آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

تحلیلی درباره علل نزول ایات متشابه است. این تحلیل با این سؤال آغاز شده است: چرا خداوند آیات متشابه نازل کرده است؟ نویسنده در پاسخ ابتدا مفهوم محکم و متشابه را توضیح داده و آنگاه قلمروی محکم و متشابه در غیر حوزه قرآن، و انواع و تعداد متشابهات قرآن را بیان کرده است. نویسنده با پرسشی مبنی بر این که ایا متشابهات با اوصاف و اهداف قرآن قابل جمع هستند یا خیر؟‎12 نظریه را در این زمینه بررسی و علت نزول آیات متشابه را بازگو نموده است

آيا مقصود از عبادت ، تنها حركات و سكنات و اذكار محدود در موقع برقرار كردن رابطه معمولى با خداوند است عبادتى كه هدف خلقت انسان معرفى شده ، به چه معناست؟ پاسخ اين سؤالات و بررسى آيه شريفه «وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ اْلإِنْسَ إلاّ لِيَعْبُدُونِ» و تفسير آن از زبان امام على عليه السلام ، مطالب اين تحقيق را تشكيل مى دهد . نويسنده براى ارائه اين تحقيق ، ابتدا به معناى لغوى «عبوديت» پرداخته و سپس ، معناى اصطلاحى آن را مورد ارزيابى قرار داده است . در بخش دوم ، عبارات نهج البلاغه را با قرآن مجيد تطبيق داده ، و ثابت كرده كه كلام على عليه السلام نشئت گرفته از كلام خداوند است . در بخش سوم ، به عبوديت از بُعد نظرى آن پرداخته ، و پرستش فرشتگان ، ابليس ، پيامبران و انسان را بررسى كرده است . در اين بخش ، نهج البلاغه اساس كار بوده و از قرآن كريم براى اتمام و اكمال مطلب مدد جسته است . در بخش چهارم ، عبوديت در بُعد عملى آن را مطرح نموده ، و به گوشه اى از سيره عملى پيشوايان دين در عبادت پرداخته است . در اين تحقيق ، ضمن بهره گيرى از ساير منابع و كتب ، تفاسير قرآن مجيد و تفاسير نهج البلاغه را مبناى كار قرار داده است .

با توجه به اهمیت قرآن به عنوان بزرگترین ارمغان وحی و نقش سازنده و تأثیر گذار آن در فرهنگ، تمدن و سرنوشت بشریت و لزوم تبیین و تفسیر این کتاب جهت بهره بردن از معارف عظیم و بی کرانش که استوارترین شیوه جهت پیمودن طریق واقعی سعادت است، نیز با توجه به ارتباط تنگاتنگی که میان قرآن و سنت وجود دارد، تا جایی که این دو عدل یکدیگرند و ثقلین نامیده شده اند. اعتبار و کارآمدی روایات تفسیری معصومان علیهم السلام به عنوان بخشی از سنت که در تفسیر و تبیین قرآن کریم از نقشی والا برخوردارند در این رساله مورد تحقیق قرار گرفته است. شیوه کار چنین بوده که در هر بخش پس از طرح موضوع و تبیین آن به ذکر ادله و مستندات پرداخته شده و در نهایت نظرخود محقق ارائه شده و طبق آن به استدلال پرداخته است. مباحث عمده رساله پس از مقدمه در سه فصل و یک خاتمه سامان یافته به اختصار عبارتند از: ‎1- اعتبار و حجیت روایت تفسیری، ‎2- کاربرد روایات در اثبات چینش توقیفی آیات،‎3- کاربرد روایات در استفاده مفاهیم گسترده از آیات و اثبات جاودانگی آنها ‎4- کاربرد روایات در تبیین مبهمات قرآنی ‎5- کاربرد روایات در استخراج روش های تفسیری ائمه علیهم السلام ‎6- کاربرد روایات در توضیح مفردات و واژه های قرآن ‎7- کاربرد روایات در آیات الاحکام و ابواب مختلف دانش فقه . در آخرین قسمت، تحت عنوان خاتمه نتایجی را که به دست آمده است جمع بندی نموده و با ارائه چند موضع تحقیقی در این زمینه و پیشنهاد آنها برای پژوهش دیگر دانشجویان گرامی،بحث را با سرانجام رسانده ایم.

آنچه در این پایان نامه مورد بررسی قرار گرفته است، مسئله هدایت و ضلالت و زمینه هایی است که انسان به وسیله آنها به هدایت می رسد و یا به سقوط در می افتد. این موضوع با توجّه به آیات قرآن کریم و روایات اهل بیت علیهم السلام ، بررسی شده است. واژه «هدایت» در دو معنا به کار می رود: ارائه طریق یا راهنمایی و ایصال الی المطلوب یا رهبری. بر اساس استقرای آیات قرآن، حدود 43 آیه در زمینه متعلَّق هدایت وجود دارد که از میان آنها شانزده آیه متعلَّق هدایت را صراط مستقیم ذکر کرده است و صراط مستقیم، همان دین استواری است که مصداق اتم و اکمل آن، آیین ابراهیم علیه السلام است و به طور کلّی، حقیقت صراط مستقیم، چیزی جز اسلام ناب، یعنی تسلیم و فنا در پیشگاه احدیّت، عبد خدا بودن و انقطاع از ماسَوَی اللَّه نیست. پایان نامه از دو بخش عمده تشکیل شده که هر بخش، شامل چند فصل است. بخش اوّل در باب کلّیات بحث و شامل چند فصل است. فصل اوّل این بخش، به معنای هدایت و ضلالت در کتب لغت پرداخته و آیاتی از قرآن را در معنای لغوی هدایت آورده و طریقه استعمال هدایت در قرآن را بررسی کرده است. هجده وجه برای هدایت و هشت وجه برای ضلالت، بیان شده است. فصل دوم، مربوط به بحث از قلمرو و محدوده هدایت و ضلالت است. نویسنده در این فصل، از هدایت عامّه، مراحل مختلف قبل از هدایت، نیاز تمام موجودات به هدایت الهی و قلمرو ضلالت، بحث می کند. فصل سوم، درباره اقسام هدایت است. نویسنده، بنا به تقسیمی، هدایت را به دو قِسم تکوینی و تشریعی تقسیم نموده و هدایت تکوینی را نیز شامل سه قسم: هدایت طبیعی، هدایت غریزی و هدایت فطری دانسته است. سپس اقسام ضلالت را بررسی می کند. در تقسیم او گم راهان بر سه دسته اند: گم راهان از فطرت الهی، غوطه وران در ضلالت و گم راهی، و منحرفان از صراط مستقیم. منشأ این انحراف نیز یا انحراف اعتقادی است یا انحراف عملی. فصل چهارم، درباره مراتب هدایت و ضلالت است. نگارنده در این فصل از سلسله طولی هدایت، مراتب هدایت عامّه و خاصّه، مراتب هدایت خاصّه بحث شده و آمده که صراط مستقیم، والاترین مرتبه هدایت و مراتب ضلالت است. بخش دوم پایان نامه، بررسی عوامل هدایت و ضلالت است. این بخش، دارای پنج فصل است: فصل اوّل، درباره انتساب هدایت و ضلالت به خداوند است. به همین مناسبت، نگارنده در باب جبر و اختیار و آرای مختلف درباره این مقوله، سخن می گوید و جبری یا تفویضی بودنِ هدایت و ضلالت را بررسی می کند. فصل دوم، مربوط به بررسی زمینه های هدایت است. نگارنده این زمینه ها را به دو دسته تقسیم نموده است: اوّل، زمینه های عمومی کسب تقوا: تفکّر، عقل و علم ؛ و دوم، زمینه های کمال هدایت: عمل صالح، یاد خداوند، اخلاص و انابه. فصل سوم، به بررسی عوامل هدایت می پردازد. این عوامل عبارت اند از: انبیا، کتاب های آسمانی، ائمه علیهم السلام، علما و کعبه. فصل چهارم، زمینه های ضلالت را بررسی می کند که به گونه عام به دو دسته تقسیم شده اند: دین پرستی و ترک زمینه های هدایت. فصل پنجم، درباره عوامل اضلال است. این عوامل نیز عبارت اند از: شیطان، هوای نفس، بدعت ها، تقلید کورکورانه در تفکّر، عمل بر طبق ظن. نویسنده در خاتمه نیز خلاصه ای از مباحث پایان نامه را به دست داده است .

جرج طرابیشی نظریه­پرداز نواندیش معاصر با رویکردی انتقادی به دیدگاه مسلمانان، نظریه­ انحصار رسالت پیامبراکرم (ص) به ابلاغ وحی را طرح نموده، حجیّت سنت نبوی را انکار می­نماید. از دیدگاه او، مسلمانان بدون توجه به نص قرآن و مدلول­های برخاسته از آن، وظیفه­ پیامبراکرم (ص) را از ابلاغ وحی، به قانون‌گذاری بسط داده و به دنبال آن به سنت آن حضرت، حجّیت بخشیده وآن را هم‌تراز قرآن و بعضاً مقدم بر آن قرار داده­اند. پژوهش حاضر با روش کتابخانه­ای و رویکرد توصیفی‌ـ تحلیلی به تبیین ادله طرابیشی پرداخته، با نقد ادله وی و تبیین وظایف غیر ابلاغی پیامبر اکرم (ص)، حجیّت سنت قطعی­الصدور رسول­ اکرم (ص) را اثبات می‌نماید. نگاه نادرست به معنای شارعیت خدا و رسول خدا نزد مسلمانان، استناد نادرست و فهم ناقص از برخی آیات قرآن و عدم جامع‌نگری به آیات قرآن در تبیین وظایف پیامبر (ص)، مهمترین اشکالات طرابیشی در نظریه انحصار رسالت پیامبراکرم (ص) به ابلاغ وحی است.

در پایان نامه حاضر سیمای پیامبر اسلامی صلی الله علیه وآله ازدیدگاه قرآن در قالب موضوعات زیر مورد بررسی قرارگرفته است: زندگانی پیامبر اسلامی صلی الله علیه وآله و نمونه هایی ازآیات قرآن در مورد بعثت، نشانه های پیامبر در عهدین،اسامی پیامبر صلی الله علیه وآله در قرآن، علل تجدید نبوتها، صفات برجسته و شیوه عملی پیامبر صلی الله علیه وآله، سیره پیامبرصلی الله علیه وآله، واخلاق و صفات و فضایل پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله.