آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

اخلاق گفتمانی شیوه‌ای برای حکمرانی تامّلات اخلاقی واگرا است و می‌توان با اِعمال قدرت گفتمان، آن‌را عاملی برای یکپارچگی اخلاقی در جوامع واقعی برای استدلال اخلاقی دانست. فیلسوفان متعددی از جمله اپل و هابرماس این رویکرد کلی را پذیرفته اند و البته هر کدام به نحوی آن را سامان دهی کرده اند. یورگن هابرماس هنجارها و حقایق اخلاقی را حاصل و برساخته اخلاق گفتمانی در یک وضعیت آرمانی می‌داند. از نظر وی گزاره اخلاقی زمانی صادق است که در شرایط آرمانی و کنشی ارتباطی نسبت به هنجارهای اخلاقی به توافق برسیم. همچنین ما می‌توانیم با توجه به آن شرایط آرمانی گفتمان و کنش ارتباطی، امور اخلاقی را توجیه نمائیم. پژوهش حاضر می‌کوشد فرایند هنجارسازی اخلاقی را در اخلاق گفتمانی هابرماس تبیین، تحلیل و نقد کند. در این صورت ابتدا ماهیت و شرایط تحقق اخلاق گفتمان عقلی در نگاه هابرماس را بیان نموده و در ادامه قواعد لازم برای شرکت‌کنندگان در گفتمان اخلاقی را بررسی می‌کند. در نهایت نقدهای وارد بر اخلاق گفتمانی ارائه می‌شود.

«جهانی شدن»، بسیاری از مفاهیم کلیدی سنتی سیاست را دگرگون کرده است. یکی از این مفاهیم، «دموکراسی» است. هلد و هابرماس نسبت به دموکراسی در عصر جهانی شدن، توجه ویژه­ای مبذول داشته­اند. با توجه به تحولاتی که در عصر جهانی شدن رخ داده است، هلد و هارماس کوشیده اند که به ترتیب الگوهای «دموکراسی جهان­وطنی» و «دموکراسی مشورتی» را جایگزین دموکراسی لیبرال کنند. هدف این مقاله آن است که نشان داده شود چگونه هابرماس و هلد کوشیده اند تا مدل دموکراسی پیشنهادی خود را جایگزین الگوی لیبرال دموکراسی نمایند. هابرماس با تکیه بر سه نظام «دولت»، «اقتصاد» و «جهان­زیست» و مفاهیم «حوزه عمومی» عقلانیت و کنش ارتباطی و هلد از طریق بازسازی نظم جهانی کنونی این کار را انجام می دهند. یافته­های این مقاله بیانگر آن است که تلاش هر دو متفکر برای دستیابی به هدف موردنظر، به دلایلی از جمله محافظه کارانه بودن ساختار فکری هلد و در نتیجه تمایل وی به حفظ وضع موجود از یک سو و توجه بیش از حد خوش بینانه هابرماس به اجماع و عقل گرایی از سوی دیگر، به نتیجه نرسیده است. این مقاله به لحاظ روش و محتوا، توصیفی- تحلیلی است و داده­های مورد نیاز به شیوه کتابخانه­ای به­دست آمده است.

عرصه عمومی به عنوان مفهوم محوری و کانونی در اندیشه هابرماس تبیین‌ساز کارکردها و کارویژه‌های سیاسی و اجتماعی در عرصه روابط بین‌الاذهانی است. این عرصه پیوند دهنده نظام سلسله مراتبی آراء و افکار وی، به وجود آورنده هسته نظری کنش ارتباطی، مرتبط کننده نظریه و عمل، تصریح‌کننده انسان گفتگوگر و بوجود آورنده زیرساخت‌های لازم نظریه انتقادی بوده است. اما دگردیسی بنیان‌های اجتماعی به همراه انفکاک‌سازی جامعه مدرن و تحولات کارکردی آن در قالب دو مولفه دولت و بازار و بازخوانی جهان زیست بر اساس مقتضیات رسانه‌های آن (پول و قدرت) و تحریف نظام‌مند روابط کلامی در قالب ایدئولوژی، عرصه عمومی را به محاق فرو برده است. از سوی دیگر، زبان به عنوان بعدی نهادمند و اجتماعی و ابزار ارتباط و تفاهم انسانی، مولفه فرارونده آدمی از حیوان است. اهمیت آن به عنوان بعد وجودی انسان و نقش آن در کنش تفاهمی و تکامل‌یابنده فرهنگ و نهادهای اجتماعی هابرماس را وامی‌دارد تا با چرخش زبان‌شناختی و طرح نظام‌مند آن در قالب نظریه کنش ارتباطی به تبیین قابلیت‌های جدیدی از آن همت گمارد. بر این مبنا پژوهش حاضر در پی پاسخ‌گویی به این سوال است که در فلسفه سیاسی هابرماس زبان چه جایگاهی در تدارک عرصه عمومی دارد. پاسخ موقتی پژوهش که در کاربست این پروسه به کار رفته، توجه به عرصه عمومی و خطرات مولفه‌های سه‌ گانه دولت، بازار و ایدئولوژی است، لذا قابلیت‌های بین‌الاذهانی و ارتباطی زبان به عنوان مولفه رهایی بخش در کانون نظام شناسی فلسفی هابرماس جای می‌گیرد که از طریق آن به بازسازی و احیای عرصه عمومی می‌پردازد. بنابراین می‌توان تجلی بنیادهای زبانی در فراوری عرصه عمومی را در بدیل‌های آن از دمکراسی مشورتی گرفته تا عقل ارتباطی و هرمونتیک انتقادی، علوم انتقادی و ... بازیابی نمود که به رها سازی این عرصه در تقابل با چالش‌های فراگیر جامعه معاصر می‌پردازد. گفتنی است روش آزمون فرضیه پیش¬گفته، هرمنوتیک متن محور می¬باشد.