آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

ظهور محدثی چیره دست و نقادی خبیر در علم الحدیث بسان شیخ صدوق، نتیجۀ بهرر ه گیر ری وی از اساتیدی دانشمند و عالمانی خبره است که طی طریق کمال را بدو راهبری نموده اند. کنکاش در زندگی علمی صدوق، جست وجو در آثارش و تتبع در اقوال و آرای او نشان می دهد ابن ولید و پدر صدوق، ابن بابویه، بیشترین تأثیر را در زندگی علمی و شخصیت اخلاقی و علمی او داشته اند. این نوشتار در پی آن است که وجوه مختلف تأثیرگذاری این دو استاد را بر سیرۀ علمی شیخ صدوق از جنبه های مختلرف ، از جمله روایت و درایت حدیث و مواجهۀ صدوق با مقتضیات زمانی و مکانی، بررسی کند

الأمالي، اثر ابوجعفر محمد بن على بن بابويه قمى، معروف به شيخ صدوق، كتابى است روايى به زبان عربى كه به قلم ابوالفضل هدايتى، به فارسی ترجمه شده است. مترجم، سعى نموده تا اصل امانت در ترجمه را در حد امكان رعايت نمايد؛ بدين منظور، عبارات را تقريبا به‌صورت تحت‌اللفظى ترجمه كرده است. بااين‌حال، در برخى از موارد، اين اصل به‌خوبى رعايت نشده و در مواضعى، افتادگى‌هاى جزيى، به چشم مى‌خورد. در ابتداى كتاب، مقدمه مختصرى از ناشر، ذكر گرديده كه در آن، به عظمت و جايگاه شيخ صدوق، اشاره شده است. در اين مقدمه، اين نكته بيان شده است كه در قرن چهارم هجرى، تشيع داراى دو مكتب و مشرب فكرى در دو نقطه از بلاد اسلامى؛ يعنى بغداد و قم بود و اين دو مكتب، در اصل، هيچ‌گونه تعارض و تقابلى با یکديگر نداشتند، اما در شيوه نگرش به بحث‌هاى كلامى، اعتقادى و فقهى، تفاوت‌هاى ويژه‌اى داشتند. مكتب بغداد كه نماينده آن شيخ مفيد، سيد‌‎مرتضى، شيخ طوسى و شاگردانشان بودند، در عين استفاده از احاديث معصومين(ع)، به روش‌هاى عقل‌گرايانه و نقادانه هم توجه خاص داشتند، ولى مكتب قم كه نمايند آن شيخ صدوق و استادان و شاگردان او بودند، با حديث‌گرايى و تعبددر روايات، از به‌كارگيرى عقل در موضوعات دينى پرهيز داشتند و يا آن را به حداقل رسانيده بودند. به نظر نویسنده مقدمه، شايد علت اين تفاوت، ويژگى‌هاى محيط زندگى اين بزرگواران باشد؛ چون در بغداد، شیعیان مستقيما با اهل تسنن تماس داشتند و بايد مسائل را به‌گونه‌اى مطرح می‌كردند كه برای آنان قابل پذيرش باشد، ولى در قم چنين نبود و استناد به حديث معصومين(ع) مى‌توانست قول فصل باشد. در اين اثر، متن امالى در كنار ترجمه آن قرار گرفته است؛ بدين صورت كه ابتدا متن آمده و در صفحه بعد، ترجمه فارسی آن، ذكر شده است. فهرست ابواب، در انتهاى كتاب آمده است. در پاورقى‌ها، به ذكر منابع پرداخته شده است.

الأمالی للشیخ الصدوق، کتابی به زبان عربی، تألیف شیخ صدوق (حدود ۳۰۶-۳۸۱ق)، متکلم، ادیب، فقیه و حدیث‌شناس برجسته امامیه در سده چهارم هجری. این کتاب حاصل جلسه‌های متعددی است که شیخ صدوق هفته‌ای دو روز سه شنبه و جمعه از ۱۸ رجب سال ۳۶۷ق تا ۱۱ شعبان سال ۳۶۸ق در مشهد برای شاگردانش املاء نموده و ایشان نوشته‌اند. شیخ صدوق این کتاب را که در ۹۷ مجلس , ۱۳ ماه تدوین کرده و این مجالس به جز چند مجلس (۲۲، ۲۳، ۲۴و ۲۶) هر جمعه و سه شنبه بر پا بوده است. شروع آن ۱۸ رجب ۳۶۷ق به هنگام سفرش به مشهد، و پایان آن ۱۸ شعبان ۳۶۸ق بوده است. فقط مدت کوتاهی در راه طوس در تدوین کتاب فاصله افتاده است. مجلس ۲۹ آن مصادف با ۸ محرم (دومین جمعه محرم) بوده و لذا به مقتل سیدالشهداء(ع) شروع کرده و آن را در مجلس ۳۰ و ۳۱ تکمیل کرده است. مجلس ۲۶ مصادف با غدیر و ذکر فضائل این روز است. این بیانگر امتیاز این کتاب به دیگر کتب امالی است که صدوق در نقل احادیث به مناسبت‌های زمانی و مکانی توجه داشته است. افزون بر آن در ماه رجب از فضائل آن ماه و در ماه مبارک رمضان از فضائل رمضان و ثواب روزۀ در این ماه‌ها حدیث نقل کرده است. هنگامی که به نیشابور می‌رسد حدیثی در فضیلت زیارت امام رضا(ع) نقل می‌کند. این کتاب شامل دسته‌ای از احادیث نبوی(ص) و اهل بیت(ع) در موضوعات مختلف مانند سیره پیامبر(ص)، ماجرای اسراء و معراج، ادعیه و موعظه‌ها، فضائل و مناقب اهل بیت(ع) است که شامل موضوعات تاریخی و اخلاقی و عقائدی و... می‌باشد.

«ثواب الأعمال و عقاب الأعمال»، تألیف ابوجعفر محمد بن على بن حسین بن موسى بن بابویه قمى، مشهور به شیخ صدوق (ره)، از جمله منابع روایى دست اول شیعه است. این اثر از جمله منابع نویسندگان جوامع حدیثى پس از خود بوده و مورد اعتماد شیخ حر عاملى در وسائل، مجلسى در بحار الأنوار، محدث نورى در مستدرک الوسائل و دیگران قرار گرفته است؛ چرا که بیشتر احادیثى که در آن ذکر شده به لحاظ متن و سند مورد قبول محدثین بوده است. مؤلف گران‌ قدر و بزرگوار براى انجام وظیفه و رسالت خطیر خود در تربیت جامعه اسلامى روایاتى را که بیانگر پاداش و ثواب اعمال، رفتار، اخلاق و عقاید نیک بوده است گردآورى و در یک کتاب به نام ثواب الأعمال به جامعه اسلامى عرضه کرده است. آنگاه مجازات و عقاب اعمال ناشایست و عقاید و اخلاق ناروا را نیز در کتابى دیگر به نام عقاب الأعمال گرد آورده و به امت اسلامى ارائه کرده است. این دو مجموعه، دو کتاب مستقلند، ولى چون مطالب آن‌ ها ارتباطى استوار با هم دارند و بیم و امید دو بال تکامل مى‌ شوند، غالباً از این دو کتاب به‌ همراه یکدیگر یاد مى‌ شود و حتى به‌ همراه هم استنساخ و چاپ شده‌ اند.

«الأمالی لِـ الشیخ الصدوق»، کتابی به زبان عربی، تألیف شیخ صدوق، متکلم، ادیب، فقیه و حدیث‌ شناس برجسته امامیه در سده چهارم هجری که از جلسه‌ های متعددی که شیخ صدوق هفته‌ ای دو روز در روزهای سه شنبه و جمعه از ۱۸ رجب سال ۳۶۷ هجری تا روز ۱۱ شعبان سال ۳۶۸ هجری در مشهد املاء نموده و شاگردان ایشان نوشته‌ اند، تشکیل شده است. شیخ صدوق این کتاب را که در ۹۷ مجلس, ۱۳ ماه تدوین کرده و این مجالس به جز چند مجلس (۲۲، ۲۳، ۲۴ و ۲۶) هر روز جمعه و سه شنبه بر پا بوده است. شروع آن ۱۸ رجب ۳۶۷ ق به هنگام سفرش به مشهد، و پایان آن ۱۸ شعبان ۳۶۸ ق بوده است. فقط مدت کوتاهی در راه طوس در تدوین کتاب فاصله افتاده است. مجلس ۲۹ آن مصادف با روز هشتم ماه محرم (دومین جمعه محرم) بوده و لذا به مقتل سیدالشهداء (ع) شروع کرده و آن را در مجلس ۳۰ و ۳۱ تکمیل کرده است. مجلس ۲۶ مصادف با غدیر و ذکر فضائل این روز است. این بیانگر امتیاز این کتاب به دیگر کتب امالی است که صدوق در نقل احادیث به مناسبت‌ های زمانی و مکانی توجه داشته است. در این کتاب تبحر شیخ بزرگوار صدوق، در جمع و حفظ احادیث فریقین شیعه و سنی به خوبی آشکار است. موضوعات مختلفی در این کتاب بحث شده اند که بیشتر آنها اخلاقی، تاریخی و نقل فضائل خاندان پیامبر اکرم - صلی الله علیه و آله - است. افزون بر آن در ماه رجب از فضائل آن ماه و در ماه مبارک رمضان از فضائل رمضان و ثواب روزه در این ماه‌ ها حدیث نقل کرده است. هنگامی که به نیشابور می‌ رسد حدیثی در فضیلت زیارت امام رضا (ع) نقل می‌ کند. این کتاب شامل دسته ای از احادیث نبوی (ص) و اهل بیت (ع) در موضوعات مختلف مانند سیره پیامبر (ص)، ماجرای اسراء و معراج، ادعیه و موعظه‌ ها، فضائل و مناقب اهل بیت (ع) است که شامل موضوعات تاریخی و اخلاقی و عقائدی و... می‌ باشد.