آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

مجموعه روایاتی در مورد ثواب و عقاب برخی از اعمال و صفات اخلاقی است. در نوشتار حاضر احادیثی از چهارده معصوم(ع) در مورد عقاب برخی از گناهان و اعمال ناشایست گردآوری شده است. در این احادیث به بیان کیفیت و نوع عقاب اعمال و صفاتی مانند: اطاعت کردن پیشوای جائر، عدم شناخت امام معصوم(ع)، قائل شدن به اختیار مطلق (قدریه)، دشمنی با اهل¬بیت(ع)، ترک صلوات بر پیامبر اسلام(ص) و عترت ایشان، عقوبت قتل امام حسین(ع) و سایر امامان شیعه، قطع رحم، گرایش به بت¬پرستی، شهادت دروغ، همکاری کردن با والی و حاکم ستمکار، قسم خوردن دروغ با انگیزه¬های مالی، ترک کردن نماز و سبک شمردن آن، خوردن مال یتیم، عدم پرداختن زکات، عقاب ترک حج، عقاب روزه نگرفتن، ذلیل کردن مؤمن و توهین کردن به او، از بین بردن حق مؤمن، گوش دادن به بدگویی مؤمنان و عقاب برخی دیگر از گناهان پرداخته شده است.

«الأمالی لِـ الشیخ الصدوق»، کتابی به زبان عربی، تألیف شیخ صدوق، متکلم، ادیب، فقیه و حدیث‌ شناس برجسته امامیه در سده چهارم هجری که از جلسه‌ های متعددی که شیخ صدوق هفته‌ ای دو روز در روزهای سه شنبه و جمعه از ۱۸ رجب سال ۳۶۷ هجری تا روز ۱۱ شعبان سال ۳۶۸ هجری در مشهد املاء نموده و شاگردان ایشان نوشته‌ اند، تشکیل شده است. شیخ صدوق این کتاب را که در ۹۷ مجلس, ۱۳ ماه تدوین کرده و این مجالس به جز چند مجلس (۲۲، ۲۳، ۲۴ و ۲۶) هر روز جمعه و سه شنبه بر پا بوده است. شروع آن ۱۸ رجب ۳۶۷ ق به هنگام سفرش به مشهد، و پایان آن ۱۸ شعبان ۳۶۸ ق بوده است. فقط مدت کوتاهی در راه طوس در تدوین کتاب فاصله افتاده است. مجلس ۲۹ آن مصادف با روز هشتم ماه محرم (دومین جمعه محرم) بوده و لذا به مقتل سیدالشهداء (ع) شروع کرده و آن را در مجلس ۳۰ و ۳۱ تکمیل کرده است. مجلس ۲۶ مصادف با غدیر و ذکر فضائل این روز است. این بیانگر امتیاز این کتاب به دیگر کتب امالی است که صدوق در نقل احادیث به مناسبت‌ های زمانی و مکانی توجه داشته است. در این کتاب تبحر شیخ بزرگوار صدوق، در جمع و حفظ احادیث فریقین شیعه و سنی به خوبی آشکار است. موضوعات مختلفی در این کتاب بحث شده اند که بیشتر آنها اخلاقی، تاریخی و نقل فضائل خاندان پیامبر اکرم - صلی الله علیه و آله - است. افزون بر آن در ماه رجب از فضائل آن ماه و در ماه مبارک رمضان از فضائل رمضان و ثواب روزه در این ماه‌ ها حدیث نقل کرده است. هنگامی که به نیشابور می‌ رسد حدیثی در فضیلت زیارت امام رضا (ع) نقل می‌ کند. این کتاب شامل دسته ای از احادیث نبوی (ص) و اهل بیت (ع) در موضوعات مختلف مانند سیره پیامبر (ص)، ماجرای اسراء و معراج، ادعیه و موعظه‌ ها، فضائل و مناقب اهل بیت (ع) است که شامل موضوعات تاریخی و اخلاقی و عقائدی و... می‌ باشد.

قرآن کریم مفاهیم متعالی را با ارائه‌ی تصویری محسوس بیان می‌کند؛ اسماء و صفات الهی از جمله این مفاهیم است که در حوزه آیات متشابه قرار گرفته و در سخنان ائمه (ع) به تبیین، تفسیر و تشریح آن‌ها پرداخته شده است. شیخ صدوق با تألیف کتاب «التوحید» بخش قابل توجهی از این روایات را جمع‌آوری نموده است. این پژوهش درصدد یافتن روش شیخ صدوق در گزینش روایات «التوحید» و مشخص نمودن کارکرد این روایات در تبیین آیات متشابه، برآمده است. از این رو، جهت تبیین رابطه آیات و روایات و نیز نوع کارکرد و اثر آن در متن از گونه‌شناسی کارکردگرای مبتنی بر روش بریمو استفاده شده و ضمن توصیف و تحلیل 245 روایت تفسیری موجود در کتاب التوحید با تمرکز بر گونه‌شناسی کارکردگرا آن‌ها را در بخش‌های معناشناسی، زبان‌شناسی، تبیینی ـ تفسیری، تأویلی و تشریعی دسته‌بندی نموده است. در این میان روایات تفسیری با کارکرد تبیینی بیشترین بسامد را دارد و کارکردهای شناختی، تأسیسی و تشریعی به ترتیب بسامدهای کمتری دارند؛ بر این اساس می‌توان روش‌های تفسیری اجتهادی، ادبی، قرآن به قرآن و تفسیر بطنی با گرایش روایی ـ کلامی را از رویکردهای شیخ صدوق در کتاب «التوحید» برشمرد.

شیخ صدوق (ره)، یکی از برجسته‌ترین محدثین شیعه، به دلیل تسلط بر علم رجال و حدیث و تألیف قریب به 300 کتاب، جایگاه والایی در تاریخ حدیث شیعه دارد. وی با دعای امام زمان (عج) در سال 305 هجری متولد شد. وجود عوامل آسیب احادیث در زمان وی که نزدیک به عصر ائمه اطهار (ع) نیز هست، شناخت معیارهای وی در گزینش احادیث به ویژه در مورد احادیث متفرد، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار ‌است. متقدمان حدیثی شیعه همچون شیخ صدوق با توجه به قرائن صحت حدیثی یعنی «نظام قرائن» به گزینش احادیث صحیح می‌پرداختند. یکی از اقسام روایات، روایت متفرد است که به علت انفراد طریق آن روایت از راوی واحد، بیشتر از احادیث دیگر، صحت آن مورد تردید می‌باشد اما لزوما ضعیف نیست و نیاز به بررسی دقیقتری دارد. به نظر برخی عالمان، سیره قدما همچون شیخ صدوق بر عمل نکردن به متفردات حدیثی است. اما بررسی آثار شیخ صدوق، به‌ویژه کتاب فقیه نشان می‌دهد که وی روایات متفرد را تنها به دلیل انفراد آن‌ها رد نمی‌کرد. پژوهش حاضر با شیوه توصیفی-تحلیلی با بررسی نگرگاه شیخ صدوق در شیوه برخورد با متفردات حدیثی، نشان می‌دهد که وی با تکیه بر «نظام قرائن» برخی روایات متفرد را پذیرفته و برخی دیگر را رد کرده است.