آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

علوم اجتماعی از ابتدای شکل گیری خود، با این پرسش مهم مواجه بوده که روش شناسی ویژه آن چیست؟ پارادایم های مختلف اثباتی، تفسیری و انتقادی، هر یک پاسخی به این پرسش داده و مدعی برتری نسبت به دیگری هستند. هابرماس، با نقد روش شناسی های اثباتی و تفسیری و بازخوانی مفاهیم پارادیم انتقادی، به طرح علایق معرفتی سه گانه و تقسیم بندی علوم، به تجربی، تفسیری و انتقادی پرداخته است. او در قالب این طرح معرفتی، مدعی است که روش ویژه علوم اجتماعی «دیالکتیکی» است. این مقاله، با روش تحلیلی انتقادی و با نگاه کلان، به بررسی و نقد رابطه مبانی مختلف هستی شناختی، معرفت شناختی، انسان شناختی و ارزش شناختی این روش با مؤلفه های آن، از منظر حکمت متعالیه پرداخته است. از منظر حکمت متعالیه، روش شناسی هابرماس از اشکالات مبنایی رنج می برد. برخی از مؤلفه های آن، با دستگاه فلسفی حکمت متعالیه ناسازگار و برخی از آنها در تضاد با این مبانی است.

هابرماس، فیلسوف نسل دوم مکتب انتقادی فرانکفورت، بر این باور است که عقل مدرن نتوانسته تمام ابعاد خویش را آشکار سازد و تنها عقل ابزاری بر جامعه مدرن مسلط شده است. وی با طرح نظریه کنش ارتباطی در پی بازسازی پروژه مدرنیته است که به زعم وی عقیم یا ناتوان مانده است. او در این نظریه که مهم‌ترین دیدگاه او محسوب می‌شود، با استفاده از رویکردهای جدید زبان‌‌شناسی و فلسفه زبان سعی در ارائه مدلی از تربیت اخلاقی بر مبنای عقلانیت ارتباطی دارد. محقق در این مقاله با بهره گیری از رویکرد توصیفی- تحلیلی، ابتدا به مرور اجمالی نظریه کنش ارتباطی هابرماس، به ‌عنوان مبنای نظریه تربیت اخلاقی وی، پرداخته سپس‌ دیدگاه تربیت اخلاقی را استنتاج نموده و در ادامه به نقد این دیدگاه از سوی اخلاق قرآنی پرداخته است. نتیجه تحقیق نشان داد تأکید هابرماس بر عقلانیت ارتباطی و اخلاق گفت‌وگویی در نظریه کنش ارتباطی، در سطح فردی رشد و شکوفایی خرد مبتنی بر ارتباط متقابل هنجاری (عقل ارتباطی) و در سطح اجتماعی دستیابی به تفاهم مبتنی بر کنش‌های اخلاقی را به عنوان اهداف تربیتی مطرح می‌سازد.

يتناول "هابر ماس" في هذا الكتاب العلاقة بين الفلسفة الألمانية والتصوف اليهودي حيث تنبع أبستمولوجيا العلوم الحديثة من الإشكالية الصوفية اليهودية الضاربة في القدم، وهنا، وكما يشير هابرماس في كتابه الذي نقلب صفحاته، أنه كان لا بد للطليعة اليهودية من القفز فوق حقيقة المجتمع الألماني الذي ارتطمت به، فوجهت الفكر نحو العمل على ذاته، ولكن ما يلحظه هابرماس هو أن هذه اللحظة التأويلية العلماوية، كانت ضرورية لتقدم الفكر اليهودي إيجابياً واحتلاله، من خلال مفهوم الخلاص الصوفي الكابالي. ما تركه انحسار الميتافيزيقا من فراغ. ويعقب المترجم في مقدمته بالقول: إن الفكر الكابلي اليهودي قد حكم نظرية المعرفة والفلسفة الوجودية والدعوة الإنسانوية الماركسية. مثل هذا الاستنتاج حين يصدر عن مفكر بمقام هابرماس يثير فينا مشاعر غريبة، ويطرح علينا أسئلة تبدو مزعجة بالنسبة للثقافة المحلية الحديثة... لماذا يدخل الفكر اليهودي الجامعة الغريبة، ويتسلل مرتاحاً إلى العلوم الاجتماعية، فيما تنعت "بالأصولية" أية محاولة يقوم بها الفكر الإسلامي انطلاقاً من العرفان أو التصوف للإسهام في إشكاليات العصر الفكرية بوصفها انتهاكاً دينياً "لحرمات" الحداثة؟ ألا يدعو ذلك لإعادة التفكر والتدقيق بالهويات الفكرية؟ (less)

احیای نقش دین در جوامع مدرن و بذل توجه کسانی مانند هابرماس به این پدیده، دوگانه‌انگاری‌های مبتنی بر سنت-مدرنیته، عمومی-خصوصی، سکیولار-دینی را از طریق مفصل‌بندی‌های جدیدی به چالش کشیده است؛ تا جایی‌که اکنون برقراری پیوند وثیق بین تجدد با عرفی‌شدن، امری کاملا دور از انتظار به‌شمار می‌رود. این مقاله نیز با در کانون نشانیدن دگردیسی آرای هابرماس در ارتباط با حوزه‌ی عمومی و جایگاه دین در آن، استدلال می‌کند که نگاه هابرماس به دین، از منظر نقدی فلسفی به نگاه مثبت سیاسی-جامعه‌شناختی تغییر و هابرماس با درک واقعیت‌های جهان معاصر مفهوم پسا-سکیولاریسم را در جایگاه تجدید نظری در چشم‌اندازهای سکیولار و نیز بهادادن به نقش دین در حوزه‌ی عمومی مطرح می‌نماید. این امر نیز به‌نوبه‌ی خود از نگاه هابرماس به پذیرش همزیستی منجر و تکثر در حیات سیاسی را ارتقا می‌بخشد.

در کتاب حاضر ضمن شرح و توضيح مباني ديدگاه‌هاي فلسفي اوليه و بعدي «هابرماس» درباره دين، تحول نگرش او به دين همچنين يکي از منابع مشکلات دروني مدرنيته و سپس تلقي او از دين همچون منبع اصلي شوق و انگيزه براي پي ريختن زيست جهان فرهنگي- اجتماعي مطلوب بررسي شده است. اين کتاب يکي از ارزشمندترين پژوهش‌هاي انتقادي-تحليلي در حوزه واکاوي رويکرد «هابرماس» به دين به شمار مي‌آيد که مبتني بر معتبرترين منابع موجود و نيز آثار و نوشته‌هاي خود او به نگارش درآمده است.

یورگن هابرماس (Jürgen Habermas) متولد دوسلدورف آلمان که ویلیام اوت ویت او را مهم‌ترین نظریه‌پرداز اجتماعی نیمه دوم قرن بیستم نامیده است، به عنوان فیلسوف و روزنامه‌نگار بر مفهوم مدرنیته در اروپا تأمل کرده است. نوشته‌های او در مورد مارکسیسم اروپایی شامل آثاری در زمینه مشارکت سیاسی، افکار عمومی، مشروعیت‌بخشی و ارتباطات می‌شود. نوشته‌های او بیانگر تعهدش به نقد مدرنیته است و در عین حال آرمان‌هایی مثبت برای رفتار دموکراتیک سیاسی ارائه می‌دهد. مفاهیم: گستره همگانی چیست؟ او در آثار اولیه‌اش می‌گوید دسترسی جمعی به مناظرات میانجی‌گرانه تأثیر مخربی بر کیفیت زندگی عمومی داشته است. با این حال، کارهای او تاریخ رسانه‌های عمومی، به ویژه فرهنگ فیلم را که با سرگرمی توده مردم در مکان‌های عمومی در تعارض نیست، در بر می‌گیرد. اسکار نگت و الکساندر کلوگ که از چهره‌های برجسته سینمای نو آلمان هستند، هنگام نوشتن در مورد سینما و مردم، تحت تأثیر او قرار داشتند. میریام هنسن نظریه‌پرداز فیلم نیز طبیعت عمومی به سینما رفتن را در پژوهش‌های خود در مورد دوران اولیه سینمای هالیوود، تحت تأثیر افکار هابرماس به رشته تحریر در آورده است. از نوشته‌های هابرماس به دلایل زیاد بسیار استفاده می‌شود. به عنوان یک روزنامه‌نگار سابق؛ نوشته‌های او برای بسیاری قابل فهم و قابل استفاده است و در جایگاه یک فیلسوف عصر جدید، اشتیاق و شیفتگی فراوانی در نوشته‌های او به چشم می‌خورد.