آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

مردم سالارى اسلامى، نظام سياسى مطلوب در فلسفه سياسى مقام معظم رهبرى است. ايشان با رويكردهاى مختلفى از جمله فقه سياسى، كلام سياسى و فلسفه سياسى، اين نظريه را مطرح كرده است. در اين مقاله، با روشى تحليلى، به تبيين اين نظريه با رويكرد فلسفه سياسى مى پردازيم. هدف اين نوشتار تبيين يكى از مهم ترين موضوعات فلسفه سياسى توسط مؤثرترين متفكر اسلامى در دوره و زمانى است كه جامعه اسلامى به شدت نيازمند به آن است. نظريه مردم سالارى اسلامى، با توجه به مبانى برگرفته از شرع مقدس اسلام، همچون توحيد در خالقيت و مالكيت و علم بى پايان الهى، اداره امور جامعه و حكومت را در عصر غيبت، امرى الهى مى داند كه مردم يكى از پايه هاى اعمال مشروعيت آن هستند و شاخصه هايى همچون توجه به تربيت دينى و اخلاقى، خدمت رسانى، پاسخ گويى و توجه به رضايت مردم، دارد. امتياز مردم سالارى اسلامى كه طى سه دهه كارايى خودش را نشان داده است، اين است كه ضمن برخوردارى از رأى مردم، وجود ضوابطى همچون علم، عدالت و تدبير را براى مشروعيت حكومت و تأمين سعادت بشرى، شرط مى داند.

آینه در میان آثار عارفان مسلمان نمودی فراوان داشته است. براساس مستندات تاریخی، سابقه استفاده نمادین از آینه، در تبیین مسأله توحید عرفانی، به حضرت علی بن موسی الرضا(ع) می‌رسد. این واژه درآراء و متون منظوم و منثور عرفای اسلامی، برای بیان تجلّی و ظهور حضرت حقّ و توضیح مسأله مهم وحدت وجود به کار رفته است. آینه به عنوان یک نماد عرفانی، در آثار عین‌القضات همدانی و مولوی نیز بسیار مورد توجّه واقع شده است. به‌طور کلی می‌توان کاربرد آینه در آثار این دو عارف را، در سه بخش وجود‌شناسی عرفانی، جهان‌شناسی عرفانی و انسان‌شناسی عرفانی، تحلیل و بررسی کرد. توجه عین‌القضات به آینه، بیشتر برای بیان ناتوانی عقل درشناخت حقّ، وابستگی اشیاء به حقّ، جایگاه انسان کامل و صفت آینگی انسان است؛ اما مولوی به نحو بسیار گسترده‌تری از این مفهوم، بهره برده و نحوه بیان متفاوتی نیز نسبت به عین‌القضات داشته است. او علاوه بر تأکید بر نقش انسان کامل و آینگی او، به مباحثی درحوزه عرفان نظری از اسماء و صفات حق، وحدت وجود و تجلی حقّ در اشیاء، به عوالم وجود نیز اشاره کرده است و از نور و رنگ نیز سخن گفته است که مرتبط با نماد آینه است.

در پژوهش ها و مطالعات تاريخی بارها به اصطلاحات و مفاهيمی بر می خوريم كه كاربرد فراوانی در ادبيات تاريخی، جغرافيايی، سياسی، فقهی و ادبی ما دارد. اين مفاهيم و اصطلاحات هر كدام به فراخور بار معنايی كه در بردارند، از تاريخی كم و بيش شناخته شده برخوردارند. اما تعدادی از اين اصطلاحات به رغم كاربرد و اهميت تاريخی فراوان از گذشته ای روشن و شناخته شده بی بهره اند. يكي از اين مفاهيم، اصطلاح پركاربرد «بيضه اسلام» است كه با وجود استعمال قابل ملاحظه اش در ادبيات تاريخی، فقهی و سياسی ما به ويژه در دو سه سده اخير، به نظر می رسد هنوز تحقيق جامع و مشخصی پيرامون تطور تاريخی، خاستگاه اصلی و چرايی و چگونگی استعمالش صورت نگرفته است. از همين رو در پژوهش پيش رو تلاش گرديده با تكيه بر ريشه شناسی اين اصطلاح و بهره گيری از منابع تاريخ ايران باستان، كتب فقهی فقهای برجسته شيعه، متون نظم و نثر فارسی و منابع دست اول تاريخ معاصر ايران و ارائه ديدگاهی بديع ـ و البته قابل انتقاد و بحث و بررسی بيشتر ـ گامی در جهت شناخت بهتر تطور تاريخی و خاستگاه اصلی اين مفهوم فقهی ـ سياسی برداشته شود.

«تاریخ‌گذاری احادیث» از مباحث و ابزارهای نوین در عرصه حدیث پژوهی عصری جهت سنجش سندی و دلالی حدیث، فهم تطوّرات تاریخی، تعیین تقریبی زمان و مکان و پدیدآورنده آن و بررسی حلقه مشترک و نقش آن در گسترش حدیث است.از این رو آشنایی با روش خاورشناسان در تاریخ‌گذاری احادیث و روش تحلیل اسناد- متن ومیزان ثمربخشی شیوه آنان در تأیید و صحت روایات فضایل اهل‌بیت (ع) از ضرورت‌های این پژوهش است.روش تاریخ‌گذاری اسناد- متن که یکی از انواع روش‌های تاریخ‌گذاری حدیث است بدین‌صورت است: روایت‌های مختلف یک حدیث بر اساس سیر زمانی گردآوری می‌شود. سپس اسنادهای مختلف حدیث در یک شبکه به شکل نمودار ترسیم می‌گردد. گام دوم تحلیل متن حدیث است که بررسی شود و بدانیم ساختار متنی و محتوایی نقل‌ها باهم مشابهت دارند یا اختلاف و اختلاف‌های آنها از کدام قسمت‌ها و الفاظ است. درنهایت دسته متن‌های مختلف با گروه اسنادهای مختلف برای شناسایی همبستگی و ارتباط احتمالی باهم مقایسه می‌شوند. اگر همبستگی و ارتباط وجود داشت، نتیجه آن خواهد شد که حلقه مشترک، متن اصیل را روایت کرده است، در حقیقت همبستگی و ارتباط با اسانید و متن‌های مختلف یک حدیث نشان‌دهنده جریان واقعی نقل است. اما در صورت نبود همبستگی مسئولیت تغییرات متن حدیث در مراحل بعدی بر عهده طبقه بالاتر خواهد بود. به‌این‌ترتیب تاریخ پیدایش حدیث بر اساس تحلیل سند و متن به دست می‌آید و تغییراتی که در فرایند نقل اتفاق افتاده است شناسایی می‌شود و صحت و یا عدم صحت حدیث مشخص می‌گردد.موضوع و مسأله این رساله،بررسی احادیث مربوط به فضایل اهل‌بیت (ع) از مشایخ اهل تسنن شیخ صدوق می‌باشد که با روش تحلیل اسـناد- متن مورد واکاوی قرار گرفت. در همین زمینه در ابتدا به کلیات و مفاهیم بحث پرداخته شد و بعد از آن به انواع تاریخ گذاری و روش تاریخ گذاری روایات اشاره شد. برای گونه‌شناسی روایات مشایخ اهل تسنن شیخ صدوق (مشایخ نامبرده در فرضیات رساله)،در ابتدا دسته‌بندی جامع این روایات صورت گرفت و سپس از میان این روایات آنچه می‌تواند ذیل موضوع فضایل اهل‌بیت (ع) در کتب عیون اخبارالرضا (ع) و الخصال قرارگیرد، شناسایی شد؛ سپس با شناسایی روایات با موضوع فضایل اهل‌بیت (ع) از مشایخ سنی‌مذهب صدوق در این کتب، در نهایت یکی از این روایات تاریخ گذاری شد. سپس با نمونه‌های روایتی مدنظر، میزان کارآمدی این نوع روش و تحلیل آن در بررسی این روایات نشان داده شد. این رساله با روش توصیفی - تحلیلی و کتابخانه‌ای در پی بررسی سندی و متنی روایات فضایل اهل‌بیت (ع) در فضای اهل سنت از دریچه نگاه شیخ صدوق است. نتایج نشان داد که صدوق با انگیزه تقریب مذاهب و نیز استفاده از روایات مذهب رقیب در جهت اثبات و تأیید فضایل اهل بیت (ع) این احادیث را از مشایخ اهل تسنن نقل نموده است.شاید هدف دیگر صدوق از نقل روایات از مشایخ اهل تسنن این بوده که نگرش عالمان و محدثان و فقیهان اهل سنت را نسبت به اهل بیت(ع) نشان دهد لذا صدوق تلاش کرده که از این روایات نیز استفاده کند تا تمامی مطالب مربوط به فضایل اهل بیت (ع) محفوظ بماند .