آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

الايقاظ من الهجعة بالبرهان على الرجعة اثر شيخ محمد بن حسن حر عاملى ، مجموعه‌اى روايى- استدلالى در اثبات «رجعت» و بازگشت امامان شيعه(ع) پس از قيام مهدى موعود(عج) و نقد آرا و نظارت مخالفان است كه به زبان عربى و در سال 1079ق نوشته شده است. انگيزه مؤلف، پاسخ به سنيان منكر رجعت و ردّ شبهات مطرح شده از سوى برخى از آن‌ها مى‌باشد. اين اثر جامع‌ترين و كامل‌ترين اثرى است كه به بيان آيات و روايات مرتبط با موضع رجعت و بررسى و تحليل آنها پرداخته است.

با آغاز غیبت امام دوازدهم دوره حیرت در جامعه شیعی آغاز می شود؛ از سویی جامعه شیعی از درون با پرسش هایی مواجه است و از سوی مقابل نیز شیعیان با شبهات و پرسشهایی از طرف فرقه ها و مکاتب دیگر به ویژه زیدی ها و معتزله مواجه شده اند. با توجه به این فضای فکری است که دو مکتب قم و بغداد با دو رویکرد نص گرایانه و عقل‌گرایانه دو منظومه معرفتی شیعه را شکل داده اند. با توجه به بحران های دوره حیرت است که شیخ صدوق و شیخ مفید تلاش می کنند با نوآوری های خود در دایره دو رویکرد نص گرا و عقل گرا، جامعه شیعی را از این بحران خارج سازند. با توجه به آنچه گفته شد، نوشتار حاضر تلاش دارد به این پرسش بپردازد که در یک بررسی تطبیقی، عقل چه جایگاهی در منظومه معارف مکتب عقل‌گرای بغداد و نص‌گرای قم داشته است و نوآوری های شیخ صدوق و شیخ مفید در جایگاه عقل چیست. در پاسخ به این پرسش تلاش خواهد شد تا نشان داده شود که جایگاه عقل در معارف شیعی و صورت‌بندی نص گرا و عقل گرا در دو مکتب قم و بغداد پس از عصر غیبت معصوم (ع) به دلیل آموزه های اهل‌بیت (ع) با شکاف عمیقی که در کلام و فقه اهل سنت با دو رویکرد اشعری و معتزلی به وجود آمد، مواجه نشد و پس از آغاز عصر غیبت و نیازهای جوامع شیعی در این عصر، شیخ صدوق و شیخ مفید با نوآوری های خود در حدیث شناسی و علم کلام جایگاه عقل در معارف شیعی را رشد دادند که تأثیرات آن از حدیث‌شناسی به علم کلام و سپس به فقه و اصول فقه انتقال یافت و عقل به عنوان ادله چهارم در فقه جای گرفت.

تفسیر تاریخی یا ترتیب نزولی قرآن عمر کوتاهی دارد و روش و فوائد و مبانی آن چندان روشن و منقح نشده است و لذا بسیاری بر آن شوریده اند. در این مقاله قصد بر آن است که برخی از مهمترین فواید و مبانی و راهکارهای آن تبیین شود. تفسیر تاریخی قرآن بهترین تفسیر برای قرآن دانسته می شود؛ زیرا قرآن متنی تاریخمند است و طی 23 سال در پی مقتضیات و حاجات مربوط به عصر رسالت پیامبر اسلام (ص) نازل شده است. همان دلایلی که موجب شده است، قرآن به ترتیب خاصی نازل شود، برای تفسیر قرآن نیز وجود دارد. قریب به اتفاق سوره های قرآن دفعی النزول بوده و معدودی از سوره ها نیز که تدریجی النزول بوده است، فقرات آن در پی هم نازل شده اند و هیچ وقفه بلند مدتی میان آنها حادث نشده است. ما با مفروض گرفتن ترتیبی که در روایات ترتیب نزول انعکاس یافته و در عین حال نگاه انتقادی به آن به جهت برخی از مشکلات آن می توانیم به ترتیب منقح تری از سوره های قرآن دست پیدا کنیم و اساس تفسیر تاریخ قرآن قرار بدهیم.

اصل وابستگی همه ممكنات به وجود امام (عليه السلام) از طريق بحث‌های استدلالی و آيات و روايات ثابت گرديده است. هر عالَمی دارای يك نقطه مركزی است كه وجودش با آن نقطه مركزی ارتباط دارد؛ مانند انسان كه نقطه مركزی آن قلب است و حيات اعضا و اندام و بخش مادی او به وجود قلب بستگی دارد. از طرفی، ميان اعضای مادی و روح نيز ارتباطی دو سويه و به صورت تأثيرپذيری روح از جسم و به عكس نيز وجود دارد. از اين رو، تمام عوالم دارای يك نقطه مركزی ‌می باشند و آن وجود مقدس امام عصر (عج) است. ارتباط وجود ممكنات با وجود ولی قطب جهان به حكم اخبار پيامبر (صلی الله عليه وآله) و ائمه اطهار (عليهم السلام) ثابت است. از آن رو كه اولين بار مسئله مهدويت در كتاب‌های آسماني مطرح شده است، تجليات اين انديشه را بايد در آنجا جست وجو كرد. خوشبختانه هنگامی كه به اديان آسمانی مراجعه ‌می كنيم كتب آسمانی را سراسر اميد و سرشار از نويدهای بهروزی ‌می يابيم. در عهدين، اميد بستن به جهانی روشن و نورانی كه در آن آدمی بر همه خواست‌های خود كامياب و از گناهان پاك شود و از همه دلبستگی های مادی و جلوه‌های زشت آن رهايی يابد و به وجود منجی كه برآورنده آرزوها و نيازهاست ايمان بياورد، آشكارا ديده ‌می شود. فرقه‌های يهود و نصارا در انتظار ظهور موعود و منجی جهان، كه عدالت واقعی را در آخرالزمان در سراسر جهان برقرار نمايد، به سر ‌می برند. البته نجات دهنده واقعی، خداوند قادر و عالِم بر همه چيز است. در این مقاله موضوع مهدویت در اسلام و سایر ادیان بررسی می شود.

بحث حیرت یک بحث بسیار مهم است در عصر غیبت حال چه غیب صغری و چه غیب کبری اینکه مردم بدانند در این شرائطی چه کنند به که رجوع کنند؟ مشکلات فقهی عقیدتی خود راچ چگونه حل کنند و... در این کتاب درباره این موضوع بحث می شود و به شبهات پیرامون بحث حیرت و استفاده دشمنان سودجو پاسخ گفته می شود.

کتاب در مورد حضرت صاحب الزمان عج و مهدویت می باشد که در آن به ذکر مسائلی همچون فلسفه غیبت، ضرورت غیبت امام زمان، گسترش عدل ویژگی بارز امام، پاسخ به شبهات مهدویت و... پرداخته می شود.

کتاب حاضر که یک کتاب در مورد امام زمان عج و مهدویت می باشد دارای دو بخش می باشد: بخش اول: بحث امکان اینکه در غصر غیبت کبری آیا می توان امام زمان را زیارت کرد یا نه؟ و اینکه امام زمان عج چه قدر رعایت حال مراجع و علماء را دارند؟ و بخش دوم : در مورد علمای اعلامی است که توفیق تشرف به زیارت امام زمان عج را پیدا کرده اند می باشد.

الشيعه و الرجعه، اثر محمدرضا مروج طبسى، كتابى است، به زبان عربى در اثبات ديدگاه شيعه اماميه در مورد مساله رجعت. مؤلف انگيزه خود از نگارش اين اثر را اين‌گونه بيان مى‌كند: پانزده سال پيش رساله مختصرى درباره اثبات رجعت نگاشته بودم كه بارها به فارسی و عربى به چاپ رسيد، در همين احوال برخى از دوستان اهل علم و ايمان از من خواستند با اضافاتى از آيات قرآن كريم، كه دلالت بر اثبات و ثبوت رجعت دارد، و نيز اخبار و قضايايى كه بر امكان و وقوع اين امر دلالت دارد آن را به چاپ برسانم تا نفع آن به عموم برسد (و من در پى اجابت خواسته ايشان به نگارش اين كتاب دست زدم). جلد دوم كتاب، به موضوع رجعت اختصاص يافته و مؤلف در اين رابطه ثبوتا و اثباتا به تفصيل به بحث نشسته است. در مقدمه ضمن دو بخش، مؤلف بحثى تحليلى و عقلى را درباره رجعت آغاز مى‌كند. در بخش نخست، اين نكته را يادآور مى‌شود كه رجعت مورد قبول اماميه امرى است كه ذاتا امكان وقوع دارد و هيچ گونه استحاله عقلى ندارد، چرا كه مفاد رجعتى كه مورد ادعاى اماميه است؛ عبارتست از زنده ساختن دوباره برخى از افراد در دار دنيا، پس از آن كه مزه مرگ را چشيده و از دنيا رفته‌اند و اين امرى است، ممكن الحصول و معقول، چرا كه از خداى قادر چنين كارى ساخته است. از اين رو كسى كه به مساله رجعت اشكال مى‌كند، بايد به يكى از دو امر ذيل ملتزم گردد: يا بايد صغراى قياس را انكار كند؛ يعنى قائل به عدم امكان رجعت باشد و يا بايد كبراى قياس؛ يعنى قدرت مطلقه خداوند در احياء مردگان را منكر شود و اين هر دو باطل است. با توجه به اين برهان ثابت مى‌شود كه رجعت امرى است كه مقدور خداوند است و جزء ضرورياتى است كه نياز به اقامه برهان هم ندارد. در بخش دوم مقدمه، شانزده امر مطرح گرديده كه هر كدام به نحوى در ارتباط با موضوع رجعت مى‌باشد. اولين بخش، جزء دوم كتاب، «قرآن و رجعت» نام دارد و ضمن آن هفتاد و شش آيه از آيات كريمه قرآن مطرح گرديده كه برخى از آن‌ها به صراحت به مساله رجعت دلالت دارد و برخى ديگر به اين مساله تفسير يا تأويل گرديده‌اند. چه بسا پژوهش‌گران با تلاش بيشتر به شمار بيشترى از آيات در اين رابطه دست بيابند. به گفته مؤلف، اين آيات انواع گوناگون دارند: برخى به امكان رجعت و ثبوت آن، برخى ديگر بر وقوع و اثبات آن در خارج؛ يعنى در امت‌هاى پيشين دلالت دارند و از برخى ديگر چنين برمى‌آيد كه اعتراف و اعتقاد به رجعت؛ مانند ساير امور غيبى و نيز امورى كه با برهان و دليل به اثبات مى‌رسند؛ مانند توحيد و نبوت و قيام قائم(ع) و رستاخيز و...لازم است. دومين بخش «دعاها و رجعت» نام گرفته است. در اين بخش مؤلف برخى از ادعيه‌اى كه از سوى معصومين وارد شده و در آن‌ها اشاراتى به موضوع رجعت صورت گرفته را ذكر مى‌كند. در بخش سوم با عنوان «زيارت‌ها و رجعت»، مؤلف به زيارات ائمه معصومين عليهم‌السلام براى اثبات صحت ديدگاه اماميه درباره رجعت اشاره مى‌كند كه در آن‌ها يا تصريح به رجعت شده و يا لااقل به اين مهم اشاره گرديده است. بخش چهارم، «اجماعات و رجعت»، نام گرفته است و مؤلف ضمن آن مواردى از اجماع علماء شيعه بر درستى قول به رجعت را يادآور مى‌شود. بخش پنجم، با عنوان «سخنان و رجعت»، به بيان سخنان اعلام و شخصيت‌هاى برجسته مسلمان درباره رجعت اختصاص يافته است. خاتمه كتاب هم مشتمل بر سه تنبيه به شرح ذيل است: تنبيه اول: معرفى كسانى كه رساله‌اى مستقل درباره رجعت نگاشته‌اند. تنبيه دوم: معرفى كسانى كه به نقل اخبار مرتبط با رجعت پرداخته‌اند. تنبيه سوم: به بيان برخى شبهات سست و بى‌پايه كه درباره مساله رجعت مطرح گرديده اختصاص يافته است.

در نوع رهبری امام باقر(ع) تمام شاخصه‌های ذاتی و اکتسابی ایشان، سبک‌های رهبری آمرانه، مشارکتی، متقاعد‌کننده و تفویضی به گونه‌ای منظم دخیل است. علاوه بر آن، موقعیت درون سیستم رهبری شونده یعنی تشیع، بر نوع رهبری امام باقر(ع) تأثیر داشته است. در این نوع رهبری علاوه بر نقاط مشترک، شاخصه‌های متمایزی از سبک رهبری ایشان با الگو‌های نظری مطرح نیز وجود دارد. این شاخصه‌ها در برخی ویژگی‌های شخصیتی نظیر علم و عصمت، خط‌مشی‌ها و اصول حاکم بر سبک‌های آمرانه و تفویضی رهبری ایشان، در توجه به موقعیت بیرون از سیستم تشیع، علاوه بر وضعیت درون نظام رهبری حضرت و... قابل بررسی است. گویا وجود این شاخصه‌های متمایز در اصول رهبری و مواردی از جزئیات، به تفاوت دو مفهوم یا واژه «رهبری» و «ولایت» مرتبط است.

شناخت انسان و توجه به ابعاد وجودی او، همواره مورد توجه همه ادیان، مذاهب و مکاتب بوده است. از دو موضوع عمده و اصلی عرفان اسلامی، یعنی توحید (وحدت وجود) و موحّد، بسیاری از مباحث مربوط به توحید و شئونات آن نیز در قلمرو شناخت صاحب مقام توحیدی، یعنی موحّد یا انسان کامل است. با آنکه پیشینه مباحث به قرون اولیه اسلامی باز می‏گردد، امّا به طور ویژه، ابن ‏عربی و شاگردان و شارحانش، به این مبحث اهتمام ورزیده‏‌اند. معلّم ملک، کون جامع، جام جهان نما، مرد تمام، حق مخلوق، کلمه فاصله جامعه، روح عالم، خاتم ولایت برخی از تعبیرات از انسان کامل است. جستار پیش رو بر آن است تا با تکیه بر منابع مهم عرفانی در سه مقام، و در هر مقام به نکاتی چند اشاره نماید:1 . نسبت انسان با خداوند متعال؛ نظری کرد که بیند به جهان قامت خویش / خیمه در مزرعه آب و گل آدم زد؛ 2 . جایگاه انسان در نظام هستی و نسبت او با عالم؛ الحذر ای مؤمنان کان در شماست / در شما بس عالم بی‏ انتهاست؛ 3 . رسالت و ولایت انسان؛ نایب‏ حق است و نایب بامنوب / گر دوپنداری قبیح آید نه‏ خوب.