آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

«التلویحات اللوحیّة و العرشیّة» از کتاب های فلسفی و مهم شهاب الدین ابوالفتوح یحیی بن حبش سهروردی، به عربی است. بخش منطق کتاب سهروردی را علی اکبر فیاض با عنوان «منطق التلویحات» ترجمه کرده است. سهروردی در این کتاب اندیشه های مشائیان و چکیده اصول و قواعد فلسفه ارسطو را تبیین و تنقیح کرده است. به عقیده سهروردی هر کس که در علوم بحثی مهارت پیدا نکند، نمی تواند حکمة الاشراق را بخواند، پس شایسته است که قبل از ورود به حکمة الاشراق کتاب تلویحات را مطالعه کند. همچنین وی کتاب دیگر خود، المقاومات، را لواحقی بر تلویحات دانسته که نشان دهنده اهمیت تلویحات است. تلویحات مشتمل بر سه بخش است: علم اول (منطق)، علم ثانی (طبیعی)، و علم ثالث (الاهیات). بخش منطق دارای شش مَرصد و سی و هشت تلویح و سه مطلع و دو فصل و سه ضابط است. ظاهراً بخشِ منطق مطابق تبویب و عنوان بندی معمول کتاب های منطقی نیست. بخش طبیعیات تلویحات مشتمل بر چهار مرصد و شش مورد و بیست و دو تلویح است که هر یک از مرصدهای چهارگانه به یکی از مسائل مهم طبیعیات اختصاص دارد، بدین قرار: مرصد اول درباره حقیقت جسم و احوال و خواص آن، جهت، مکان، حرکت، زمان و احوال و لوازم آنها. مرصد دوم درباره اجسام بسیط و اقسام آنها و طبقات گوناگون عناصر؛ مرصد سوم درباره مزاج، ترکیب، آثار عُلوی و معادن؛ مرصد چهارم، که مهمترین قسمت طبیعیات است، درباره نفوس نباتی و حیوانی و انسانی، و قوا و حالات آنها. سهروردی در ادامه بحث نفسِ انسانی کوشیده است که تجرد نفس را اثبات کند. بخش سوم، حاوی یک مقدمه، چهار مورد، یک مرصاد و چهارده تلویح است. این بخش با تقسیم حکمت به نظری و عملی آغاز شده و در مراحل بعدی بیشتر به صورت پرسش و پاسخ های فلسفی است. در خلال این پرسش و پاسخ ها، مسائل گوناگون فلسفی مطرح شده و گاه اقوال ابن سینا نقل و بررسی گردیده است احتمالاً مهمترین اصل شناخت شناسی حکمت اشراقی در این بخشِ تلویحات آمده است. اما راه حل مشکل شناخت را سهروردی در این بخش به اختصار بیان کرده که عبارت است از شناخت مدرک از مدرک به علت پیدایی اضافه (نسبت) اشراقی در هنگام تلاقی موضوع مدرِک با مدرَک، و این به طور کلی مبیّن علم حضوری است که اشکال وارد بر نظریه مشائی اتحاد نفس با عقل فعال را برطرف می کند.

کتاب حاضر، چهاردهمین جلد از سلسله «فنون و مطالب فلسفی و کلامی» است که در آن ضمن ارائة متن رسالة «عقل سرخ»، نوشته «شهاب‌الدین یحیی‌بن حبش سهروردی» (549ـ587ق)، به شرح تفسیری این رساله پرداخته شده است. عقل سرخ که در روایتی داستانی تنظیم شده به موضوع تشرّف؛ رازآموزی و تجرّد نفس می‌پردازد. شایان ذکر است مقدمة کتاب به زبان انگلیسی برگردانده شده و در پایان کتاب آورده شده است.

موضوع نوشتار حاضر، بررسی دیدگاه‌های «شیخ شهاب‌الدین سهروردی»، مؤسّس فلسفة اشراق، دربارة «انسان» ‌است. مطالب اثر در دو فصل کلّی تدوین شده است. نگارنده در فصل نخست، پس از تعریف «انسان» و بررسی انسان در قرآن کریم و شرح معنای «انسان کامل» در تعالیم عرفا، معنای «ولی»، «ولایت» و اقسام آن را شرح می‌دهد. فصل دوم به تحلیل نظریه‌های شیخ اشراق اختصاص دارد. در این فصل، پس از معرّفی اجمالی سهروردی، زندگی، آثار و فلسفة اشراق تشریح شده است. سپس، جایگاه و اهمیت «انسان» و «نفس» و ارتباط این دو در تفکر اشراق تحلیل شده است. اقسام روح از دیدگاه شیخ، اثبات نفس، مراتب و تقسیمات «انسان» براساس میزان دریافت علم و حکمت، انوار پانزده‌گانه و وصیت شیخ اشراق، از دیگر مطالب کتاب است. مباحث و موضوعات اثر، با زبانی ساده و به دور از پیچیدگی‌های الفاظ و اصطلاحات و تعابیر عرفانی و فلسفی و برای مطالعة مخاطب عام نگاشته شده است.

کتاب حاضر، ترجمه، تصحیح پنج رساله در زمینه خواطر با عنوان‌های «اقسام خواطر»، «باب الخواطر و احکام‌ها»، «خواطریه»، «من فوائد(الخواطر لارباب القلوب)»، «الخواطر(رساله فی)» است. در هر کدام از این رساله‌ها مؤلفان از نظرگاه خود به موضوع خواطر پرداخته‌اند. درباره رساله «خواطریه» در این کتاب آمده که این رساله در دوری از شیطان و تقرب به خداوند، با استشهاد به آیات و روایات نگاشته شده است و خواطر در آن به چهار دسته ربانی، ملکی، نفسانی و شیطانی تقسیم شده و در مورد خاطر شیطانی به‌طور مفصل به بحث پرداخته شده است.