آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

ابن هانیء (320-363 ه.ق ) یکی از بزرگترین شاعران شیعی و متبحرترین شاعر اندلسی است. کسانی که در کتب مختلف ادبی مختصری از ابن هانیء نگاشته اند وی را به سبب افراط در مدح متهم به کفر و ارتداد نموده و بی بند و بار شمرده و معتقدند که دست به کارهای حرام می زده است. و عده ای بیان می دارند او تا زمانی که در اندلس می زیسته هیچ اعتقادی به مذهب شیعه اسماعیلی نداشته است و مرگ او را ناشی از میگساری و اعمال ناشی از آن شمرده اند. این مقاله بر آن است تا به ابهام ها و اتهام ها وسؤال های برآمده از آنها پاسخ گوید.

شمایل‌نگاری دورة قاجار تحت تأثیر ایدئولوژی‌های مذهبی قرار گرفته و چهره‌های شیعی به‌عنوان الگوهایی از کمال و تقوا به تصویر درآمده‌اند. یکی از نمادهای برجسته در این آثار، «هالهٔ نور» است که در اطراف سر شخصیت‌های مقدس قرار می‌گیرد. نگارندگان این جستار با بهره‌گیری از مطالعات اسنادی و روش «کیفی»، هفت نقاشی از دورة قاجار را با هدف تبیین چگونگی استفاده از نمادهای عرفانی (نظیر هالهٔ نور) در تقویت پیام‌های مذهبی و معنوی تحلیل کرده‌اند. پرسش اصلی مقاله این است که ارتباط میان نمادهای عرفانی، به‌ویژه هالهٔ نور و مضامین مذهبی در شمایل‌نگاری‌های امیرالمؤمنین† و حسنین‡ چگونه است؟ یافته‌ها نشان می‌دهد که در دورة قاجار، شمایل‌نگاری اهل‌بیت پیامبر‰، به‌ویژه امیرالمؤمنین† و ذریهٔ ایشان، به‌مثابهٔ رسانه‌ای برای اشاعهٔ اندیشه‌های شیعی و معرفت دینی به‌کار گرفته شده است. این آثار با الهام از روایات مذهبی، سیرة امامان معصوم‰ و شخصیت متعالی ایشان خلق شده‌اند. در نقاشی‌های قاجار، هالهٔ نور به‌مثابهٔ نمادی از تقدس و نور الهی تصویر شده است. این نماد نه‌تنها بیانگر مقام ملکوتی امامان معصوم‰ نزد باری‌تعالی، بلکه مظهر تجلی اسماء الهی در وجود مقدس ایشان است و پیوندی روحانی میان انسان مؤمن و عالم غیب برقرار می‌سازد. افزون بر این، هم‌افزایی میان عناصر نوشتاری و تصویری در این آثار، بر ویژگی‌های قدسی و معنوی امیرالمؤمنین† به‌عنوان انسان کامل، ولی و راهبر سالکان طریق حق تأکید می‌کند.

ویلفرد مادلونگ (متولد 1930م) از جمله اسلام‌شناسان غربی است که می‌توان گفت رویکردی تقریبا منصفانه و انگیزه‌ای علمی در بررسی تاریخ اسلام دارد. وی در نوشته‌های خود درباره تاریخ زندگی امام حسن(ع) به موضوعاتی چون ازدواج‌ها و طلاق‌های امام، صلح امام، مفاد صلح‌نامه و زندگی خانوادگی ایشان پرداخته و کوشیده است شبهات مطرح شده از سوی دیگر اسلام‌شناسان غربی درباره امام حسن(ع) را پاسخ دهد. اما خود وی مطرح‌کننده مطالبی است که منشأ شبهاتی درباره امام حسن(ع) شده است؛ مانند اختلاف نظر آن حضرت با اهداف و برنامه‌های امیرالمؤمنین علی(ع)، تمایل نداشتن ایشان به تصدی خلافت و تأیید روش حکومت عثمان از سوی ایشان. این نوشتار به بررسی انتقادی این شبهات و پاسخ به آن‌ها بر اساس منابع تاریخی و روایی شیعی و سنی پرداخته است.

غدیر بزرگ‌ترین حادثه تاریخی امت اسلام و روایت غدیر روشن‌ترین سند حقانیت ولایت امیرمؤمنان علی(ع) و امامان معصوم از نسل پیامبر گرامی اسلام| است. روایت غدیر از جمله روایات متواتری است‌که در منابع شیعه و اهل سنت نقل شده و در طول تاریخ مورد استشهاد خود امیرمؤمنان، فاطمة زهرا و ائمه معصوم(ع) و اصحاب و یاران آنها بوده است. از قضایای مهم و به یادماندنی که هرگز از صفحة تاریخ و ذهن بشر و انسانهای حق‌جو محو و فراموش نمی‌شود این‌ است‌که قبل از بیان روایت غدیر و پس از آن، به ترتیب آیات شریفة 67 (آیة ابلاغ) و 3 (آیة اکمال) از سورة مائده نازل شد و با ابلاغ ولایت حضرت علی(ع) توسط پیامبر، آخرین مأموریت آن حضرت به انجام رسید و دین اسلام کامل شد.با اینکه نزول این آیات مبارکه در سرزمین غدیرخم، روایت غدیر را به صورت روشن و شفاف و این روایت نیز آیات نورانی نازل شده در این وادی را تفسیر می‌کنند، اما بازهم دست مغرضان و کینه‌توزان اسیر نفس و شهوات و شیطان به ساحت قدسی این آیات و روایت شریف غدیر دراز شده و از تفسیر و توجیه ناروا و انکار بزرگ‌ترین مأموریت رسول خدا هیچ ابائی ندارند و در طول تاریخ به شبهه افکنیها ادامه داده‌اند. یکی از دستاویزهای منکران ولایت امیرمؤمنان(ع) جعل روایت از طریق حسن مثنی فرزند حضرت امام حسن مجتبی و نوه امیرمؤمنان(ع) است. در این روایت که در اکثر منابع اهل سنت نقل شده، حسن بن حسن، ولایت جدش را منکر شده و به صورت روشن بیان می‌کند که رسول خدا در سرزمین غدیر خم،‌ علی(ع) را به عنوان جانشین و ولی مسلمین معرفی نکرده ‌است. این نوشتار، روایت حسن مثنی را از منابع اهل سنت نقل و سپس نقد و بررسی سندی و دلالی کرده ‌است. در نتیجه اثبات شده‌ است که این روایت همانند برخی روایات فضائل جعلی درباره صحابه، از ساخته‌های دشمنان رسول خدا و اهل‌بیت آن حضرت است. "به عنوان مثال، مسلم نیشابوری در صحیحش که از کتابهای معتبر اهل سنت است، دربارة حدیث غدیر،‌ تنها به ذکر فرمایش رسول خدا| در مورد قرآن و اهل‌بیت اکتفا کرده و بخاری در صحیحش حتی اشاره‌ای هم به آن نکرده ‌است؛ اما برخی از محدثان آنان، به طور اختصار نه تفصیلی، به این فرمایش حضرت پرداخته‌اند که آن را از مستدرک حاکم نیشابوری، با سند ذیل نقل می‌کنیم: حدثنا ابوالحسین محمد بن احمد بن تمیم الحنظلی ببغداد ثنا ابوقلابة عبد الملک بن محمد الرقاشی ثنا یحیی بن حماد وحدثنی ابوبکر محمد بن بالویه وأبو بکر احمد بن جعفر البزار قالا ثنا عبدالله بن احمد بن حنبل حدثنی ابی‌ثنا یحیی بن حماد وثنا ابونصر احمد بن سهل الفقیه ببخاری ثنا صالح بن محمد الحافظ البغدادی ثنا خلف بن سالم المخرمی ثنا یحیی بن حماد ثنا ابوعوانة عن سلیمان الأعمش قال ثنا حبیب بن ابی‌ثابت عن ابی‌الطفیل عن زید بن أرقم رضی الله عنه قال: لما رجع رسول الله| من حجة الوداع ونزل غدیر خم أمر بدوحات فقمن فقال کأنی قد دعیت فأجبت إنی قد ترکت فیکم الثقلین أحدهما أکبر من الآخر کتاب الله تعالی وعترتی فانظروا کیف تخلفونی فیهما فإنهما لن یتفرقا حتی یردا علی الحوض ثم قال إن الله عز وجل مولای وأنا مولی کل مؤمن ثم أخذ بید علی رضی الله عنه فقال من کنت مولاه فهذا ولیه اللهم وال من والاه وعاد من عاداه."