آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

مسئلة اصلی پژوهش حاضر، بررسی روش‌شناسی تأویلی نصر حامد أبوزید، متفکر و نواندیش معاصر مصری است. پروژه فکری این اندیشمند مسلمان، نوعی از تاریخ‌نگاری تأویل در اسلام و در چهارچوب مطالعات زبان‌شناختی است که از خلال چنین رویکردی، دیدگاه خود را در خوانش متون دینی اتخاذ می‌نماید. با توجه به تأثیری که وی بر مطالعات ادبی- انتقادی در کشورهای عربی-اسلامی داشته است، هدف از انجام این پژوهش بررسی رویکرد تأویلی این اندیشمند در خوانش متون دینی است که نتیجه چنین مطالعه‌ای، به فهم ریشه‌های اندیشمندی او و الزامات و دلالت‌های افکار او در ساحت‌های گوناگون فکری کمک خواهد نمود. روش انجام این پژوهش، توصیفی- تحلیلی است. در این نوشتار، نخست به زمینه‌های شکل‌گیری روش‌شناسی وی و سپس به پیش‌فرض‌های نظری رویکرد تأویلی او پرداخته‌ایم و در ادامه، ابعاد مختلف روش‌شناسی او را توضیح داده و به این نتیجه ره سپردیم که ابوزید، در ارائة اندیشه‌ها و دیدگاه‌های تأویلی خود مبتنی بر تاریخ تأویل در تمدن اسلامی (مخصوصاً در میان جریان‌های کلامی همچون معتزلیان و اشاعره و عرفانی همچون محیی‌الدین ابن عربی) از یک سو و و بازشناسی جریان‌های تأویلی مدرن، با اتخاذ روشی تلفیقی و با به کارگیری روش تأویل در «چهارچوب قوانین زبان‌شناختی» در دوره‌ای و تأویل به منظور «ترسیم معنای زندگی» در دوره‌ای دیگر، کار خود را به پایان برده است. در پایان نیز به برخی کاربردها و دلالت‌های روش‌شناسی او اشاره می‌شود.

مهم‌ترین کتاب مرجع که مسلمانان آموزه‌های دینی خود را از آن اخذ می‌نمایند، قرآن است. این کتاب یگانه منبع مهم و اساسی برای دریافت عقاید و اخلاق و احکام اسلامی است. بماند اینکه از روزگاران دور، باورمندان به این دین، از عامی و عالم، بیش از مراجعه به قرآن و فهم آن، اوقات خود را به تفقه در فقه گذرانده‌اند و بی‌توجه به قرآن، کتب فقهی و روایات و احادیث منقول را به دیده گرفته و گویی با بودن آن مأثورات، نیاز چندانی به این منبع اصلی دین خود ندیده‌اند.

نصر حامد ابوزید (۱۹۴۳-۲۰۱۰) متفکر و قرآن پژوه مصری بود. وی به و اسطه‌ ی تفسیر انسان محورانه از قرآن شهره است. او معتقد بود که برای تفسیر قرآن ‌باید از علوم رایج روز بهره گرفت. وی قرآن را کلام محمد(ص) می‌ دانست و بر تفسیرهای قدسی از قرآن انتقاد می کرد. به تعبیر او: “برای مؤمنان حتی کاغذ این کتاب هم مقدس است. اما برای من به عنوان یک محقق، این کتابی است که عده ‌ای در ساختنش مشارکت داشته ‌اند. من شاهد دریافت هیچ کلمه‌ ای توسط محمد(ص) از سوی خدا نبوده ‌ام. من به عنوان یک مسلمان فقط شاهد گزارش محمد(ص) از مواجهه او با خدا هستم. قرآن کلام محمد(ص)، بشری همچون خود ماست. کسی که مدعی شد از خدا وحی دریافت می‌ کند و ما هم او را باور کردیم. اما ما فقط کلام محمد(ص) را در اختیار داریم و لذا با امر انسانی روبرو هستیم”.[۱] اینگونه است که ابوزید به بشری بودن کلام قرآن تاکید می کند.