آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

در این نوشتار نخست روایت ارزشمندی از امام کاظم× در رابطه با حجت های خداوند بر مردم بیان شده و محور بحث قرار گرفته است. سپس توضیح می‌دهد که روح پر فتوح اسلام شامل معارف عقلی (رکن درون ذاتی) و سفرای الهی (رکن برون ذاتی) است. در ادامه، ضمن نقد و بررسی دیدگاه قائلین به اصالت حس و تجربه، استدلال خواهد شد که اینان گرچه در ظاهر عقل را بی اعتبار دانسته‌اند؛ اما در نهایت نتوانسته‌اند خود را به طور کامل از قید ادراکات عقلی برهانند. همچنین فلسفه‏ی بعثت سفیران الهی و جانشینی اوصیای آنان ـ که جبران نارسایی عقل انسان ها است ـ بر اساس عقل فهیم عدلی و شیعی و نقش آن در به کمال رساندن نوع انسانی بیان شده است. در پایان نتیجه خواهیم گرفت که همه‏ی عقول، توانایی درک حقانیت حجت ظاهر را دارند و بدین لحاظ راه تعامل حجت ظاهر و باطن باز است و حجت ظاهر نه تنها مؤید عقل است بلکه راهگشای تقویت و تکمیل آن ها نیز می‌باشد.

قرآنیان نام یک جریان فکری است که با تکیه بر وحدت امت اسلامی‌ و شعار بازگشت به قرآن در سال‌های مشروطه و پس از آن، تحت تأثیر اندیشه‌های اصلاحی سید جمال‌الدین اسدآبادی و شیخ هادی نجم‌آبادی توسط یکی از شاگردان ایشان به نام سید اسدالله خرقانی شکل گرفت و به‌وسیله‌ی چهره‌های دیگری همچون: شریعت سنگلجی، یوسف شعار، برقعی، قلمداران و حسینی طباطبایی و...ادامه یافت. این گروه که قرآن را در بخش اعتقادات کافی و بی‌نیاز از سنت می‌دانند، روش تفسیری قرآن به قرآن را شاخص فهم قرآن ، قرار داده‌اند؛ اگرچه یکی از مهم ترین و معتبرترین روش های تفسیری ، تفسیر قرآن به قرآن می باشد ، لکن کاربرد این روش تفسیری از سوی ایشان در حوزه‏ی اعتقادت ، با نقدهایی همچون عدم فراگیری، ناهماهنگی و ضعف در نتیجه‌گیری همراه بوده است که در این پژوهش به‌ بررسی آن پرداخته شده است.

علم جدید با داشتن سابقه‌ای چند صد ساله و پررمز و راز، میوه‌ای به نام صنعت و تکنولوژی را به وجود آورد و این تکنولوژی هر روز دریچه‌های تازه‌ای از علم را به روی انسان باز نمود. به دنبال پیشرفت علوم، محققان و اندیشمندان نیز بر تحقیقات خود افزودند و آثارشان را در معرض نقد و بررسی متفکرین و پژوهشگران قرار دادند. یکی از این آثار، کتاب قرآن و علم جدید دکتر ذاکر نائیک می‌باشد که با نگاهی کاملاً علمی به بررسی ارتباط آیات قرآن با علم جدید پرداخته است. این کتاب، با در برداشتن تنوع در فصول، ما را برآن داشت تا به ترجمه، نقد و بررسی آن بپردازیم. هدف کلی از انجام این پژوهش آشنا شدن با آثار جدید در حوزه علم و دین و همچنین تحلیل روابط بین قرآن و علم می‌باشد.

در ذیل "بررسی سندی و گونه شناسی روایات تفسیری سوره عنکبوت و آموزه های تربیتی آن ها" که موضوع بحث تحقیق حاضر است، سعی برآن شده که روایات ذکر شده در دو تفسیر البرهان و نورالثقلین مورد بررسی قرار گیرد. تعداد این روایات در مجموع ۱۸۲ مورد بود، که از این تعداد ۹۳ حدیث در تفسیر نورالثقلین و ۸۹ روایت در تفسیر البرهان آمده است، بدیهی است که در این تحقیق از آوردن احادیث تکراری خودداری شده است. در مجموع، تعداد ۱۴۷ روایت مورد بررسی و تحقیق قرار گرفت. می توان گفت، روایات تفسیری ذیل این سوره اکثرا به علت عدم ذکر روات حدیث،و یا مجهول الحال بودن برخی راویان سلسله سند نزد رجال شناسان، ضعیف می‌باشند. اما ذکر این نکته مهم به نظر می‌رسد که نباید از محتوای روایات غافل و صرفا به دلیل ضعف سند، روایت را کنار گذاشت؛ چراکه اکثر این احادیث ضعیف، دارای محتوایی سازگار با آیات قرآن و یا روایات صحیح السند دیگری هستند.در قسمت گونه‌شناسی روایات سوره عنکبوت، ذیل تحقیق حاضر، هفده گونه کلی شناسایی و بررسی شد که می‌توان تمام احادیث ذیل این سوره را در آنها دسته بندی کرد. از جمله اخبار از آیندگان و علائم ظهور، اخبار معاد، استناد به قرآن، ایضاح مفهومی، بیان اختلاف قرائت، بیان حکمت و علت حکم و... . البته برخی احادیث، مشخصات چند گونه را به طور همزمان داشتند، که به این مطلب نیز توجه شده است، و در ذیل بحث گونه‌شناسی آن حدیث تمام آن گونه‌ها قید شده است.این سوره، طبق سنت کلی قرآن که تربیت و بیان نکات تربیتی است؛ دارای نکات و آموزه‌های تربیتی فراوانی است، که در فصل آخر تحقیق به این مهم پرداخته شد. که به صورت آیه به آیه مورد تحقیق و بررسی قرار گرفت. مهم ترین روش‌های تربیتی این سوره به ترتیب، روش ابتلا و آزمایش، روش قصه و داستان، روش عبرت آموزی استفاده از تمثیل و روش جدل است.

چکیدهامام صادق? از خاندان وحی و أهل‌بیت رسول خدا? است که همچون پدران بزرگوارش?، تفسیر و تبیین قرآن کریم را عهده‌دار بوده است. ایشان جایگاهی بس والا نزد مفسّران، محدّثان، فقیهان و عموم مردم داشته؛ و هزاران نفر، افتخار شاگردی در مکتب آن حضرت را داشته‌اند. آن حضرت، نقشی اساسی در تفسیر و علوم قرآنی داشته و روایت‌های بسیار در باره قرآن به ودیعه نهاده است. امام صادق? همواره از «تفسیر به رأی» بازداشته و از روش‌های صحیح در تفسیر قرآن استفاده کرده است. مراد از «روش تفسیر قرآن»، عبارت است از: بهره‌گیری از منبع یا منابع خاص، با کمک ابزار مورد نیاز برای تفسیر قرآن، با هدف روشن ساختن معنی و مقصود آیات قرآن. مراد از «منبع»، عبارت است از دلایل نقلی قطعی – همچون قرآن و سنّت – و دلایل غیر نقلی قطعی – همچون دلیل قطعی عقلی، دلیل قطعی علوم تجربی و الهامات الهی - . نیز مراد از «ابزار»، عبارت است از دانش‌هایی که در کنار منابع – همچون ادبیات، لغت، اصول دین، اصول فقه، فقه، تاریخ، جغرافیا و... – به عنوان ابزار در خدمت مفسّر قرار می‌گیرد.برخی از روش‌ها که امام صادق? در تفسیر قرآن از آنها استفاده کرده، عبارت است از:1- روش تفسیر قرآن به قرآن؛ که برترین و شریف‌ترین روش بوده و عبارت است از توضیح و کشف مقاصد و مدالیل آیه‌ای به وسیله‌ی آیه یا آیات دیگر.2- روش تفسیر قرآن به سنّت؛ که برترین و شریف‌ترین روش پس از روش قرآن به قرآن بوده و عبارت است از توضیح و کشف مقاصد و مدالیل آیه‌ای به وسیله سنّت رسول خدا? و أهل بیت ایشان?.3- روش تفسیر عقلی؛ عبارت است از استفاده از عقل برهانی و قراین عقلی، برای کشف أحکام شرعی وحقایق آیات قرآن.4- روش تفسیر اشاری؛ عبارت است از انتخاب نکته، یا نکات مخفی در بطون آیات که در ظاهر ألفاظ آیه بدان تصریح نشده؛ ولی با گذر از ظواهر ألفاظ و أخذ به باطن، به دست می‌آید. تفسیر معصوم? بر اساس الهامات الهی، از حجیّت برخوردار است؛ ولی الهامات غیرمعصوم، حجّت نیست. البته تفسیر اشاری که از سوی غیرمعصوم، آن هم با رعایت ضوابط خاصّ صورت می‌پذیرد، قابل پذیرش است.5- روش تفسیر علمی؛ عبارت است از بهره‌گیری و استخدام علوم اطمینان‌آور تجربی – به عنوان منبعی خاصّ در کنار سایر منابع – برای فهم بهتر اشارات علمی آیات قرآن.امام صادق? گاهی همزمان از دو یا چند روش از روش‌های یاد شده برای تفسیر یک آیه استفاده کرده است که امروزه از آن به عنوان «روش تفسیر جامع» یاد می‌شود. در این رساله، به نمونه‌هایی از روش‌های یاد شده در روایات تفسیری امام صادق? اشاره شده است.کلید واژگان: 1- امام صادق?، 2- تفسیر، 3- روش‌های تفسیری، 4- روش‌های تفسیری امام صادق?.

از جمله آیات بحث بر انگیز میان مفسّران و دانشمندان علوم قرآن که در مورد روز قیامت و چگونگی حال انسان ها در آن زمان و مکان، سخن به میان می آورد آیه 71 سوره مریم می باشد و همواره معنای آیه یاد شده و معنی کلمه «واردها» که به معنی ورود و مشرف شدن همه انسان ها به جهنم است، موافقان و مخالفان زیادی داشته است؛ چراکه آیه برطبق تفسیر مفسران و روایات، در بردارنده ی ظاهری شگفت است، از ورود همه مردم چه خوب و چه بد به جهنم خبر می دهد. در تفسیر آیه 71 سوره مریم، مفسرین هر کدام از روش های مختلف کمک گرفته اند و همین روش های مختلف باعث به وجود آمدن اختلاف در معنای کلمه «واردها» درآیه مذکور شده، برخی قرآن را منبع مهم، قرار داده اند و روششان قرآن به قرآن شده و برخی از روایات بهره گرفته اند، که روش آن ها قرآن به روایات شده، عده ای هم از عقل به عنوان ابزار کمک گرفته اند، که روششان قرآن به عقل شده. برخی با کمک روش های یاد شده، کلمه «واردها» را به معنای اشراف بر جهنم دانسته اند، در صورتی که اکثر مفسران با استفاده از روش های قرآن به قرآن و روایی و عقلی معتقدند: این کلمه به معنای دخول همه(چه مومن و چه کافر) به جهنم می باشد، امّا آتش بر کسانی که تقوای الهی را در دنیا پیشه کرده اند، سرد می شود. درنتیجه این تحقیق که به روش تحلیلی- توصیفی و کتابخانه ای جمع آوری شد بر آن است، تا گامی درجهت نزدیک شدن به مراد واقعی خداوند در این آیه با بررسی روش شناسی مفسران فریقین و انتخاب روش صحیح در تفسیر این آیه، برداشته باشد. و به نظر می رسد روش صحیح، جمع هر چهار روش قرآنی و روایی، عقلی و عرفانی و در واقع روش اجتهادی یعنی کنار هم قرار دادن همه منابع لازم تفسیر یک آیه (آیات، روایات، عقل...) می باشد. با توجه به بررسی های صورت گرفته همه داخل آتش می شوند، اما با توجه به اعمالی که دارند از آن می گذرند در نتیجه مومنانی که آتش با آن ها هیچ سنخیتی ندارد به راحتی از آن خارج می شوند در واقع، طبق برخی روایات(روش روایی) این مکان محل حسابرسی اعمال است(جایگاه عدل الهی) که در برخی روایات با نام صراط آمده؛ چراکه این مکان به اصحاب خود آگاه(اهل آتش) و آن ها را از بقیه جدا می سازد.

چکیدهدر تحقیق حاضر، سعی برآن شده است که روایات ذکر شده در دو تفسیر البرهان و نورالثقلین، ذیل سوره مبارکه حج مورد بررسی قرار گیرد. تعداد این روایات در مجموع 453 مورد بود، که از این تعداد 245 حدیث در نورالثقلین و 208 روایت در البرهان فی تفسیر القرآن آمده است. که از این تعداد بعد از حذف احادیث تکراری در مجموع، تعداد 244 روایت مورد بررسی و تحقیق قرار گرفت. می توان گفت، بیشتر روایات تفسیری ذیل این سوره، دارای سلسله سند معتبر و گاه به علت عدم ذکر روات حدیث،و یا مجهول الحال بودن برخی راویان سلسله سند نزد رجال شناسان، ضعیف می‌باشند. اما ذکر این نکته مهم به نظر می‌رسد که نباید از محتوای روایات غافل شد و تنها به دلیل ضعف سند، روایت را کنار گذاشت؛ چراکه تعداد زیادی از این احادیث ضعیف از نظر سند ولی دارای محتوایی آموزنده هستند.در قسمت گونه‌شناسی، ذیل تحقیق حاضر، نوزده گونه کلی شناسایی و بررسی شد که می‌توان تمام احادیث ذیل سوره حج را در آنها دسته بندی کرد. از جمله ایضاح لفظی، احادیث فقهی، اخبار از آیندگان و علائم ظهور، اخبار معاد، استناد به قرآن، ایضاح مفهومی، بیان اختلاف قرائت، بیان حکمت و علت حکم و... . البته برخی احادیث، مشخصات چند گونه را به طور همزمان داشتند، که به این مطلب نیز توجه شده است، و در ذیل بحث گونه‌شناسی آن حدیث تا حد امکان، تمام آن گونه‌ها قید شده است.در فصل آخر تحقیق به مبحث آموزه های تربیتی ذیل آیات این سوره پرداخته شده است؛ در این سوره، نکات و آموزه‌های تربیتی فراوانی بیان گردیده است، که این امر مهم به صورت آیه به آیه مورد تحقیق و بررسی قرار گرفت. برخی از آموزه های تربیتی این سوره از این قرار اند: اهمیت مناسک حج و ابعاد آن، جهاد در راه دین خدا، وظایف پیامبر و مومنان در برابر کافران و ... .

دکتر محمدحسین ذهبی یکی از عالمان معاصر اهل سنت است. وی در کتاب التفسیر و المفسرون که از جمله منابع درسی در برخی از مراکز دانشگاهی فریقین به شمار می‌آید، به بررسی تاریخ تفسیر قرآن در عهد صحابه و تابعین و پس از آن دوره پرداخته است وی ضمن بیان اقسام روشهای تفسیری، روشِ شماری از مفسران اهل سنت و شیعه اثناعشری را بررسی کرده است. در این مقاله، بررسیهای ایشان در مورد اعتقادات شیعه از جمله جایگاه بطن آیات، روایات تفسیری شیعه، تحریف، منزلت امامان، سحر النبی و معرفی تفاسیر شیعه از جمله تفسیر مجمع البیان، مورد مداقه واقع شده و تأملاتی در این زمینه ‌ها، بیان شده است

قرآن‌ (وحی‌ منزل‌ بر قلب‌ پبامبر اسلام9)، معجزة‌ بزرگ‌ او است‌ و بر آوردن‌ مثل‌ آن‌ در برخی‌ آیات، تحد‌ی‌ (همانندآوری) شده‌ است؛ ولی‌ تاکنون‌ پاسخی‌ بر تحد‌ی‌های‌ قرآن‌ یافت‌ نشده‌ و به‌ نص‌ قرآن، یافت‌ نخواهد شد. در این‌ مقاله، پس‌ از تعریف‌ معجزه، به‌ سیر تاریخی‌ آیات‌ تحد‌ی، اشاره‌ شده؛ سپس‌ وجوه‌ اعجاز قرآن‌ که‌ شامل‌ اعجاز بیانی، یعنی‌ چینش‌ واژگان، اسلوب‌ خاص‌ قرآن، سازگاری‌ حروف‌ و معانی، تغییر خطاب‌ در قرآن‌ و اعجاز در صوت‌ و آهنگ‌ قرآن، اعجاز در معارف‌ بلند آن، یعنی‌ وسعت‌ معارف‌ و خردمندانه‌ بودن‌ مطالب‌ قرآن، گزارش‌ و تحلیل‌ شده‌ و بیان‌ شده‌ که‌ اعجاز قرآن‌ به‌ همة‌ وجوه‌ آن‌ در کنار یک‌دیگر است.