مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب «عصر حیرت؛ جستاری کلامی پیرامون حکمرانی فقهی و تمدن سازی دینی در عصر غیبت و سیطره مدرنیته» به قلم مهدی نصیری منتشر شد این اثر طبق پیش بینی بازتاب وسیعی داشت. از طرفی باتوجه به دیدگاه فکری نویسنده و جریان تفکیک، از دیگر سوابق ایشان درسردبیری کیهان و مدیریت مجله صبح و مبارزه باغربگرایی و...، این کتاب هم زیر سوال بردن پایگاه مشروعیت دینی نظام جمهوری اسلامی است و ازطرفی برخلاف مسیر سیاسی که نویسنده تاکنون شهرت خود را مرهون ان مسیر است. هرچند وی درکتاب ارتباط این تفکر را باتفکر حجتیه نفی می کند اما به صورت طبیعی نتیجه تفکر تفکیک غیر از این نمی تواند. قبلا هم جناب محمدرضا حکیمی علیرغم نوشتن تفسیر آفتاب در تجلیل از امام راحل، بعد ازرحلت ایشان وانتشار کتاب تفکیک، انتشار تفسیر افتاب را متوقف وجایگزین ان را درمجموعه اثارش(شماره12) را کتابی دیگر قرارداد. زیرا: بنیانگذار جریان تفکیک، مرحوم میرزامهدی اصفهانی و شارح و مروج ان، مرحوم حلبی بنیانگذار انجمن حجتیه است، به طور طبیعی تفکیک و حجتیه لازم ملزوم یکدیگر هستند مگر کسی ان را جریان فکری منسجمی نداند و یا نخواهد به همه ان ملتزم باشد که طبعا راه تازه ای خواهد بود همچنانکه برخی نو تفکیکیان ادعای ان را دارند. ولی همچنان باور درست این است که تفکیک وحجتیه لازم وملزوم هم هستند و واقعیت خارجی فعالان این جریان ها در عرصه فرهنگی وبعضا سیاسی شاهد صدق آن. بعد انتشار کتاب ازمیان نقدها 3 نقد در زیر اورده می شود. از اقایان رسول جعفریان، علیرضا پیروزمند و رضاغلامی. درابتدا معرفی کتاب وفایل ان از شبکه اجتهاد: به گزارش "پایگاه اطلاع رسانی کتاب ناب" به نقل از شبکه اجتهاد، کتاب «عصر حیرت؛ جستاری کلامی پیرامون حکمرانی فقهی و تمدن‌سازی دینی در عصر غیبت و سیطره مدرنیته» جدیدترین اثر مهدی نصیری، نویسنده، پژوهشگر و مدیر مسئول فصلنامه اعتقادی ـ معرفتی سمات است که به‌تازگی نسخه الکترونیکی از سوی نویسنده منتشر شده است. ادعای مهدی نصیری در این کتاب این است که غیبت امام معصوم (ع) به ویژه وقتی که با تمدن فراگیر و مسیطر جدید همراه می‌شود، مانع تحقق دولت و جامعه و تمدن تراز دین است و حتی در صورت استقرار یک حکومت دینی با محوریت ولایت فقیه، امکان تحقق چنان تمدنی در حد مطلوب و قابل قبول وجود ندارد و تنها نسبت محدودی از آن مقدور و میسور است. نصیری معتقد است: این ادعا به هیج وجه نافی وظیفه اصلاحگری در عصر غیبت و تلاش برای به دست گرفتن قدرت سیاسی در صورت امکان نیست، اما مسأله این است که امر اصلاح و تلاش برای تحقق احکام و آرمان‌های دینی در روزگار عدم دسترسی به امام معصوم به ویژه در شرایط سیطره تمدن ماتریالیستی و اومانیستی مدرن با موانع و تنگناهایی مواجه است که دایره مقدور و ممکن آن را محدود می‌کند و عدم توجه به این محدودیت می‌تواند نتایج زیان باری، هم برای دین و هم نظام دینی، داشته باشد. این کتاب در هشت فصل و چهار پیوست به نگارش درآمده است. فصل اول: نقش انحصاری حجت معصوم خداوند در ارائه و اقامه دین به نحو مطلوب. فصل دوم: عصر غیبت، عصر حیرت. فصل سوم: عصر غیبت، عصر فروبستگی. فصل چهارم: سقیفه، ضربه‌ای کاری و اساسی بر پیکر اسلام و زخمی التیام‌نیافتنی تا ظهور. فصل پنجم: آخرالزمان، عصر ظلمت و تباهی. فصل ششم: بروز اختلافات کلامی و فقهی و… بین فقهای شیعه دلیلی روشن بر حیرت در عصر غیبت. فصل هفتم: سیطره مدرنیته، مانعی مضاعف بر سر راه تحقق تمدن اسلامی در عصر غیبت. فصل هشتم: عصر غیبت، عصر بلا تکلیفی و حیرانی مطلق و قعود نیست. پیوست‌ها عبارتنداز: پیوست اول: بررسی روایات نفی قیام قبل از ظهور. پیوست دوم: ظهور حضرت مهدی علیه السلام منوط به تحقق جامعه و تمدن تراز دین نیست. پیوست سوم: فواید و نتایج این بحث. پیوست چهارم: طرح چند سؤال و اشکال و پاسخ آن‌ها.

معرفی کتاب: در بخشی از مقدمه این کتاب می خوانیم: «به مدد الهی و همّت برادرانمان در مؤسسه فرهنگی طلوع حق، مجموعه جلساتی با عنوان «سیری در اندیشه ها و عملکرد انجمن حجتیّه» برگزار شد. دوره اوّل این کلاسها به مدّت پنج جلسه و در زمستان سال۱۳۹۲ و همچنین دوره دوم این کلاسها در طول شش جلسه و در تابستان سال۱۳۹۳ برپا شد. کتاب حاضر، متن پیاده شده این درس گفتارهاست که تقدیم علاقمندان میشود. از آنجا که این جلسات به صورت آموزشی و شفاهی بوده، مسلّم است که متن پیاده شده آن نیاز به بعضی تغییرات و اصلاحات داشت تا در قالب اثر حاضر، قابل ارائه باشد. لذا تغییرات و اصلاحات لازم که اضافه شدن برخی از اسناد، تصاویر و پاورقی ها از جمله آنها بود، توسّط اینجانب صورت پذیرفت. از این رو نسخه ویرایش شده حاضر، دقیقتر، معتبرتر و مستندتر از فایل صوتی این جلسات میباشد. در زمستان سال ۱۳۹۳ نیز، جلسه مناظره­ای با جناب آقای دکتر نادر فضلی(یکی از سران فعلی انجمن حجتیّه) برقرار شد. حضور علنی آقای فضلی در این مناظره به گفته خودشان با دستور جناب آقای مهندس سجّادی(رئیس فعلی انجمن حجتیّه) صورت گرفته بود که یکی از معدود مناظرات رسمی با انجمن حجتیّه در طول تاریخ پس از انقلاب به حساب می­آید. از این رو متن کامل این جلسه نیز به پیشنهاد مسئولین مؤسسه طلوع حق، ضمیمه این کتاب گشت که توضیحات لازم در ابتدای آن ذکر شده است. اطّلاعات موجود درباره انجمن حجتیّه، به مراتب بیش از مطالب مذکور در این دو دوره بوده، که انشاءالله در قالب آثار دیگر نویسنده و از طریق انتشاراتی دیگر، به چاپ خواهد رسید.» این کتاب که شامل یازده فصل است، در بخشهای ابتدایی به چگونگی شکل گیری انجمن حجتیّه و چند نکته از تأسیس و سال های آغازین و نقد و بررسی اساسنامه انجمن حجتیه و موضوعاتی همچون ارتباط انجمن با مراجع و دبیرستان علوی می پردازد. در بخش های میانی این کتاب موضوعات انجمن حجتیه و سال های آغازین نهضت امام، انجمن حجتیه در نیمه شعبان۵۷، انجمن حجتیه و ساواک، انجمن حجتیه در جمهوری اسلامی، شهدای انجمن حجتیه و ... بررسی می شود. در بخش های پایانی این کتاب نیز به مباحث اعتقادی انجمن همچون انجمن حجتیه و انتظار، انجمن حجتیه و تشکیل حکومت اسلامی قبل از ظهور، انجمن حجتیه و روحانیّت، انجمن حجتیه و مکتب تفکیک، مبارزه با وهّابیّت یا اهل سنّت!؟ و... پرداخته شده است.

کتاب حاضر، مجموعه‌ای از پرسش و پاسخ‌ها پیرامون ماهیت انجمن حجتیه است که در آن‌ها مؤلف سعی کرده است تا رویکرد اصلی در ارائه مستندات تاریخی و نقل‌قول‌های شاهدان علمی استوار باشد و تحلیل‌های وارده در ضمن آن‌ها گنجانده شود تا متن هر چه بیشتر بر پایه شواهد به‌پیش برود. در این کتاب بیان می‌شود که انجمن حجتیه در جهت‌گیری‌های خود از ابتدا پیکان حملات خویش را با آرم جعلی امام زمان مقابل حکومت دینی قرار داد و برای مقابله با حکومت دینی از هیچ تلاشی حتی همکاری با حکومت طاغوت پهلوی و ساواک فروگذار ننمود.

تقریب مذاهب اسلامی به معنای نزدیک شدن پیروان مذاهب اسلامی با هدف شناخت یکدیگر و دستیابی به اخوت دینی بر اساس اصول مشترک از ارکان اساسی جهان اسلام می باشد. بی شک عزت و اقتدار اسلام اساسی ترین بنیان اندیشه ها و آمال مسلمانان دلسوز و مصلحان حقیقی است و تقریب مذاهب اسلامی، یکی از عوامل عزت و اقتدار است و از مسائل مهمی است که از صدر اسلام مورد توجه ائمه اطهار علیهم السلام قرار گرفته و آن را نه تنها یک امر استراتژیک بلکه از محورهای اصلی اسلام_ با توجه به آیات قرآن _ خوانده اند. به هر میزان که تقریب و همگرایی در اسلام و در میان فرقه های اسلامی پر رنگ شود، به همان اندازه فرصت های بیشتری برای اظهار وجود و قدرت نمایی اسلام در برابر زیاده خواهی دنیای زر و زور مهیا خواهد شد. در چند قرن اخیر جریان های فکری_ مذهبی خاصی بر هم زننده یا تضعیف کننده وحدت بین فرقه های اسلامی شده است که شاید بتوان آن را برگرفته از تفاسیر نادرست متون دینی، افعال و عملکردهای فرقه های خاص در مذاهب اسلامی و دخالت قدرت های استعماری دانست. ناآگاهی و جهل از معنای درست تقریب و وحدت نیز سبب نوعی بدبینی به این مسئله شده است. در این پژوهش سعی بر آن است علاوه بر معنای درست تقریب، به علل و زمینه هایی بپردازیم که سبب شکل گیری اندیشه های ضد تقریب گردیدند. همچنین علل شکل گیری اندیشه های ضد تقریبی در فرقه های نوظهور چون سلفیه و سلفی گری، وهابیت، داعش، سپاه صحابه و... در اهل سنت و انجمن حجتیه، بهائیت و بابیت، معتقدین به سب و لعن، غالیان و... در شیعه نیز از اهداف این پایان نامه است که بررسی آن ها از جهات گوناگونی راهبردی بوده و از جهتی ضامن حفظ و اقتدار هویت اسلامی و از جهتی مانع دستیابی دشمنان به اهداف و اغراض شیطانی شان خواهد بود.

سیاست در برگیرنده تصمیم‌گیری است و تصمیمات نتیجه درگیری و تعارض گروهی است . تصمیمات سیاسی چیزی جز حاصل کنش متقابل گروههای ذینفوذ و رابطه قدرت بین آنها نیست . بدین لحاظ در پویش‌های سیاسی هر گروه، صنف ، انجمن و تشکیل سیاسی بدنبال حداکثر منافع خود است و تقاضا و خواسته‌های خود را به سیستم سیاسی عرضه می‌نماید ابزار این بیان، در درجه اول احزاب سیاسی و بدنبال آن گروههای فشار می‌باشد. در این راستا پس از احزاب سیاسی، گروههای فشار به عنوان دومین نهاد دموکراسی مطرح بوده که موضوع اصلی این پژوهش را به خود اختصاص داده است . علیرغم اهمیت و جایگاه این گروهها (بخصوص در جوامعی که فاقد نظام حزبی بوده)، از سوی پژوهشگران علوم سیاسی کمتر بدان توجه شده و بنابر اهمیت این گروهها در اینگونه سیستم‌های سیاسی و از جمله جمهوری اسلامی ایران انگیزه‌ای شد تا این موضوع انتخاب شود و ماهیت ، ویژگیها، انواع شیوه‌های اعمال نفوذ، دیدگاهها و کارکردهای آنان مورد بررسی قرار گیرد. اگر چه نظرات مختلفی در خصوص گروههای ذینفوذ ابراز شده است لیکن واقعیت امر این است که نوع عمل آنها باعث شده جایگاه خاصی را در درون سیستم سیاسی به خود اختصاص دهند به گونه‌ای که برخی از اندیشمندان و نظریه پردازان معتقد هستند که عملکرد گروههای فشار، فعالیت و مانور ظاهری احزاب را تحت‌الشعاع قرار داده و در اکثر جوامع سیاسی به اولین عامل تعیین کننده تبدیل شده‌اند تا آنجا که در مطالعات سیاست تطبیقی به جای بررسی نظامهای حزبی باید گروههای فشار مورد مطالعه قرار گیرند، زیرا آنها به یک نقش حیاتی را در سیستم سیاسی ایفا می‌نمایند. نوع دیدگاههای مخالف و موافق در این مورد دو فرضیه را بدنبال خود مطرح می‌سازد. فرضیه نخست حاکی از آن است که افزایش تعداد و فعالیتهای روز افزون آنها باعث ایجاد اختلال در سیستم سیاسی خواهد شد و برای دموکراسی به مثابه آفتی محسوب می‌شوند و فرضیه دیگر به شکل مطلق آنها را طرد ننموده و بیانگر این نکته است که آنها ابزاری برای اعمال مشارکت بوده و علیرغم مضراتی که دارند، دارای کارکردهای مثبتی در درون سیستم سیاسی بوده و حذف آنان نمی‌تواند بهترین و آخرین راه حل باشد که در فصل ششم از بخش اول با بیان کارکردهای مثبت گروههای فشار نشان داده شده است که گروههای فشار تا بدانجا که به گسترش طبقه سیاسی و خروج مردم از حالت بی‌تفاوتی و عزلت سیاسی مساعدت نموده و آنان را وارد پویشهای سیاسی می‌نمایند و به عنوان ابزاری برای مشارکت مردم، ساختهایی مطلوب دموکراسی محسوب شده، اما در حالت گسترش بی حد و حصر و در شکل قدرتهای انحصاری باعث ایجاد اختلال در سیستم سیاسی خواهند شد. در بخش دوم پایان‌نامه نیز در قالب تطبیق مورد با تئوری، به بررسی انجمن حجتیه به عنوان مطالعه موردی پرداخته شده است .

بحث وحدت اسلامی از مهمترین مباحث روز است که مورد توجه بسیاری از محققان امروزی می باشد. در این میان برخی از رویکردهای شیعه و سنی که به تقریب میان گروههای مختلف اسلامی اعتقاد دارند بر ضرورت اتحاد میان مسلمانان تاکید می کنند. مخالفان این دیدگاه از جمله گروههای انجمن حجتیه، ولایتی ها، شیرازی ها، اخباری ها و وهابیت با تاکید بر حقانیت ادعاهای خود مرزبندی هایی را میان امت اسلامی انجام می دهند. این مرزبندی ها گاهی منجر به اقدامات خشونت آمیز نیز می شود. این جریان باطل در تفکر شیعه اگرچه در درون خود به گروههای مختلفی تقسیم می شود اما در برخی ادله با یکدیگر اشتراک دارند. مهم ترین این ادله عبارتند از رویکرد انحصارگرایانه در حقانیت و نجات، مقدم دانستن برائت بر ولایت و اعتقاد به محوریت ولایت در دین. رویکردهای تقریبی نیز با استناد به ادله نقلی از قرآن و سنت و نیز قواعد فقهی از جمله احترام به مسلم، تجنب از فساد و نیز قاعده وحدت از مساله وحدت دفاع می کنند. علاوه بر ادله مذکور، استفاده از قواعد عقلی از جمله دفع ضرر محتمل و مطابقت اصل وحدت با عقل به قوت ادله می افزاید. همچنین تاکید بر اشتراکات میان فرق اسلامی زمینه مساعدی برای تاکید بر تقریب و یکپارچگی امت اسلامی خواهد بود. رویکرد مختار در این نوشتار تایید رویکرد تقریبی است که با ذکر مبانی کلام اسلامی و ارائه ادله متعدد و بیان راهکارها تبیین شده است. این مبانی عبارتند از رویکرد اعتدالی در حقانیت و نجات بخشی ادیان، تقابل میان حق و باطل به جای تقابل فرق اسلامی، هویت تمدنی اسلام، استکبار ستیزی، رابطه دین و سیاست و انسان شناسی اسلامی. راهکارهای پیشنهادی در این نوشتار به مسائلی از جمله تدوین منشور وحدت، رفع زمینه های اختلاف از طریق روشنگری اذهان عمومی و پاسخ به اتهامات، تمرکز بر مشترکات و نیز لزوم جرم انگاری و حرمت توهین به مذاهب اسلامی پرداخته است. این پژوهش با روش توصیفی_تحلیلی به موضوع پرداخته است.

با شکل‌گیری توازن قوا به‌ویژه میان نهاد دینی و نهاد سیاسی در عصر قاجار، دوره‌ی جدیدی از تأثیر‌گذاری حوزه‌های علمی بر عرصه‌ی ایران و جهان تشیع رقم خورد. تکیه روحانیت بر سنت سیاسی شیعی، به همراه ضعف قاجاریه و تحولات سیاسی و اجتماعی پیاپی در عصر مشروطه، موقعیت خاصی به مراکز علمی و فقهی شیعیان بخشید. با تأسیس حوزه‌ی علمیه قم، در آغاز سده جدید شمسی و جدایی و استقلال حوزه‌های علمیه ایران از عراق، تجربه جدیدی پیش پای روحانیت شیعه نهاده شد و آنان را هم زمان وارد کشاکش‌های سیاسی ایران در حساس‌ترین دوره تاریخی‌اش، نمود. از این تاریخ تا سال 1357(ه.ش)، اندیشه‌های سیاسی مهمی در میان حوزویان ایرانی شکل گرفت که از مهم‌ترین آن‌ها، می‌توان به اندیشه سیاسی ولایت فقیه(با قرائت امام خمینی)، اندیشه‌های رادیکالی فدائیان اسلام و حزب ملل اسلامی و اندیشه سیاسی مکتب تفکیک و تز دوری‌گزینی از سیاست انجمن حجتیه و اندیشه کلام سیاسی جدید، همانند، اندیشه‌های آیت‌الله مرتضی مطهری اشاره کرد، که دامنه و تأثیرگذاری بسیاری از آنان تا عصر حاضر نیز به چشم می‌خورد.

اندیشه مهدویت از کانونی ترین گزاره های اندیشه سیاسی شیعه است. در اندیشه شیعه حکومت تنها از آن خدا و حجت خدا که پیامبر و وصی پیامبر است می باشد. در عصر غیبت حجت الهی، اصل حکومت از جانب شیعیان منتفی نمی باشد چرا که وجود آن از بدیهیات عقلی است لذا برای حکومت باید شخصی که از طرف امام حق برای این منصب مشخص شده است، در این جایگاه قرار بگیرد و از این طریق یگانه راه کسب مشروعیت برای حکومت را بدست آورد.در دوره غیبت سه خوانش مختلف از بحث نیابت و کسب مشروعیت مطرح شد که به ترتیب، نیابت خاصه ، نیابت عامه بی تفاوت نسبت به حکومت و نیابت عامه مسئول در برابر سیاست به وجود آمد.هر سه این خوانشها را می توان در تاریخ معاصر ایران تحت عنوان بابیت، انجمن حجتیه و انقلاب اسلامی رصد کرد که به بررسی هر کدام می‌پردازیم.

کتاب حاضر حاصل چهار جلسه و بیش از هشت ساعت گفتگوست که در تابستان 1384 انجام شده است. آن زمان دکتر سید هاشم آقاجری عضو گروه تاریخ دانشگاه تربیت مدرس تهران بود و جلسات گفتگو در دفتر وی، عمدتاً بعدازظهرها برگزار می‌شد. کتاب پیش رو دوره خاصی از زندگی دکتر سید هاشم آقاجری را در برمی‌گیرد. از ریشه و خاستگاه خانوادگی او آغاز می‌شود و در مقطع پیوستن اش به سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی در سال اول پیروزی انقلاب به پایان می‌رسد.