آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

‫مسأله شناخت خدا و يگانگي او، از مهم‌ترين مباحث اعتقادي اسلام و ساير اديان الهي است، که اولين هدف انبيا را نيز تشکيل مي‌دهد. در کلمات و سخنان امام علي( دلايل عقلي متعددي مشاهده مي‌شود که وجود خدا و يگانگي او را به اثبات مي‌رساند. پژوهش حاضر نيز کوشيده است تا اين دلايل عقلي را با روش تحليلي مورد بررسي قرار دهد. از ميان سخنان امام علي( مي‌توان برهان عقلي براي اثبات وجود خدا استخراج نمود؛ آن‌چه با عنوان برهان صديقين در سخنان فلاسفه و متکلمين مطرح مي‌گردد، در واقع، برهاني براي پي بردن از علت به معلول است، که بدون حدوث، امکان و حرکت، وجود خدا را ثابت مي‌کند. در کلام اميرالمؤمنين( نيز چنين شيوه‌اي از استدلال را مي‌توان مشاهده کرد، و از نظر آن حضرت، ذات خداوند بر وجود خود دلالت مي‌کند. همچنين کلام امام علي( بر قديم بودن ذات خداوند دلالت دارد، و غير از او تمام اشياي عالم حادث ذاتي هستند، که خداوند به آن‌ها وجود بخشيده است. اين برهان را فلاسفه، برهان حدوث ناميده‌اند. همچنين آن حضرت، وجود خداوند را علت‌العلل دانسته، که تمام اشياي جهان معلول او بوده، و علاوه بر وجود، در بقا نيز محتاج ذات خدا هستند. آن حضرت به قطري بودن وجود خداوند نيز استدلال نموده، و معتقد است که هر انساني با فطرت سليم خود، به وجود خدا پي مي‌برد. امام علي( براي اثبات وحدانيت خدا نيز به برهان صرف‌الوجود و نفي تعدد و تکثر از واجب‌الوجود استناد کرده است. ايشان خدا را وجود صرف و محض مي‌داند؛ در حالي که ساير موجودات، از وجود و ماهيت تشکيل شده و در تحقق وجود خود به وجود محض نيازمند هستند. همچنين آن حضرت، وجود خداوند را بسيط محض دانسته که هيچ ترکيبي در ذات او راه ندارد. در وصيت‌نامه خود به امام حسن مجتبي( نيز فرموده است که اگر خدا شريکي داشت، از طرف او بايد رسولاني به‌سوي مردم فرستاده مي‌شد؛ اما تمام پيامبران مردم را به‌سوي خداي يکتا دعوت کرده‌اند.

کتاب «المراتب فی فضائل أمیرالمؤمنین و سیدالوصیین علی بن ابی‌طالب (علیه السلام)» اثری درباره فضائل امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) اثر ابوالقاسم بُستی عالم زیدی معتزلی سده چهارم هجری است. در انتساب کتاب به بُستی تردیدی نیست و برخی از منابع شیعی از آن نقل کرده‌ اند. بُستی در این اثر به ۴۵۰ فضیلت از فضائل علی بن ابی‌طالب (علیه السلام) اشاره کرده و در ضمن نقل فضائل به استدلال هم پرداخته واثری حدیثی کلامی پدید آورده است. کتاب بر خلاف شیوه معمول زمان مؤلف، به صورت نقل حدیث نیست بلکه به شکل استدلال و نقل فضائل در ضمن استدلال ها است. نویسنده حتی در مواردی که به نقل احادیثی از رسول خدا پرداخته، سلسله راویان خود را ذکر نمی‌ کند. بنابراین کتاب المراتب، بیشتر کتابی کلامی است که به احادیث استدلال کرده است.

---

‫عقل به عنوان چراغ دروني، انسان را بر تشخيص نيک از بد و مقايسه و تحليل قادر ميسازد. اين پژوهش در پنج بخش، به بررسي نقش امام علي عليه السلام در احياي عقلگرايي پرداخته است. نويسنده در کليات، به معنيشناسي عقل و معني عقلگرايي پرداخته است. سپس به عقلگرايي پيش از ظهور اسلام و عقلگرايي پس از ظهور اسلام پرداخته است. ظهور اسلام به عنوان آغاز عصر عقلگرايي، معرفي شده و عقلگرايي و تفکر عقلاني در قرآن و روايات بررسي شده است. بخش بعدي به نقش امام علي عليه السلام در کاربرد عقل و تأسيس فکر فلسفي در اسلام، اختصاص يافته است. امام علي عليه السلام مظهر عقل و عقلگرايي است و از ديدگاه آن حضرت، عقل از جايگاه و منزلت والايي برخوردار است. همچنين نقش آن حضرت در تأسيس تفکر عقلاني و سيره عملي آن حضرت در تفکر عقلاني بيان شده است. در اين رابطه ميتوان به طرح مباحث اعتقادي از سوي آن حضرت اشاره نمود که عبارتاند از: 1. طرح شيوههاي معرفت در باب خداشناسي چون شناخت خدا از طريق ذات خويش، از طريق معرفت نفس، از طريق معرفت آفاق و از طريق نظم پديدهها؛ 2. طرح براهين عقلي در خداشناسي چون برهان حرکت، برهان حدوث و قدم و برهان صديقين؛ 3. مسئله معرفت کنه ذات و صفات خدا؛ 4. سخنان امام عليه السلام در تبيين اقسام توحيد؛ 5. مسئله عدل در افعال الهي؛ 6. مسئله قضا و قدر؛ 7. ضرورت بعثت انبيا?؛ 8. ضرورت امامت؛ 9. مسئله معاد. در پايان، تأثير خردورزي امام علي عليه السلام در حوزه تفسير آيات قرآن و در مجادلات کلامي و همچنين بر نحلههاي فکري معتزله، اشاعره و شيعه بيان شده است. نتيجه اينکه امام عليه السلام در فهم و تبيين باورها و تعاليم اساسي اسلام، از عقل به عنوان منبع و ابزار کمک گرفته و در ترويج عقل نظري و عملي، نقش ارزنده و تأثيرگذاري داشته است.

---

‫پايان نامه حاضر در سه بخش وبا عنوان امام على (ع) واحياى فرهنگ قرآن سامان يافته است. بخش اوّل: به كليات موضوع، ضرورت پژوهش، پرسشها واهداف پژوهش وتعريف لغت فرهنگ واصطلاح آن اختصاص يافته است. بخش دوم: به شاخصهاى اصلى فرهنگ قرآن، ونگاهى به واپسين تلاشهاى پيامبر اكرم (ص) در ابقاى امت بر فرهنگ وحى وافول تدريجى فرهنگ قرآن پس از رحلت رسول خدا (ص) پرداخته شده است. بخش سوم: با عنوان امام على واحياى فرهنگ قرآن، شايستگى‏هاى امام على بر احياى فرهنگ قرآن واحياى فرهنگ قرآن در سيره گفتارى امام على (ع) واحياى فرهنگ قرآن در سيره حكومتى امام على (ع) مورد ارزيابى قرار گرفته است. در پايان خلاصه مطالب پايان نامه مى‏باشد.

---