آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب « اصول مذهب الشیعة الامامیة الاثنی عشریه» رساله دکتری آقای ناصربن عبدالله قفاری است که به عنوان بهترین تحقیق دانشگاه محمدبن سعود عربستان معرفی شده و در سال 1414 ق. در سه جلد چاپ و نشر یافته و مهمترین ردّیه بر مذهب شیعه می باشد. رساله ای که اکنون در دست دارید به بررسی و نقد باب دوم این کتاب اختصاص دارد. در این رساله پس از مقدمه به بیان کلیات پرداخته و توضیح داده شده که صرف وجود یک حدیث درمنابع حدیثی شیعه به معنی پذیرش و اعتقاد به محتوای آن نیست. در بخش دوم رساله ابتدا به بحث از توحید و شرک در عبادت و بیان ملاک های هرکدام پرداخته و سخنان آقای قفاری که تصور کرده توسل یا زیارت و استغاثه و... منافی با توحید هستند نقادی شده و سازگاری آن ها را با توحید بیان کرده ایم. در بخش سوم، توحید در ربوبیت و جایگاه ائمه علیهم السلام در تدبیر جهان بحث شده و در بخش چهارم ذیل عنوان توحید در اسماء و صفات از تأویل قرآن و تشبیه و تنزیه بحث شده و میزان اعتبار ظواهر دینی در اعتقادات مورد بررسی قرار گرفته، آن گاه در بخش پایانی رساله از ایمان و ارکان آن و شهادت ثالثه، عذاب نشدن شیعیان، مصحف فاطمه سلام الله علیها و... بحث شده است. در همة مباحث ابتدا عقیده شیعه تبیین و سپس سخنان آقای قفاری نقل، و آنگاه جواب نقضی و حلّی به نوشته های او داده شده است. این رساله نشان داده است که نوشته آقای قفاری از دقت و اعتبار لازم برخوردار نبوده و کاملاً مغرضانه و با هدف توهین به مذهب شیعه به رشته تحریر درآمده است.

ترجمه بخش سوم کتاب المبدأ و المعاد ملاصدراست. مترجم نخست مسئله نفس را در فلسفه اسلامی بررسی می کند. سپس تاریخچه، اهمیت، تعریف و مراتب و قوای نفس را تبیین نموده است. آنگاه حدوث و حبوط، تجرد و بقاء، تناسخ و ابطال نفس را مورد تحلیل قرار داده است. در بخش دوم رساله که ترجمه بخش سوم کتاب مبدأ و معاد صدرا است، این مباحث آمده است : بیان پیدایش عناصر از عقل آخر (فعال) به روش حکمای متأخر، چگونگی تسلط شیطان بر باطن انسان به وسیله وسوسه، بیان عنایت در خلقت زمین و آنچه تکوین می یابد، قوای نفس حیوانی، قوای ادراکی، قوه ای که محل معقولات انسان است جسمانی نیست. ترجمه بخش سوم کتاب المبدأ و المعاد ملاصدراست. مترجم نخست مسئله نفس را در فلسفه اسلامی بررسی می کند. سپس تاریخچه، اهمیت، تعریف و مراتب و قوای نفس را تبیین نموده است. آنگاه حدوث و حبوط، تجرد و بقاء، تناسخ و ابطال نفس را مورد تحلیل قرار داده است. در بخش دوم رساله که ترجمه بخش سوم کتاب مبدأ و معاد صدرا است، این مباحث آمده است : بیان پیدایش عناصر از عقل آخر (فعال) به روش حکمای متأخر، چگونگی تسلط شیطان بر باطن انسان به وسیله وسوسه، بیان عنایت در خلقت زمین و آنچه تکوین می یابد، قوای نفس حیوانی، قوای ادراکی، قوه ای که محل معقولات انسان است جسمانی نیست.

چکیده : هم نراقی و هم قوشچی با نظر به وجود و ابطال دور در تسلسل برای اثبات واجب الوجود استدلال می کنند.نراقی حدوث عالم را حدوث دهری می داند و بیان می کند که حدوث دهری مخترع میرداماد نیست بلکه نظریه بسیاری از حکما و متکلمان و محققان است. اما قوشچی معتقد به حدوث زمانی عالم است.قوشچی معنای قدرت خداوند را امکان فعل و ترک آن با نظر به داعی در همه ی اوقات و بدون واسطه می داند،اما نراقی معنای قدرت را امکان فعل و ترک با نظر به داعی دربرخی اوقات چه با واسطه و چی بی واسطه می داند.همچنین قوشچی علم خداوند به اشیا را حضور خود اشیا در نزد خداوند میداند،و نراقی در بحث کیفیت علم خداوند ،نظر شیخ اشراق را می پذیرد،یعنی علم خداوند،علم حضوری اشراقی تفصیلی قبل از ایجاد اشیا است که با علم بعد از ایجاد اشیا بر طریقه واحدی است. نراقی اراده را تعلق قصد به یکی از طرفین می داند که آنرا برگزیده و به آن مایل شده است ولی قوشچی اراده را صفت قدیم قائم به ذات و مغایر با علم و قدرت و سایر صفات می داند.از نظر قوشچی کلام خداوند همان کلام نفسانی مدلول کلام لفظی و قدیم است که از طریق عقل و نقل اثبات می شود،ولی نراقی آنرا حروف و اصوات حادث و قائم به غیر ذات می داند،که از طریق نقل اثبات می گردد.نراقی اصل را در اثبات صدق خداوند انتفای قبح از ذات خداوند می داند ولی قوشچی از طریق محال بودن نقص در خداوند و اجماع بر صدق خداوند استدلال می کند و در نظر نراقی استدلال های قوشچی به انتفای قبح از ذات خداوند برمی گردد و هر دو حکیم صفات سلبیه را ازواجب تعالی بدلیل واجب الوجود بودن خداوند نفی می کنند.و اختلاف نظر اساسی این دو حکیم دراین است قوشچی صفات خداوند را زائد بر ذاتش می داند، ولی نراقی قائل به عینیت صقات با ذات است.

در پاسخ به اين سوال که «نيابت و قلمرو آن در عصر غيبت کبرى، چه تبيين و پاسخى به شبهات پيرامون آن از ناحيه فرقه‌هاى بابيت، بهائيت و صوفيه دارد؟» تحقيق حاضر بر اساس مبانى و دلايل، با تاکيد بر روش توصيفى و تحليلى و با هدف دستيابى به زواياى مغفول عنصر نيابت در عصر‌ غيبت کبرى ، به پاسخ شبهات مزبور مى‌پردازد. انديشه استمرار‌ رهبرىدينى ، به رغم آغاز آن از زمان پيامبر(ص) و مسلم بودن آن در تاريخ شيعه در مقاطعى بعد از رحلت آنحضرت(ص)و نيز غيبت امام‌عصر(عج)، با تعارضاتى مواجه شده و وضعيت رهبرى دينى را دچار بحران کرده است. البته اگر چه غيبت امام(ع) نافى حضور پنهان وى در ميان مردم نيست؛ لکن به دليل طولانى بودن آن، وجود رهبرى آشکار از ناحيه ايشان ضرورى مى‌نمايد. اين مفهوم که در فرهنگ شيعى با نام «نيابت» شهرت دارد، به رغم فقهى بودن برخى اجزاى آن، بالذات موضوعى کلامى بوده و فرع بر اصل امامت است و بر اساس آن، فقهاء نائبان‌عام امام(ع) در عصر غيبت‌کبرى هستند و رهبرى همه جانبه دين در اين عصر، بر عهده آنان بوده و ديگران سهمى در آن ندارند. از دستاوردهاى اين تحقيق کشف غفلت از ظرفيت عنصر نيابت و به همين دليلرفع سوءبهره از آن از ناحيه ديگران است و لهذا، توسط فرقه‌هايى از جمله؛ بابيت، بهائيت و صوفيه... با شبهاتى و تعارضاتى مواجه گشته است؛ چنانکه بر اساس عقايد شيخ احمد احسايى ، شيخيه‌کرمان نظريه رکن‌رابع را به جاى نيابت‌خاص نشانده و اين امر، خواه ناخواه بستر ظهور فرقه هايى همچون بابيت و صوفيه ... شده است. با اينکه با شروع غيبت‌کبرى ، دورهنيابت خاص سپرى شده است به زعم بابيت، نيابت مقبول همچنان نيابت‌خاص است از ديدگاه صوفيه نيز، نيابت بر مبناىولايت ‌شمسيه و قمريه، تفسير مى‌شود واقطاب آنان از ولايت‌قمريه (نيابت‌خاص) برخور‌دارند؛ اما اين انديشه هم، به دليل اعتقاد آنان مبنى بر عمومى بودن ولايت باطل است.

فلاسفه قدیم انواع تقدم و تأخر را پنج قسم می دانستند نظر ابن سینا هم همین است اما سهروردی اقسام آنرا به بالعلیه و بالطبع تقلیل داده است و انواع تقدم و تأخر را در دو قسم خلاصه کرده است. سپس میرداماد قسم دیگری به اقسام پنج گانه قدما اضافه کرده و آنرا تقدم و تأخر سرمدی یا دهری نامیده است. اما ملاصدرا بدون اینکه نامی از تقدم و تأخر سرمدی، که استادش آنرا اضافه کرده بود، بیاورد دو نوع دیگر به اقسام پنج گانه اضافه نموده و آنرا تقدم و تأخر بالحق و بالحقیقه نامیده است. قائلین به اصالت ماهیت نیز نوع دیگری به نام تقدم بالماهیه یا تقدم بالتجوهر را به اقسام اضافه نموده اند و سرانجام اقسام تقدم و تأخر به نه قسم رسیده است

پیرامون حقیقت عشق مداقه های فراوانی میان دانشمندان صورت گرفته است. در کتب لغت عشق را به افراط در محبت معنا کرده اند. برخی از عرفا از عشق به عنوان حقیقت بدون تعین و نامتناهی یعنی ذات واجب تعالی یاد نموده اند. فلاسفه از عشق به عنوان رابط بین حق تعالی و خلق بحث می کنند. فلاسفه به اتفاق اعتقاد دارند که به خاطر جعل این این موهبت در نهاد موجودات از جانب واجب تعالی همه موجودات طالب کمالات وجودی هستند, که اکمل همه این کمالات ذات حق تعالی است. فلاسفه اسلامی همچون ابن سینا و ملاصدرا آفرینش موجودات امکانی از جانب واجب تعالی را به عشق تعلیل می کنند. بدین بیان که عشق و ابتهاج واجب تعالی به ذات خویش علت آفرینش دیگر موجودات است. روی آورد هر یک از فلاسفه بزرگ اسلامی به عشقبا یکدیگر متفات است. ابن سینا در رساله عشق خود با شیوه ای استدلالی و فلسفی یا اندک شم عرفانی به بحث از عشق می پردازد. سهروردی با لحاظ جنبه اشراقی که مشخصه بارز فلسفه افلاطونیان است از عشق با زبانی نمادین و رمزآلود سخن می گوید. علت اساسی توفیق شیخ در رساله عشق خود بهره گیری وی از آیات قرآن مجید بود. اما روی آوردی که ملاصدرا پیرامون حقیقت عشق دارد اگر چه در مجموع با آراء دیگر فلاسفه همسو است ولی به لحاظ مبنایی دارای یک تفاوت اساسی با دیگران است و آن مبنا اصالت وجود است. ملاصدرا با استفاده از این مبنا حقیقت عشق را با مدد برهان عقلی در نهایت قوت و استجکام به اثبات می رساند. ملاصدرا معتقد است که اثبات عشق را موجودات در گرو اصالت وجود است و اصولا" ما زمانی می توانیم در موجودات عشق و دیگر کمالات وجودی را اثبات کنیم که در آنها حقیقت وجود را اثبات کرده باشیم. چه که حقیقت وجود عین کمالات است و هر موجودی هر چند اخس و ادنی باشد به لحاظ وجودی که دارد کمالات وجودی را حداقل به صورت بالقوه داراست.

مطالب این رساله در بررسی و شناخت مبدأ صدور افعال انسان که در واقع فاعل حقیقی افعال اوست، به دو قسمت کلی تقسیم می شود: در قسمت نخست، این مسأله بیشتر در فلسفه اسلامی مورد تحقیق قرار گرفته است که از این منظر فاعلیت افعال انسان میان نفس و بدن مطرح است؛ به همین خاطر در فصول اولیه رساله پس از بحث واژه شناسی به بیان ماهیت نفس که آیا امری جسمانی یا مجرد است پرداخته شده است و بعد از آن وجود و تجرد آن از نظر فلسفی اثبات شده است و رابطه آن با بدن نیز مورد تحلیل قرار گرفته است. بعد از این مطالب که تقریبا" بعنوان مقدمه بخش نخست- قسمت فلسفی- می باشند، فاعلیت جسم و عوامل مؤثر بر آن مورد تحلیل قرار گرفته است. همچنین چگونگی و کیفیت فاعلیت نفس و شرح قوای آن که نفس از طریق آنها افعال خود را انجام می دهد نیز طرح و بحث شده است و در انتهای این قسمت هم ما ضمن تجزیه و تحلیل بین فاعلیت نفس و فاعلیت جسم و داوری بین آنها به این نتیجه رسیده ایم که جسم یا همان بدن انسان به هیچ عنوان نمی تواند فاعل افعال انسان باشد، بلکه تنها می تواند نقش اعدادی و تهیأ داشته باشد؛ هر چند که نفس افعال جزئی و جسمانی را بدون بدن نمی تواند انجام دهد. بنابراین این نفس است که فاعل حقیقی افعال است نه جسم و بدن انسان. در قسمت دوم، بحث بیشتر جنبه کلامی دارد که فاعلیت در این قسمت بین انسان و خدا مطرح است. آیا انسان فاعل افعال خودش است؟ یا خداوند است که فاعل است و انسان نقشی ندارد؟ در این قسمت سه دیدگاه عمده در کلام اسلامی طرح شده است. اول، اشاعره اند که معتقد به فاعلیت خداوند و در نهایت جبر می باشند. دوم، معتزله اند که قائل به اختیار و فاعلیت مطلق انسان اند و به تفویص گراییده اند و دسته سوم، اما میه اند که نه جبر و نه تفویض را قبول ندارند. ما هم پس از تجزیه و تحلیل این سه دیدگاه و داوری بین آنها دیدگاه امامیه را به عنوان دیدگاه برتر و معقول تر در این مسأله برگزیده و از آن دفاع کرده ایم.