آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

حدیث پس از قرآن بهترین و کارآمدترین مستند شناخت دین و فرهنگ اسلامی است. نقل تدوین و نشر احادیث فرازها و فرودهای بسیاری داشته است و دراین فراز و فرودها در تاریخ تشیع عالمان بسیاری در تدوین و نشر حدیث کوشیده اند و از جهات مختلف بررسیهای گوناگونی در باره حدیث سامان داده اند. شیخ طوسی در این میان از برجستگی ویژه ای برخوردار است. دو اثر او به نامهای تهذیب الاحکام و الاستبصار فیمااختلف فیه من الاخبار از کتب معتمده شیعه است. روزگاری که شیخ در آن می زیسته درتاریخ اسلام روزگاری است شگفت و بغداد شهری است سرشار از جریانات فکری مختلف.چنان برمی آید که فضای فکری روزگار او بر چگونگی تدوین کتابهای شیخ به ویژه در زمینه حدیث تاثیر شایان توجهی داشته است. بطوریکه با بررسی آثار حدیثی او در می یابیم که عمده تلاش شیخ در زمینه حدیث در جهت بررسی احادیث مختلف و متعارض است، که از سو فهم احادیث و تفسیر نامناسب آنها، تعمیم روایات خاص به طور کلی و تقطیع روایات ، عدم کتابت حدیث و بیان تدریجی احکام توسط ائمه (ع) و تقیه ائمه اطهار(ع) به دلیل سلطه طاغوتهای زمان بوجود آمده بود.شیخ با توجیه و ارائه راه حل تعارض احادیث مختلف از راه تاویل صحیح و کیفیت جمع شماری از آنها و یا طرد پاره ای دیگر با بیان وجه فساد آنها به علم حدیث خدمت شایانی کرده است.

هدف از تحقیق حاضر بررسی اقوال مفسران و متکلمان درباب اعجاز قرآن کریم و بیان وجوه مختلف اعجاز آن است. این پایان نامه در سه فصل تدوین گردیده است. فصل اول آن ذکر مباحث کلی درباب اصل اعجاز،ویژگی قرآن و مساله تحدی است. درفصل دوم به بیان نظریه صرفه و بستر تارخی و همچنین قائلین به آن از شیعه و سنی و نقد و بررسی این قول پرداخته شده است. درفصل سوم به وجوه اعجاز پرداخته شده است که به عنوان مهمترن وجه به فصاحت و بلاغت آن توجه خاصی شده است. همین وجه اعجاز است که در تمامی آیات و سور قرآن ساری و جاری است و هیچکس تابه امروز نتوانسته است سوره ای ولو کوچک همانند کوثر با آن زیبایی ظاهری و عمق و باطن معنا بیاورد. یکی دیگر از وجوه ذکر شده، امی بودن آورنده این کتاب عظیم است. از وجوه دیگر مورد نظر مفسرین و متکلمین مساله خبر از مغیبات و اسرار آفرینش درقرآن است. استنباط اخبار علمی ازقرآن یکی دیگر از وجوه اعجاز دانسته ششده است. درپایان رساله، وجه دیگری برای اعجاز قرآن ذکر شده است و آن هماناکاری است که با دلها می کند و تاثیری است که در نفوس می نهد.

در این پایان نامه، آیین زندگی از دیدگاه قرآن بررسی شده و در ابتدا، نقش و اهمیت ایمان در زندگی،انفاق و ارزش آن و اهمیت احترام به والدین بحث شده است. سپس، اهمیت امانت و عهد و پیمان و نهی ازرباخواری، رشوه خواری و احترام به بزرگان موردبررسی قرار گرفته است. در ادامه، میهمان نوازی واهمیت آن، ربا، عدالت در خرید و فروش، امتحان الهی و نتایج آن، نقش همنشینی در سرنوشت انسان و رفتاربا ایتام بررسی شده است.

این کتاب، از جمله آثار ارزشمندی است که همچون دیگر سندهای گران سنگ شیعه از گزند حیله گری ها و دسیسه ها در امان نمانده و ناپاکان روزگار، از راه تقطیع یا تصحیف مطالب، سعی در کاهش ارزش آن نموده اند، مقدار باقی مانده از این تفسیر، تنها شامل تفسیر «فاتحة الکتاب» و حدود نیمی از سوره بقره است که مورد استفاده محقّقان قرار گرفته است. تاریخ کتابت قدیم ترین نسخه خطّی باقی مانده از این تفسیر، مربوط به سال 880 ق، است که ظاهراً با نسخه مرحوم محقّق کَرَکی مقابله شده است. البته حدود سی نسخه خطّی دیگر نیز در دسترس است که برخی در چاپ این تفسیر به همراه نسخ سنگی دیگر، مورد استفاده قرار گرفته اند. این پایان نامه در معرّفی التفسیر المنسوب إلی الإمام العسکری علیه السلام و دفاع از سند و درستی محتوای آن است. نگارنده ضمن اشاره به زمان پیدایی این تفسیر و رواج آن در بین شیعیان، سعی در بیان ارزش و اهمّیت جایگاه آن در بین تفاسیر مأثور دارد و با اعتراف به ناقص بودن آن - که فقط بخشی از تفسیر را داراست - آن را از آثار ارزشمند شیعی برشمرده است. این پایان نامه، دربردارنده یک مقدّمه و پنج فصل است. در مقدّمه، اهمّیت و جایگاه تفسیر مأثور، با استشهاد به روایاتی که محوریت معصومان و سخنان آنان را در تبیین آیات قرآن روشن می سازد، مورد بحث قرار گرفته است. در فصل نخست، گزارشی اجمالی از چگونگی تدوین این تفسیر با ذکر جریان تاریخی آن و بیان اوّلین بخش آن که از ناحیه حضرت املا شده و عناوین برجسته آن، آمده است. فصل دوم به بررسی سند تفسیر امام حسن عسکری علیه السلام اختصاص یافته است. نگارنده برای این تفسیر، دو سند ذکر کرده و کوشیده تا وثاقت محمّد بن قاسم مفسّر استرآبادی (راوی این تفسیر) را با طرح دعاوی و ردّ آنها اثبات کند و در پایان فصل، به نقل قول شیخ صدوق (ره) و ادلّه او پرداخته است. در فصل سوم، دیدگاه صاحب نظران رجال، حدیث و تفسیر درباره این تفسیر، انعکاس یافته و به نقل از علّامه مجلسی و محدّث نوری از صحّت استناد این کتاب به امام علیه السلام دفاع شده است. در فصل چهارم، عمده ترین اشکال های محتوای این تفسیر، ارائه شده و به آنها پاسخ داده شده است. این اشکال ها عمدتاً توسط شیخ محمّدجواد بلاغی در کتابی تحت عنوان رسالة التکذیب لروایة التفسیر المنسوب إلی العسکری علیه السلام و علّامه شوشتری در کتاب الأخبار الدخلیة طرح شده است، چنان که از میان عامّه، محمّد حسین ذهبی در کتاب التفسیر والمفسّرون، به تضعیف این تفسیر پرداخته است. نویسنده با عناوین: شواهدی بر تصحیف، اعتراضات سطحی، مغایرت با مستندات تاریخی، نارسایی ظاهری برخی از مضامین، بررسی شواهد اختصاصی التفسیر و المفسرون، بررسی شبهه غلوّ در مقامات معصومان علیهم السلام و بررسی شبهه کثرت معجزات، به نقدها پاسخ داده است. در پایان، نسخه های خطّی این تفسیر و نیز فهرست تفصیلی عناوین آن آمده است.

پایان نامه حاضر، مجموعه ای است که از فرمایشات گهربار امیر مومنان علی (ع) در معرفی سیمای منور اهل بیت (علیهم السلام). از آنجا که معصومین (علیهم السلام) عدل قرآن اند و تکامل اسلام، در همراهی و همگامی آندو با یکدیگر است، پس همانگونه که درک مفاهیم قرآن، اولین قدم برای رشد و تعالی انسان می باشد، فهم سخنان اهل بیت (علیهم السلام) نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار خواهد بود. لذا عمده سعی در این پایان نامه، بررسی ویژگیها و صفات معصومین (علیهم السلام) در کلام علی (ع) است . طبق روایات متواتری که مورد تایید علمای شعیه و سنی است، واژه اهل بیت (علیهم السلام) اصطلاحی است که پس از نزول آیه تطهیر، بر حضرت علی، حضرت زهرا، امام حسین و نه فرزند از نسل امام حسین (علیهم السلام) اطلاق گردیده است . حضرت علی (ع) در کلام خود، توجه بسیاری به ولایت و رهبری اهل بیت (علیهم السلام) و اهمیت و ضرورت آن داشته به گونه ای که امامت را شرط پذیرش توحید معرفی می کند. حضرت (ع) علم، بینش، هوشیاری و قاطعیت را از مهمترین شرایط رهبر دانسته و خودسازی، مردم دوستی، موعظه و نصحیت و اقامه حدود را برای رهبر و امام جامعه واجب شمرده است . امام (ع) عصمت و علم الهی را بارزترین صفات اهل بیت (علیم السلام) دانسته و آنان را چراغ هدایت، واسطه فیض، داعی به حق، قسمت کننده بهشت و دوزخ، جانشینان و مقرب ترین افراد به رسول اکرم (ع)، راسخان در علم، دارای یقین و بصیرت و ... معرفی نموده اند.

در این پایان نامه موضوعات زیر مطرح و بررسی شده است. بررسی تاریخی مطالعات زبان شناختی درقرآن، زبان دین و زبان قرآن، عنصر زیبایی در دین واعجاز بیانی قرآن و مطالعاتی که در سده های مختلف دراین باره صورت گرفته، آواشناسی زبان قرآن و انسجام و روانی آن، و هماهنگی آیات و کدها و حروف رمز درزبان قرآن.

این پایان نامه شامل سیزده بخش می باشد. بخش نخست درباره زبان دین و عنصر زیبایی در آن است که هم شامل رویکرد زبان شناختی و هم رویکرد زیبا شناختی است. بخش دوم که یک بررسی و گزارش تاریخی است، مطالعات زیباشناختی در قرآن را به گونه تحقیقی، تاریخی دنبال و تک تک آثاری را که در این باره تدوین شده است، از سده های نخست، به ترتیب و با تقسیم بندی به دوره های چندگانه معرفی نموده است و در لابه لای آن مسائل مربوط به زبان قرآن و زیبایی های آن را از دید افراد مختلف مورد بررسی قرار داده است. در بخش سوم هم ویژگی های زیبا زبان شناختی قرآن هم از حیث تاریخی و سیر مطالعات مربوط به آن ها و هم از حیث مسائل و نمونه ها و احیاناً تطبیق با مقولات زبان شناختی و زیباشناختی مورد بحث قرار گرفته است. در بخش چهارم به جنبه موسیقی های قرآن اشاره و مطالعات سنتی درباره قرائت، تجوید و شناخت مخارج الحروف در کتب ادبی کهن با رهیافت های آواشناسی جدید مقایسه شده است. در بخش پنجم به لحن ریتمیک قرآن و فواصل آن پرداخته شده است. در بخش ششم در زمینه صحنه نمایی و هنر تصویری قرآن و نیروی دراماتیک و نمایشی آن نیز تحقیق تاریخی شده و نشان داده شده است که پیش از امین خولی، سید قطب، طالقانی و بکری امینی، طبری، زمخشری، طیبی و… نیز در این زمینه سخن گفته اند و هم نمونه هایی ذکر و با نظریات زیباشناختی مقایسه کرده است. در بخش نهم هم دیدگاهی نشان داده شده که در آن عبارات قرآن علاوه بر معنای درشت، بار سرشاری از معنای ذره بینی، لطیف و باریکی نیز با خود دارند و طیف گسترده ای از معنای اتمی و اثیری به ذهن القاء می کند که این نوع زبان کوانتم زبان نام دارد که نمونه هایی از عبدالقاهر و طباطبایی آمده شده است. در بخش دهم هم آمده که واژگان و تعابیر قرآن چنان بی بدیل و جانشین ناپذیر و حساس است که اگر با همگون ترین و مترادف ترین کلمه و عبارت عوض شود، همان معنی را نمی دهد. در بخش یازدهم نیز ضمن تعریف بلاغت، ابر رسانایی با رسانایی مقایسه شده است. در بخش دوازدهم بخش قابل توجهی از زبان دین و قرآن سمبلیک و نمادین است که در این زمینه هم از نظر زبان شناسی معنی شناسی و علم دلالت و هم از حیث زیباشناختی بحث شده است. در بخش پایانی هم حروف مقطعه قرآن و جنبه رازآلود آن ها و منقولات گوناگونی را که در منابع اسلامی درباره آن ها وجود دارد، بیان شده است.

قرآن کریم در متجاوز از ‎750 آیه به پدیده های طبیعی اشاره کرده و از آنها به عنوان آیات الهی یاد کرده است. قرآن غالب تمثیل و توضیح های خود را با توسل به آثار طبیعت بیان کرده و از انسانها خواسته است تا در نشانه های الهی تدبر کنند. طبیعت و مظاهر طبیعی در طول تاریخ در جایگاه خویش قرار نداشته اند گاه در حد معبود مطرح شده و گاه طبیعت دستگاه معارض با خداوند متعال فرض شده است. از نظر قرآن طبیعت نه تنها دستگاه مخالف و معارض با خدا نیست بلکه معرف عظمت و قدرت و نیز مظهر علم او به شمار می آید؛ از سوی دیگر در دیدگاه قرآن طبیعت دارای مفهومی است که به هیچ وجه نمی تواند به جای خداوند تلقی شده و شریک وی پنداشته شود؛ براین اساس قرآن به زیبایی به تمجید طبیعت پرداخته و ارتباط صحیح بین طبیعت و خداوند و نیز ارتباط معقول طبیعت با انسان را به خوبی تبیین ساخته است. و به واقع تفکر بشری را از دام زنجیرها و اوهام رهانیده و شناخت صحیح و منطقی از نظام هستی و طبیعت را به او ارزانی داشته است. در این نوشتار پس از گزارشهایی کوتاه جاهلی نسبت به طبیعت و نیز دیدگاه عهدین در این باره، اهداف قرآن از طرح مسائل طبیعی بیان شده و سپس به تفصیل دیدگاه قرآن در باره آب، باران، باد، ابر، رعد، برق، کوهها، نهرها، چشمه ها، دریاها، گیاهان و نیز حیوانات تبیین شده است.

هدف از پایان نامه دفع این پندار است که مستحبات احکامی هستند که عمل به آنها ضرورتی نداشته و حتی بعضا: مانع از انجام فعالیتهای روزمره می گردند و انجام آن را باید به وقت دیگری مانند زمان پیری و بیکاری محول ساخت. نگارنده با این هدف به بررسی آثار و ثمرات گسترده مستحبات در زندگی فردی و اجتماعی انسان پرداخته است. دراین راستا، ابتدا در بخش اول به منظور تحکیم پایه های بحث، به ایراد مبانی نظری موضوع پرداخته و رابطه بین اخلاق و احکام و بویژه مستحبات را بیان کرده و به نقش سازنده مستحبات در رشد و کمال روحی و معنوی انسان از ابعاد گوناگون پرداخته است. سپس در بخش دوم، با تحلیل مبادی مستحبات و دسته بندی آنها، به فلسفه و حکمت تشریع مستحبات و نیز تنوع و تعدد آنها اشاره کرده و معلوم داشته است که شارع مقدس همه مستحبات را برای تمام افراد جامعه وضع نفرموده تا قادر به انجام آنها نباشند بلکه هرکس می تواند باتوجه به شرایط زمانی و مکانی و ملاک و معبیارهای دیگری چون جنس، سن، شغل، موقعیت اجتماعی و غیره برخی را انتخاب و عمل نماید و از فواید آن بهره ببرد. نگارنده در آخرین بخش رساله به عرصه گسترده مستحبات در امور جاری زندگی وارد شده، نشان داده است که مستحبات( با وجود کثرت و دامنه وسیع آنها) نه تنها مانع از انجام فعالیتهای روزانه نیستند بلکه آثار و ثمرات گرانقدری در یاری و معاونت آدمی در امور مختلف زندگی داشته و دارای نتایج درخشانی در سازندگی روحی و معنوی و حتی مادی انسان در عرصه حیات فردی، خانوادگی، اجتماعی ، فرهنگی و اقتصادی می باشند.