آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع جستار حاضر «تجرد برزخی» است و شیوه تحقیق مبتنی بر أخذ روی آورد میان رشته ای با تاکید بر روش عقلی در مقام اثبات و داوری است. تجرد را انحاء و مراتبی است؛ «تجرد برزخی»، مرتبه ای از تجرد را گویند که حد واسط میان تجرد محض و مادی صرف بوده و در عین برخورداری از آثار مادی، اصل ماده را فاقد است. عالم مثال از مراتب واقع در نظام هستی(مثال منفصل) و قوه خیال از مراتب نفس آدمی(مثال متصل)، مجرد به «تجرد برزخی» اند. نزد فیلسوفان مشایی، چون ابن سینا، میرداماد و لاهیجی، قوه خیال، مادی و عالم مثال فاقد صورت برهانی است. فخر رازی در نسبتی ناروا ابن سینا را قایل به تجرد خیال می داند. به عقیده نگارنده، رازی، خود نخستین فیلسوف مسلمانی است که بر تجرد خیال دلیل آورده است. سهروردی و ابن عربی، به رغم پافشاری بر عالم مثال، تجرد قوه خیال را منکرند. شیخ اشراق گویا نخستین فیلسوفی است که به تفصیل از احکام عالم مثال و به تعبیر وی اشباح مجرده سخن به میان آورده است. ابن عربی نیز در توصیف عالم مثال، بیش و کم موفق است؛ هر چند حضور برهان در کلمات وی اندک است. صدرالمتا لهین بر خلاف جمهور از یکسو مراتب تجرد نفس را از هم بازشناخت و از سوی دیگر، «تجرد برزخی» مثال منفصل را به اثبات رساند. از متاخران، سبزواری و از نوصدرائیان، علامه طباطبایی و دیگران، مطلق «تجرد برزخی» را پذیرفته اند. پاره ای از نتایج و آثار قول به «تجرد برزخی» عبارتند از:1- بقای نفوس غیر بالغ به مرتبه تجرد عقلانی 2- تجرد نفوس حیوانات تام الوجود 3- تصحیح معاد جسمانی و احوال اخروی 4- حشر نفوس حیوانات و...

این نوشتار، در مورد دعا و نقش حیاتی آن در زندگی انسان است با توجّه به مباحث فرعی ای که به دنبال خود مطرح خواهد ساخت. همچنین موضوعاتی مانند رابطه دعا و قضا و قدر و تغییر سرنوشت، کیفیت صحیح ارتباط با خدا، شرایط اجابت و عدم اجابت دعا، و بحث جبر و اختیار نیز مطرح شده است. روش محقّق به این ترتیب بوده که در هر سه فصل، ابتدا با توضیح معنای لغوی و سپس معنای اصطلاحی واژه مورد بحث، سخن را آغاز می کند و سپس با توجّه به آیات و روایات مستند، به توضیح و تبیین معنای صحیح کلامی و فلسفی مباحث این فصول پرداخته است. تکیه بیشتر او در هر سه فصل بر استفاده از نظریات متکلّمان و فلاسفه و علمای شیعه بوده، علاوه بر این که نظر علمای اهل سنّت و دیگر فرق اسلامی در کتب دیگر نیز بررسی شده است. این پایان نامه، سه فصل دارد. در فصل اوّل به تناسب موضوع، بحث قضا و قدر مطرح شده و در ضمن تعریف لغوی و اصطلاحی هر یک، نظر فلاسفه و متکلّمان را در مورد قضا و قدر، اقسام آن، و رابطه علم خداوند با این دو، و همچنین رابطه این دو با تغییرناپذیری در طبیعت، مطرح شده است. بحث دیگر این فصل، درباره جبر و اختیار و رابطه آن با بحث قضا و قدر است. عناوینی چون: نظریات جبریون، قانون علّیت و قضا و قدر، آزادی و اختیار انسان، تقدیر و اراده انسانی، در این قسمت به چشم می خورد. وی در قسمت دیگر این بخش، نظر مفوّضه را در باب تفویض و همچنین نظر شیعه را در قول به «امر بین الأمرین» مطرح کرده و با استناد به آیات و روایات معصومان علیهم السلام این فصل را پایان داده است. فصل دوم، درباره «بداء» است، در این فصل، ابتدا نظر شیعه در مورد بداء مطرح شده و پس از ذکر معنای بداء، تأثیر اعمال در تغییر سرنوشت، از منظر آیات و روایات بررسی شده است. سپس اختلاف نظر در باب معنای بداء، به عنوان نزاع لفظی توضیح داده شده و با در نظر گرفتن این که در تشریع و تکوین،امکان نسخ وجود دارد و هیچ منافاتی بین بداء و علم الهی نیست، شرحی درباره اجل و اقسام آن آمده و در پایان، نتایج نظری و علمی بحث بداء و اعتقاد به آن، مطرح شده است. فصل سوم، درباره دعاست. تبیین معنای واژه «دعا» و کاربرد آن و فواید دعا کردن و اجابت دعا و شرایط آن، از جمله مسائل مطرح شده در این فصل است. نگارنده، پس از بیان اشکالات مطرح شده توسّط معارضان و معاندان نسبت به اصل مسئله دعا، و ردّ هر کدام با ادلّه مربوط به آن، رابطه دعا با قضا و قدر را بررسی نموده و امکان تغییر قضا به وسیله دعا را با تمسّک به آیات و روایات بررسی نموده است. در پایان نیز دعا و تأثیر آن در قرآن مجید را مطرح کرده و توضیح داده است.

چکیده: ‫هدف پژوهش بررسی آراء مرحوم ملاصدرا در عقل به معنای قوه ادراک با رویکرد به روایات در این بحث و همچنین بررسی اقوال مفسرین روایات در بحث مذکور که به تفاوتها و تشابهات با نظرات مرحوم ملاصدرا پرداخته شده است. در روش پژوهش ابتدا پیشینه ای از بحث عقل بیان گردیده است و اقوال ابن سینا و سهروردی به عنوان پیش نگرشی به مدخل بحث عقل در حکمت صدرا بررسی شده است. سپس به دیدگاههای ملاصدرا در این بحث پرداخته شده است. روش تحقیق به صورت تحلیلی و براساس مطالعات کتابخانه ای می باشد. نتایج نشان می دهد که در طی این رساله به طور جامع بحث عقل به معنای قوه ادراک بیان گردیده است که در آن مرحوم ملاصدرا به تفسیر روایات این باب با رویکرد فلسفی پرداخته است. گرچه در برخی مواقع مانند نور بودن عقل با سایر مفسرین روایات هم عقیده بوده است اما در پاره ای از موارد مانند بررسی وجود جهل اختلافات بنیادری وجود دارد.

چکیده فارسی:در حیطه علم النفس فلسفه اسلامی، حس مشترک به منزله قوه ای ادراکی مطرح شده است که مفاهیم حسی، جعلی و شهودی را ادراک می کند. در این مقاله، رویکرد تاریخی فلاسفه مسلمان در این باب بررسی شده است. در حوزه معرفتی، ادراکات حس مشترک به جهت حصول و حضور بررسی شده است. به واسطه کارکرد معرفتی این قوه در حکمت سینوی، یکی از مهم ترین مسایل حوزه معرفت شناسی (مطابقت و واقع نمایی) واکاوی شده است؛ و در نهایت، کارکرد دین شناختی این قوه در حوزه فلسفه نبوی شیخ در تبیین، دریافت و انتقال جزییات وحی نبوی، ارایه شده است.

پدید آورنده این رساله کوشیده است با یک مقدمه و چهار فصل، پژوهشی درباره ذات و صفات خداوند از دیدگاه مشاء و اشراق ارائه دهد . بدین منظور، در مقدمه از آثار و زندگی نامه ابن سینا و سهروردی بحث می کند، آن گاه در فصل نخست به اهمیت علم خداشناسی و راه های اثبات وجود خدا می پردازد و در ادامه، فطری بودن شناخت خدا و امکان استدلال برهانی بر وجود خداو اقسام براهین فلسفی را بیان می کند و در پایان فصل از برهان صدیقین نیز نام می برد . موضوع فصل دوم اثبات ذات خداست، که ابتدا برهان صدیقین ابن سینا و تقریرات دیگر از برهان ابن سینا را مطرح می کند و پس از آن، تقریرات ملاصدرا، خواجه نصیرالدین طوسی، فخر رازی، مصباح یزدی و نیز تقریرات سهروردی را بر می رسد . نویسنده در ادامه، به کاوش در روش های دیگر اثبات واجب در آثار ابن سینا و سهروردی از جمله : برهان حرکت و برهان نفس می پردازد . ص اثبات توحید واجب تعالی موضوع فصل سوم است که این مباحث را در بر دارد : مراحل و اقسام توحید، معنای وحدانیت، انواع براهین توحید، براهین اثبات توحید در آثار ابن سینا ( برهان تعین و تشخص، برهان توحید، برهان ترکیب )، براهین سهروردی در توحید . نگارنده در انتهای این فصل، برهان بسیط الحقیقه را بهترین برهانی که بر توحید اقامه شده، معرفی کرده است . در فصل چهارم به بررسی صفات واجب می پردازد که دارای مباحث زیر است : نظرهای گوناگون درباره صفات خدا، نقش عقل در شناخت خدا، اقسام صفات ( سلبی، ثبوتی، حقیقی و اضافی )، توحید صفاتی، سر صعوبت مساله علم، علم واجب از دیدگاه ابن سینا و دو فرق ثمره برهان ابن سینا و سهروردی درباره علم واجب به ماسوا و .... پایان بخش مباحث این پژوهش قدرت و حیات خداوند است، که دیدگاه فلاسفه و متکلمان و نیز ابن سینا و سهروردی در آن مطرح شده است .

قاضى سعید که از حکماى بعد از ملّاصدراست، در مباحث فلسفى، نظریاتى دارد که با آراى ملّاصدرا و ابن سینا معارض است. در موضوع ادراک، او نظر صدراییان و مشّاییان را باطل دانسته و گفته که ادراک نه حصولى است و نه حضورى (به معناى مشهور)؛ وى معناى جدیدى از «حضور» ارائه مى دهد، بدون اینکه مراد خود را توضیح دهد. وى همچنین در باب حدوث نفس بر مسلک ابن سینا (روحانیه الحدوث بودن نفس) رفته، و در مسئله معاد، با قول ابن سینا و ملّاصدرا مخالفت ورزیده و به زعم خود قول دیگرى ارائه کرده است.در نوشتار حاضر، این سه مسئله را از دیدگاه قاضى سعید بررسى کرده و نشان داده ایم که در همه این مسائل، نظر وى مبتنى بر حرکت جوهرى و به تبع آن اصالت وجود بوده است. وى اتّحاد عاقل با معقول و حاس با محسوس را قبول دارد، در حالى که حرکت جوهرى را قبول ندارد. او همچنین، با صراحت، قول به اصالت وجود را باطل دانسته و بر اصالت ماهیت رفته است. لذا، تناقضات زیادى در نظریات وى به چشم مى خورد.

این پایان نامه شامل دو بخش است. در بخش نخست، با نام ولادت تا نبوت از این موضوعات بحث شده است: زادگاه، ولادت، نسب و پدر ابراهیم؛ دعاهای ابراهیم در قرآن، مانند دعا برای ذریه، دعا برای پدر و مادر، دعا برای خود؛ اوصاف ابراهیم در قرآن کریم، مثل حنیف، خلیل، مسلم، نبی، صدّیق، اوّاه، حلیم، منیب، اسوه حسنه، امة، قانتا لِلّه، شیعه نوح، عبد. در بخش دوم، تحت عنوان نبوت تا امامت، این موضوعات بررسی شده است: احتجاج با بت پرستان، استدلال بر توحید، ارائه ملکوت به ابراهیم، دین حنیف، احتجاجات قوم، ابراهیم و معاد، زنده شدن پرندگان، معاد جسمانی، میهمانان، تجدیدبنای کعبه، مهاجرت، ولادت اسماعیل، چشمه زمزم، اسماعیل و قبیله جرهم، سفر به کعبه، درخواست ابراهیم.

یکی از زمینه‌های مطالعه تاریخی نظریه فطرت در بعد خداشناسی، سخنانی است که اندیشمندان اسلامی اعم از محدثان، متکلمان، عرفا، فلاسفه و مفسران در ذیل آیه 172 سوره اعراف ـ که به آیه «میثاق» یا «ذر» مشهور است ـ بیان داشته‌اند.<br /> در طول تاریخ اندیشه اسلامی، در ذیل آیه مزبور، سه مفهوم‌سازی عمده از خداشناسی فطری شکل گرفته است که بر «حصول معرفت همگانی نسبت به خداوند در عالم پیشین»، «بداهت و ضرورت وجود خدا» و «استعداد نفس برای معرفت به وجود او» استوار است. در این میان، تنها مفهومی که به لحاظ دلالی به ظاهرِ آیه قابل استناد است، مفهوم‌ نخست است.

نکته اصلی این پایان نامه ارایه گزارش تفصیلی از تعداد مغالطات موجود در کتب منطقیین اسلامی بوده و سعی شده است تا در مورد هر یک از مغالطات به کتب موجود منطقیین استناد شود. با توجه به وجود مغالطات کثیره در کتب منطقیین اسلامی این نکته روشن خواهدشد که این ادعا که منطقیین اسلامی صرفاً سیزده یا شانزده قسم مغالطه را بیان داشته اند(در حالی که منطقیین غربی هفتاد و پنج نوع مغالطه بیان کرده اند) ادعایی غیر صحیح می باشد وتعداد مغالطات بیان شده در این پایان نامه (که مستند به کتب منطقیین اسلامی است) دویست و نود و چهار قسم می باشد. به عبارت دیگر وقتی که به بخشهای مختلف مباحث مغالطات که در کتب منطقدانان اسلامی مطرح شده است مراجعه شود روشن خواهد شد که منطقیین درصدد ارایه اقسام تفصیلی مغالطات نبوده بلکه صرفاً در این مقام بوده اند که انواع کلی آن را فهرست نمایند به ویژه اینکه باعتماد به مباحثی که در صناعات قبل از مغالطه مطرح کرده اند سعی نموده اند تا در صناعت مغالطه مباحث را به صورت کلی و اجمالی ارایه نمایند و لذا برای دستیابی به نظریه تفصیلی منطقیین اسلامی در باب مغالطات باید به صناعات قبل و نیز موارد مورد نظر آنها مراجعه گردد. بدین جهت مسأله محوری این پایان نامه یافتن و به دست آوردن اقسام تفصیلی مغالطات می باشد.