آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

قضایاى اوّلى، که از مهم ترین اصول اوّلیه مقدّمات برهان به شمار مى روند، نقشى اساسى در نظام معرفت شناسى مبناگرا ایفا مىکنند. برخى از حکما قائل هستند که این قضایا قابل اقامه برهان نیستند. در این مقاله، نظر آیت اللّه جوادى آملى مبنى بر استدلال ناپذیرى قضایاى اوّلى مورد بررسى قرار گرفته است. البته، چون این نظر را نخست فخر رازى و ملّاصدرا مطرح کرده اند و سپس آیت اللّه جوادى آملى آن را تکمیل کرده و به اشکالات واردشده بر آن پاسخ داده است، گذشته از بررسى تفصیلى نظر آیت اللّه جوادى آملى، دیدگاه فخر رازى و ملّاصدرا را نیز به اجمال بررسى کرده ایم. در پایان مقاله حاضر، به این نکته اشاره شده است که هیچ وجهى براى اولى الأوائل بودن اصل امتناع تناقض وجود ندارد.

تبیین فلسفی مفاهیم دینی از رسالت‌های فلسفه اسلامی است. آنچه قبل از ملاصدرا به‌عنوان تناسخ شناخته می‌شود، صرفاً تناسخ ملکی است که زوال روح از بدنی و پذیرش آن در بدنی دیگر است. ملاصدرا برای تبیین برخی از مفاهیم دینی، اصطلاح دیگری برای تناسخ با عنوان تناسخ ملکوتی ساخته است و بسیاری از مباحث دینی و تجارب عرفانی را به کمک آن شرح می‌دهد. ما در این مقاله ابتدا به مبانی خاص فلسفه ملاصدرا پرداخته‌ایم که به تبیین مفهوم تناسخ و اقسام آن کمک می‌کند و سپس تبیین فلسفی او از تناسخ ملکوتی را بیان کرده‌ایم، آنگاه آیاتی را بررسی کرده‌ایم که هر یک از اقسام تناسخ را نشان می‌دهند، و در نهایت، مباحث مرتبط با تناسخ در روایات را جمع‌بندی کرده‌ایم.

نظرية وجود رابط معلول در حکمت متعاليه و برهان صدرالمتألهين بر آن، از ابتکارات و شاخصه‌هاي مهم فلسفه او به شمار مي‌آيد و نقش اساسي در ساختار تشکيک وجود صدرایي و پيوند زدن حکمتِ او با نظرية‌ وحدت شخصي وجود دارد. لذا تحليل درست از اين نظريه و امعان نظر در برهان آن، با هدف کشف ابعاد و زواياي اين مسئلة مهم و آشکار شدن نقاط قوت و ضعف احتمالي آن، که منجر به فهم کامل‌تري از ساختار حکمت متعاليه خواهد شد، از ضروريات پژوهش فلسفي است. پژوهش حاضر درصدد است با روشي تحليلي ـ انتقادي و با نگاه دقيق به تشابهات و تمايزات ديدگاه صدرالمتألهين و حکماي پيشين در باب وجود معلول و سپس تبيين و تقرير تفصيلي برهان او بر وجود رابط معلول و آنگاه نقد و بررسي يکايک مقدمات برهان، کاستي‌ و نارسايي آن را براي اثبات مقصود صدرا آشکار نمايد که مهم‌ترین آن، خلط ميان معناي اسمي يا وصفي ربط با معناي حرفي آن است.

فراگیری علوم عقلی به ویژه فلسفه نقش بسیار مهمی در زندگی انسان دارد. حکمت‌پژوهان در آثار گفتاری و نوشتاری خود کوشیده‌اند به ابعاد گوناگون این موضوع بپردازند و اهمیت و ضرورت فراگیری حکمت را تبیین کنند. ملاصدرا که از حکمای برجستة مسلمان است در این باره تبیین ویژه‌ای دارد. هدف این مقاله بررسی تبیین مزبور با روش تحلیلی- انتقادی است. به نظر می‌رسد هر چند برخی مقدمات تبیین ملاصدرا نادرست است، اما ضرورت آموختن فلسفه انکارنشدنی است. فلسفه تنها ابزار پاسخگو به پرسش‌های بنیادین بشر و شبهات عقلی پیش روی وی به شمار می‌رود و فهم بهتر کتاب و سنت و حقایق عالَم در گرو آن است. به نظر می‌رسد هر چند برخی مقدمات تبیین ملاصدرا نادرست است، اما ضرورت آموختن فلسفه انکارنشدنی است. فلسفه تنها ابزار پاسخگو به پرسش‌های بنیادین بشر و شبهات عقلی پیش روی وی به شمار می‌رود و فهم بهتر کتاب و سنت و حقایق عالَم در گرو آن است.

هدف از اين تحقيق، ارائه تبيين دقيقي از اصل توحيد ربوبي از ديدگاه صدرالمتألهين و تفاوت آن با اصطلاحات مشابه است. مسئله تحقيق، اين است که ربوبيت الهي از حيث فلسفي چگونه تبيين مي‌شود؟ براي بررسي اين مسئله، ابتدا اقسام فعل الهي و تبيين روشني از آنها به دست داده شده است. در ادامه، کيفيت فعل و تدبير الهي با کيفيت صدور فعل از انسان مقايسه و تفاوت‌هاي آنها بيان گشته و براي تبيين حقيقت صفت ربوبيت، اقسام صفات الهي برشمرده و اين صفت اضافي به قيوميت بازگردانده شده است. در نهايت، تفاوت توحيد ربوبي با توحيد افعالي نيز مورد مداقه قرار گرفته است. نتيجه تحقيق اين است که در فعل الهي آنچه اصالتاً در خارج تحقق مي‌يابد همان ابداع و افاضه است که از حيثيات گوناگون آن مفاهيم مختلفي از جمله ربوبيت انتزاع مي‌شود. اين صفت اضافي بدون هيچ‎گونه ايجاد تغيير در ذات به اضافه قيومي حضرت حق بازمي‌گردد. توحيد ربوبي يعني تدبير مخلوقات هم همان تدبير الهي است، ولي در مرتبه پايين‎تر.

یکی از موضوعات مشکل فراروی فیلسوفان، تبیین چگونگی ارتباط موجودی (واجب الوجود) ثابت، لایتغیّر، غیرزمانی، با موجودی (ممکن الوجود) متحرّک، متغیّر و زمانمند است.در این پایان نامه کوشش شده است تا این موضوع، با استفاده از آرای یکی از فیلسوفان بزرگ اسلامی بررسی و نقد شود. این پایان نامه شامل چهار فصل است که در فصل اوّل، دوم و چهارم، به مسائل پیرامونی پرداخته و بحث اصلی را در فصل سوم گردآورده ایم. برای اطّلاع از مسائلی که درباره این موضوع در جهان مسیحیت مطرح شده، متنی را تحت همین عنوان، از دائرة المعارف روتلج ترجمه و ضمیمه کرده ایم. فصل سوم شامل سه بخش است: 1. ادلّه نفی تغییر; 2. روایات; 3. مواضع تغییر. در بخش ادلّه نفی تغییر در مجموع از کلّ آثار صدرالمتألّهین، شش دلیل استخراج; سپس هر کدام از آن ها به صورتی منطقی بازسازی شده و پس از آن، مورد نقد قرار گرفته است. با توجّه به این که در آثار صدرا، ادلّه به صورت کلّی و مجمل ذکر شده اند، در مواردی، از یک دلیل، چند تقریر ارائه شده است، و در بخش روایات سعی شده تا حتّی المقدور تبیین و تفسیر صدرا از روایت استخراج و ذکر شود; امّا چون ملاّصدرا فقط بر اصول کافی شرح دارد، فقط روایاتی که در این کتاب شریف وجود دارد، آورده شده است.در بخش مواضع تغییر، پس از استقصایی به نسبت کامل درباره صفاتی که انتساب آن ها به باری تعالی سبب وهم تغییر در ذات الهی می شوند، به بیان راه حلّ صدرا برای جمع بین انتساب این صفات به خداوند و رفع دفع توهّم تغییر در ذات باری پرداخته ایم. در این بخش در مجموع به هشت مورد اشاره شده است: 1. غایت داشتن افعال خداوند; 2. علم خداوند به جزئیات متغیّر و متجدّد; 3. صفات اضافی; 4. اراده; 5. تأثیرپذیری از غیر; 6. ربط حادث به قدیم; 7. قدرت الهی; 8. سرمدیت (زمانی یا فرازمانی بدون خداوند). از آن جا که در آثار صدرا، موردی که با صراحت و به صورت خاص، مورد هشتم (8) را بیان کرده باشد، یافت نشده، در نقد و بررسی آرای گوناگون، از نظریّات استاد راهنما جناب حجّت الاسلام والمسلمین فیاضی دام عزّه استفاده شده است.