آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

«إحیاء المیت بفضائل اهل البیت علیهم السلام» اثر سیوطی (متوفای ۹۱۱ ق) عالم اهل سنت، رساله‌ ای کوتاه شامل ۶۰ حدیث درباره خاندان پیامبر (ص) است. این رساله تنها به نقل احادیث پرداخته و مؤلف از خود اظهار نظری ندارد. سیوطی سلسله کامل اسناد هر حدیث را ذکر نکرده، اما در هر حدیث به منبع آن اشاره کرده و مصحح کتاب در پاورقی آدرس آن منابع را به طور کامل آورده است. بنا به شیوه حدیثی اهل سنت، آنچه در این رساله آمده از طریق صحابه یا یکی از اهل بیت پیامبر به آن حضرت مستند شده است. احادیث موجود درباره مجموعه اهل بیت است و کمتر از شخص خاصی سخن گفته است. رساله حاضر به دلیل کوتاه بودن، پیش‌ تر ضمن کتاب‌ های دیگر و در ادامه آنها مانند «الاتحاف» شبراوی و «العقیلة الطاهرة زینب بنت علی» (ع) منتشر شده است.

ألعُرْفُ الوَرْدی فی أخْبار المَهْدی کتابی به زبان عربی در موضوع مهدویت، نوشته سُیوطی، عالم اهل تسنن. سیوطی در این کتاب، احادیثی را که اهل سنت درباره حضرت مهدی(ع) نقل کرده‌اند، گردآوری و تدوین کرده است. این روایات که تعداد آنها به ۲۲۵ حدیث می‌رسد، درباره مهدی، ظهور و حوادث آخرالزمان است. کتاب مشتمل بر ۲۵۵ روایت درباره مهدی و ظهور او و حوادث آخرالزمان است که مؤلف از منابع متعدد پیش از خود جمع آوری و با ذکر نام منابع، آنها را نقل کرده است. او در غالب موارد از چندین منبع سود برده است. بخش قابل توجهی از روایات کتاب بر گرفته از کتاب الفتن نعیم بن حماد است که قدیم‌ترین و مفصل‌ترین اثر درباره ملاحم و فتن آخر الزمان و مهدی است. محدثان و مؤلفان اهل سنت با گرایش‌های مختلف درباره مهدی، آثار زیادی تدوین کرده یا در بخشی از آثار حدیثی خود به این موضوع پرداخته‌اند که از آن جمله، ابواب فتن در صحاح سته و دیگر مسانید و کتب روایی آنهاست. سیوطی هم این روایات را در کتاب خود جمع آوری کرده، اما این اخبار از اصل عنوان مهدی و ظهور او بحث می‌کند و گاه درباره اینکه او از نسل پیامبر(ص) یا از نسل فاطمه(س) و امام حسین(ع) است نیز با شیعه اشتراک دارند لیکن در بقیه موارد، اخبار آنان با شیعه متفاوت است. هر چند این اخبار مؤید اعتقاد شیعیان امامیه می‌باشد لیکن آنچه در این کتب آمده، بیشتر مربوط به حوادث آخر الزمان است که از آن با عنوان فتن یاد می‌شود بنابر این همه آنچه در این کتاب‌ها آمده مستقیما به مهدی ارتباطی ندارد و گاه پیش گویی حوادث آینده است که از زبان پیامبر یا صحابه نقل کرده‌اند بخصوص که مهدی در نظر اهل سنت، مهدی نوعی است و اعتقاد آنان با شیعه امامیه متفاوت است که مهدی خاصی را اعتقاد دارند.

علم حدیث از دیر زمان از اهمیت و توجه ویژه‌ای در میان مسلمانان برخوردار بوده و از آنجا که وجود احادیث جعلی در بین احادیث معصومین، باعث مشکلات اساسی در اعتماد یا عدم اعتماد مردم به کل احادیث شده است، شناسایی احادیث وضعی، دارای فضیلت بسیار است. سیوطی از جمله اشخاصی است که برای رفع این مشکل به جمع احادیث موضوع پرداخته است. این رساله که با روش توصیفی- تحلیلی سامان یافته؛ دستاوردهای آن دست‌یابی به معیارهای سیوطی در جعلی بودن احادیث در کتاب الللئالی المصنوعه است، این مشکلات بخشی مربوط به سند از قبیل: ساختگی بودن اصل سند، اعتراف راوی به وضع حدیث، مشکلات مربوط به شخص راوی و... می‌باشد، بخشی دیگر مربوط به متن حدیث از قبیل: مخالفت با عقل، عدم مطابقت با تاریخ، مخالفت با آیات قرآن و ... می‌باشد. ایشان نیز مانند علمای قبل از خود بیشتر به سند حدیث توجه داشته و احادیث موجود در این کتاب را به دلیل فقدان سند مناسب، رد کرده و به موضوع بودن آن معتقد است.

منطق‌دانان علم منطق را معیار درستی اندیشه می‌دانند. متکلمان مواضع مختلفی نسبت به این ادعا اتخاذ کرده‌اند، تا آنجا که حتی گاهی رهبران یک جریان و مذهب فکریِ پرحضوری مانند اشاعره در برابر آن ادعا به رویارویی با یکدیگر نیز برخاسته‌اند. کاوش آثار این متکلمان بدان می‌انجامد که آنها نسبت به علم منطق یکسان سخن نگفته‌اند. نتیجۀ تحقیق حاضر آن است که متکلمان اشعری در مواجهه با علم منطق سه دوره را تشکیل داده‌اند: قبل از سده پنجم هجری، مخالفت فراوانی از سوی این متکلمان نسبت به منطق ابراز می‌گردید. با ظهور نوشته‌های غزالی، منطق به فراز می‌رسد. بعد از او، اشاعره سه طیف را تشکیل داده‌اند: بسیاری چون فخرالدین رازی، شمس‌الدین محمد سمرقندی، تفتازانی و شریف جرجانی از باب موافقت وارد شدند، شماری با شدت از تحریم اشتغال به منطق سخن گفته‌اند و کسانی چون تقی‌الدین سبکی کوشیدند به نحوی بین رویکرد موافقان و فتاوای تحریمی وفاقی برقرار کنند.

فخر رازی نخستین مفسری است که بیشترین توجه را به بحث پیوستگی آیات داشته و تحولی شگرف از جهت کمی و کیفی در ارتباط میان آیات به وجود آورده است. او سطوح ارتباط را در سه سطح تعریف می کند. سطح نخست را در پیوستگی میان بخش های مختلف یک آیه می بیند. سطح دوم را در پیوستگی آیات یک سوره اعم از آیات همجوار و غیر همجوار می داند. و سطح سوم را در پیوستگی میان آیات دو یا چند سوره همجوار و غیر همجوار تعریف می کند.پژوهش پیش رو به روش کتابخانه ای و تحلیل و بررسی نظریات تفسیر فخر رازی و مقایسه با دیگر تفاسیر به سامان رسیده و نتیجه آن، بیان انواع سطح شناسی در تفسیر فخر رازی و اثبات جایگاه وی در رشد کمّی و کیفی دانش پیوستگی آیات و بهره گیری از نظریات ایشان است.

پس از آشنایی با معانی متفاوتِ نسخ در نگاه بسیاری از لغت شناسان و دانشمندان علوم قرآنی، مشخص می شود که معنای اصیل و حقیقی کلمه نسخ «ازاله»، و معانی دیگر مجازی می باشد. بسیاری از علمای قرآن و مفسران از میان اقسام نسخ، تنها نسخ حکم بدون تلاوت را پذیرفته اند. نسخ، نزد صحابه مفهومی عام داشته و هرگونه تخصیص، تقیید یا استثناء را از مقوله نسخ خوانده اند، اما علمای متقدم و متأخر شیعه و اهل سنت، شروط و ضوابط خاصی برای نسخ برشمرده اند به گونه ای که اجزاء مولفه‌ی مفهوم آن دامنه مصادیقش را محدودتر می کند، تاجایی که آیت الله خویی آیه‌ای را منسوخنمی داند و سیوطی تنها 20 آیه را منسوخ می داند. دلیل اختلاف، تعریف نسخ است که از صدر اسلام تا کنون سه مرحله را پشت سر گذرانده است؛ مرحله اول: نسخ نزد صحابه و تابعین و مرحله دوم: مکتب بیان انتهاء و مرحله سوم: مکتب رفع می باشد. با توجه به اینکه نسخ با مباحث فقهی و اصولی پیوند دارد، نیازمند شناخت این علم برای تفسیر آیات الاحکام و استنباط از آیات فقهی می باشیم. چنانکه نسخ حکم به عنوان یک پدیده در عالم تشریع از نظر واقع و مقام ثبوت، تأثیر مستقیم در استنباط از آیات دارد و با ملاحظه‌ی روایات وارده از ائمه- علیهم السلام- نیز می توان به اهمیت این دانش در تفسیر و فهم آیات پی برد.