مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

توضیح کتاب (برای جلد اول): (از مجموعۀ 2 جلدی)تفسیر «سوره حمد» و آیات اول تا یکصدو بیست و دوم از «سوره بقره» است. در این کتاب که جلد اول از یک مجموعه تفسیری دوجلدی است، مجموعه‎ای از دیدگاه‎های تفسیری آیت الله میرزاجواد تهرانی که حاصل آثار ارایه شده در همایش بزرگداشت مقام علمی و اخلاقی ایشان است، مطرح شده است. در این مجلد نخست مبانی تفسیر در مکتب تفکیک بیان شده و سپس روش تفسیری و ویژگی‎های تفسیری آیت الله میرزاجواد تهرانی بررسی گردیده است. آنگاه نگاهی اجمالی به زندگانی و شخصیت معنوی ایشان صورت گرفته و پس از آن دیدگاه‎های تفسیری ایشان در مورد مفاد آیات سوره حمد و بقره بیان شده است. تفسیری از حروف مقطعه قرآن، اوصاف منافقان و کفار ماهیت سجده فرشتگان بر آدم، داستان آدم و شیطان، اوصاف بنی‎اسراییل و نعمت‎های الهی برای آنان، پیمان‎شکنی‎های قوم یهود نسبت به پیامبر اسلام (ص) و آزار و اذیت ایشان توسط آنان از مهمترین مباحث مطرح شده در این کتاب است. توضیح کتاب (برای جلد دوم): (از مجموعۀ 2 جلدی)تفسیری از آیات یکصدو بیست و دوم تا دویست و پنجاه و سوم از «سوره بقره» است. در این کتاب که دومین جلد از این مجموعه تفسیری است ادامه مباحث تفسیری مطرح شده توسط آیت الله میرزاجواد تهرانی که حاصل آثار ارایه شده در همایش بزرگداشت مقام علمی و معنوی ایشان است، بیان شده است. نویسنده (مفسر) نخست به شرح واژگان کلیدی و مفردات موجود در آیات پرداخته سپس به شرح مفاد آیات می‎پردازد. مباحثی مانند عصمت، تغییر قبله، بنای خانه کعبه توسط ابراهیم (ع)، مخالفت‎های یهودیان با پیامبر (ص)، ادله وجود برزخ را ابعاد فقهی و اخلاقی حج، اعتقاد به توحید و مراتب آن، تشریع روزه و آثار آن حکم جنگ در ماه‎های حرام، اهمیت جنگ و جهاد در راه خدا و برخی دیگر از مباحث اعتقادی، فقهی و اخلاقی سوره بقره از دیگر مندرجات این کتاب است.

با شکل‌گیری توازن قوا به‌ویژه میان نهاد دینی و نهاد سیاسی در عصر قاجار، دوره‌ی جدیدی از تأثیر‌گذاری حوزه‌های علمی بر عرصه‌ی ایران و جهان تشیع رقم خورد. تکیه روحانیت بر سنت سیاسی شیعی، به همراه ضعف قاجاریه و تحولات سیاسی و اجتماعی پیاپی در عصر مشروطه، موقعیت خاصی به مراکز علمی و فقهی شیعیان بخشید. با تأسیس حوزه‌ی علمیه قم، در آغاز سده جدید شمسی و جدایی و استقلال حوزه‌های علمیه ایران از عراق، تجربه جدیدی پیش پای روحانیت شیعه نهاده شد و آنان را هم زمان وارد کشاکش‌های سیاسی ایران در حساس‌ترین دوره تاریخی‌اش، نمود. از این تاریخ تا سال 1357(ه.ش)، اندیشه‌های سیاسی مهمی در میان حوزویان ایرانی شکل گرفت که از مهم‌ترین آن‌ها، می‌توان به اندیشه سیاسی ولایت فقیه(با قرائت امام خمینی)، اندیشه‌های رادیکالی فدائیان اسلام و حزب ملل اسلامی و اندیشه سیاسی مکتب تفکیک و تز دوری‌گزینی از سیاست انجمن حجتیه و اندیشه کلام سیاسی جدید، همانند، اندیشه‌های آیت‌الله مرتضی مطهری اشاره کرد، که دامنه و تأثیرگذاری بسیاری از آنان تا عصر حاضر نیز به چشم می‌خورد.

تفکر جدا کردن حقایق دینی از آنچه محصول عقل بشر است در اسلام سابقه دیرینه‌ای داشته. اشاعره و اخباریون از سردمداران این تفکر محسوب می‌شوند. در عصر حاضر، اندیشه جدایی بین وحی و دست آوردهای عقلی در قالب مکتب تفکیک در خراسان ارائه شده که از طریق بازخوانی و تفسیر جدید از ابزار عقل، تاکید بر ظاهر آیات و روایات همچنین اجتناب از تاویل ادلّه، شیوه‌ای نو از آن تفکر دیرینه را، ارائه کرده است. این نوشته نسخه مکتوب از نشستی علمی است، که در آن: ازطریق نقد مکاتب مختلف علمی و مذاهب متعدد کلامی فلسفی، ایضا ارائه سخنان گران قدر معصومین علیهم السلام در مباحث علمی عقیدتی مختلف، بر مرجعیت علمی اهل بیت علیهم السلام تاکید نموده و تبیین می‌نماید: بهترین راه وصول به حقیقت هر علمی خصوصا در اصول عقاید، مراجعه به ائمه هدی علیهم السلام می‌باشد. نظر به عدم تخصص ارائه دهندگان نشست در فلسفه اسلامی و عرفان، نسبت‌های ناصواب فراوانی به این علم و علمای آن داده شده است که سعی شده در غالب ارجاعات و پاورقی ها توضیح و تصحیح گردد.

هدف این مقاله تحلیل و نقد هستی‌شناسی عقل در آراء«تفکیکیان متاخر» یعنی پیروان کنونی این جریان فکری و تبیین کاستی‌های کاربست آن در فهم قرآن است و این موضوع را در آراء قرآنی مرحومان ملکی‌میانجی،تهرانی،حکیمی وآیت‌الله سیدان بررسی کرده است. نتایج این مطالعه که به شیوه توصیفی-تحلیلی مبتنی بر اطلاعات کتابخانه‌ای است، نشان می‌دهد تفکیکیان متاخر، ضمن مخالفت سرسختانه با عقلِ فلسفی به معنای خاص آن، عقلِ مورد پذیرش خود را با عناوین متمایزی همچون عقل فطری(عقل انواری)، خودبنیاد دینی و ضروری معرفی می‌کنند تا تفاوت آن را با عقل فلسفی نشان دهند، اما در واقع امر، عقل مطلوب ایشان، همان عقل تحلیل‌گر یا عقل مدرک بدیهیات است و در قالب قضایای منطقی، ارجاع عمومات و مطلقات به مخصصات و مقیدات و فهم قرآن با قرائن متصله و منفصله ظهور یافته است. نیز این فرضیه ثابت می‌شود که گرچه تفکیکیان متاخر نسبت به پیشینیان خود تا حدودی به عقل بهاء داده‌اند، اما این کارکرد باز هم حداقلی است و تنها در محدوده اثبات اصل برخی عقاید، درک حرمت، وجوب، حسن و قبح برخی امورکارآیی دارد. حاصل اینکه این جریان فکری، مبتنی بر تفکیک ازپیش‌ساخته خود در بین منابع تفسیر، دست عقل فلسفی را از دایره فهم و درک معانی عمیق قرآن کوتاه و نوعا به سطوح ظاهری معنای آیات اکتفاءکرده‌ است. مقایسه نظرگاه قرآنی ایشان با تفاسیر عقل‌گرا شاهد این مدعاست.

جهت مشاهده فیلم مناظره در آپارات به آدرس داده شده مراجعه کنید.