اهمیت شناخت مرگ آمده است. در فصل دوم با عنوان واژه شناسی مرگ در قرآن معنای واژگان موت، توفّی، اجل، نفس و روح در قرآن بررسی شده است. در فصل سوم ذیل عنوان ماهیت شناسی مرگ از چیستی مرگ و چگونگی روح از دیدگاه قرآن بحث شده است. در فصل چهارم با عنوان بررسی وجوه و نظایر مرگ در قرآن از فلسفه مرگ و زندگی، اختصاص اماته و احیا به خداوند، عمومیت و محتومیت مرگ، تفاوت مرگ مؤمنانه و کافرانه، مرگ و زندگی در طبیعت و جز آنها سخن رفته است.

بررسی معانی اصل عدل و وجوه، مترادف ها، متضادهای آن در قرآن و نهج البلاغه موضوع مورد بحث این رساله است. با بررسی های انجام شده به نظر می رسد که معنای اصلی عدل در قرآن : داد کردن، درستی باشد و وجوه آن فدیه مانند شرک دادگر و انحراف فتن می باشد. مترادف های این دو واژه در قرآن عبارتند از: قسط، حق، قصد، سواء، میزان، وسط متضادهای این لغت نیز در قرآن عبارتند از: ظلم، عدوا، بغی، باطل، طغیان، جور، ضیزی، عوج با مطالعه کلمات گهربار مولی الموحدین به نظر می رسد که وجوه این کلمه در نهج البلاغه شرک انحراف یافتن، مثل و مانند باشد. و مترادف های آن نیز: قسط، قصد، میزان، وسط وحق است. و متضادهای آن: ظلم، جور عدوان، بغی طغیان عوج و باطل می باشد.

کتاب نفیس مرآه العقول برای کسانی که در حوزه علوم اسلامی پژوهش می کنند منبع مهمی است. این کتاب از مهمترین شروح بر مهمترین مجموعه های حدیثی شیعه یعنی کافی می باشد از این جهت این رساله نقد و بررسی ژرفکاوانه و نظامندی را درباره این کتاب پرقدر به عهده گرفته است. این رساله در سه فصل تألیف شده که فصل نخست آن مشتمل بر کلیاتی است پیرامون زندگی شخصی وعلمی مجلسی اوضاع سیاسی اجتماعی عصر او و معرفی اجمالی کتاب ص مرآه العقول در فصل دوم مهمترین قواعد کلی فقه الحدیث موضوع بحث قرار گرفته است اما فصل سوم که لب رساله و جوهره آن را تشکیل می دهد در دو باب تنظیم شده است. باب اول: قواعد معتمد در فقه الحدیث از دیدگاه مجلسی آمده است که برخی از آنها عبارتند از ابزارهای علمی در استنباط وجوه و معانی و نقش عقل در فقه الحدیث از نظر مجلسی که در این مسأله ثابت کرده ایم که وی منکر حجیت عقل به طور مطلق نیست هر چند چنین مطلبی به وی نسبت داده شده است. و بعضی از آنها نحوه جمع بین متعارضین از نظر مجلسی و برجستگی و نقش نمایانی که وی در این زمینه دارد و برخی از آن قواعد شیوه مجلسی در حل اخبار مشکل است که در این بحث اقوال و آراء مجلسی را مطرح و تعدادی زیادی از آنها را مورد مناقشه قرار داده ایم... و در باب دوم از این فصل بحثی نسبتا مفصل را مطرح نموده و آراء استفاده شده ایشان از احادیث را در عرصه مسائل اعتقادی فلسفی رجالی فقهی اصولی و علوم قرآنی ضمن مقایسه مرآهالعقول با بحار در بسیاری از مواقع مورد مناقشه قرار داده و از لابهلای نظریات و آراء ایشان ثابت کردیم که مجلسی اخباری معتدلی درمقایسه با دیگر اخباریون می باشد

در این پایان نامه، ابعاد مختلف علم وجوه و نظائر و تاریخچه این علم و کارکردهای آن، در علم تفسیر تبیین گردیده و بیست لغت و واژه قرآنی از لحاظ دلالت‌ها و معانی مختلف و اشتراک لفظی از دیدگاه قرآن پژوهان و مفسران شیعه و اهل سنت، به صورت تطبیقی بحث و بررسی شده است. نویسنده سعی کرده تأثیر مهمی را که علم وجوه و نظائر در ریشه‌یابی اصولی و اساسی مفاهیم پنهان مفردات قرآن داراست، به تصویر بکشد و نقش این علم را در فهم دقیق و تفسیر صحیح زوایای پنهان قرآن کریم بررسی نماید. وی در ابتدا به تعریف علم وجوه و نظائر از جهت لغوی و اصطلاحی پرداخته و الفاظ و اصطلاحات مترادف آن را تحقیق نموده است. آن‌گاه فرق بین وجوه و نظائر را با توجه به برخی از نمونه‌ها و مثال‌های قرآنی بیان کرده و ضمن تبیین تعاریف علما و مفسران شیعه و اهل سنت از این علم، اقسام نظائر در اسما، حروف و افعال را بررسی نموده است. در ادامه، فرق بین تفسیر به وسیله وجوه و نظائر و تفسیر با مفردات قرآنی، فرق بین وجوه و نظائر با مشترک لفظی را بیان کرده و اهمیت علم وجوه و نظائر در تفسیر، تاریخچه این علم و نمونه‌هایی از استفاده فراوان مفسران شیعه و اهل سنت از آن را در تفسیر مطرح نموده است. در باب دوم، نویسنده به معرفی برخی از کتاب‌های نگاشته شده از سوی مفسران و قرآن پژوهان شیعه و اهل سنت، در موضوع وجوه و نظائر و دیدگاه‌ها و روش شناسی آنان در استفاده از این علم در تفسیر قرآن، همراه با بیان نمونه‌هایی از تفسیر آنان در این زمینه پرداخته است. نویسنده ضمن معرفی این کتاب‌ها و مولف آن‌ها؛ نمونه‌هایی از استفاده آنان از علم وجوه و نظائر را در کتاب‌های تفسیری و علوم قرآنی آنان بیان کرده است. در باب سوم، دوره های تاریخی استفاده از وجوه و نظائر در تفسیر قرآن و تأثیر ورود این علم را در تفسیر قرآن بررسی نموده و برخی از شبهه های قرآنی را که با استفاده از علم وجوه و نظائر می‌توان به آن ها پاسخ گفت، مطرح و جواب این شبهه ها را ارائه کرده است. در باب چهارم، به تجزیه و تحلیل بیست واژه قرآنی و روش استفاده از علم وجوه و نظائر و مفهوم آن‌ها از منظر مفسران شیعه و اهل سنت پرداخته است.

در این پایان نامه به مهمترین شبهه های خاورشناسان در خصوص وحی پرداخته شده و آنهایی را که در قالبهای مختلفی از قبیل: وحی نفسی، تجربة نبوی، شبهة نبوغ و اصلاح طلبی، تأثیر پذیری از کتب مقدس و سایر موارد است در بوتة نقد و بررسی قرار گرفته است. تا توجه به اختلاف نظرهای خاورشناسان در ارائة دیدگاهها، همگی آنها بر یک موضوع اتفاق نظر دارند و آن هم بشری فرض کردن این پدیدة آسمانی می باشد. در موارد زیادی هر کدام از خاورشناسان اقدام به رد نظرات دیگری می نمایند و البته در طول تاریخ و نسل به نسل دیدگاهها از حالت خصومت و غرض ورزی فاصله گرفته ولی در نهایت پذیرفتن حقیقت وحی محمدی برای کسانی که در قدم اول با این فرض که دین آن حضرت، دینی واقعی و الهی نیست پا به میدان نظریه پردازی می گذارند امریست قریب به محال. مگر اینکه نور هدایت خداوند بر آنها بنابد./

قرآن، مهم ترین و اصلی ترین کتاب هدایت بشر است و لازمه بهره مندی از این کتاب آسمانی، فهم و شناخت آن است. در این میان ائمه(ع) که بالاترین و بهترین فهم قرآن نزد آنان است و مفسر واقعی قرآن هستند در باب فهم قرآن سخنانی بیان نموده اند که قابل تأمل و بررسی است. ایشان در سخنان خود از سویی به برخی ویژگی ها و فضایل منحصر به فرد قرآن از جمله جامعیت، هدایتگری، شفا بودن قرآن اشاره کرده اند و از سویی دیگر به صراحت بر تدبر و فهم قرآن تأکید نموده اند. که اینها حاکی از اهمیت ویژه فهم قرآن است. در این میان عده ای با تمسک به برخی روایات قائل به عدم امکان فهم قرآن و عدم جواز تفسیر شده اند که با رد مدعای آنان، دلایلی از خود روایات مانند روایات بیانگر ضرورت تدبر در قرآن، معیار بودن قرآن در سنجش روایات، لزوم تمسک به قرآن، استدلال ائمه به ایات قرآن و روایات بیانگر انواع آیات قرآن، بر امکان فهم و جواز تفسیر و فهم قرآن وجود دارد. براساس سخنان ائمه(ع) منابعی برای فهم قرآن وجود دارد که از جمله آنها خود قرآن، روایات و عقل انسان می باشد. از نظر ایشان هر کس بنابر ظرفیت وجودی خود از قرآن بهره می برد زیرا فهم قرآن مراتبی دارد و علم کامل و جامع قرآن نزد آنان است. البته به شرط اینکه موانعی از جمله: اکتفا به معنای ظاهری قرآن، تعصب و استبداد، توقف در مقدمات فهم و ابتلا به صفات و اخلاق ناپسند و مذموم بر سر راه فهم قرآن نباشد و شرایط فهم مهیا باشد./