مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

«تاریخ و فلسفۀ علم» در دو بخش و با مقالاتی از «رشدی راشد» تنظیم شده است. در بخش اول دربارۀ کار راشد توضیحاتی ارائه شده که مشتمل بر مصاحبه‌ای با او و دو مقاله درباره جایگاه آثار او در تاریخ نورشناسی و تاریخ ریاضیات است. مصاحبه با راشد سیر فکری او و علت گرایشش به تحقیق در تاریخ علم دوران اسلامی را توضیح می‌دهد. در بخش دوم نگاه راشد به تاریخ علم در تمدن اسلامی و تفاوت کار او با مکاتب دیگر و نیز حوزه‌های مختلف فلسفه علم، بررسی می‌شود.

پارادایم طب مدرن در برابر باکتریها و ویروسها عبارت از تولید داروهای دفاعی از جمله داروهای آنتی‌باکتریال و آنتی‌ویرال برای نابودی آنها است یعنی رویکرد تهاجم را در پیش گرفتند و لکن ویروسها و باکتریها هوشمندانه جهش یافته و در برابر داروهای آنتی‌باکتریال و آنتی‌ویرال مقاومت نشان می‌دادند و‌ خطرناکتر وارد صحنه مبارزه با انسان می‌شدند! پاستور، پارادایم دیگری در برابر این آسیب‌ها پیش گرفت و آن پارادایم مقاوم‌سازی بدن از طریق واکسن و ورود باکتری و ویروس ضعیف به بدن بود، این رویکرد به‌دنبال مرگ و نابودی ویروس نبود و لکن ویروس جدید، زحمت دیگری در تولید واکسن جدید برای بشر فراهم می‌ساخت. پارادایم طب سنتی بدون جنگ با ویروس و باکتری، مقاوم‌سازی بدن از هرگونه آسیب است؛ با توصیه‌های سبک زندگی و چگونگی خوردن و آشامیدن و تجویز داروهای گیاهی تقویت و کمک‌کننده طبیعت مدبره بدن که هم توان و مقاومت بدن را مقابل هرگونه آسیب میکروبی بالا می‌برد و هم عفونت‌ها را زایل می‌سازد.

تحولاتی که پس از قرن ۱۶ و ۱۷ میلادی با ظهور دانشمندانی نظیر گالیله، نیوتن و کپلر آغاز گردید و با ماکسول، فارادی، پلانک، هایزنبرگ ادامه پیدا کرد، فهم انسان از جهان را به‌صورت بنیادین تغییر داد. این تحول بزرگ گرچه در حیطهٔ علم رخ داد، اما تبعات فکری و فلسفی بسیاری نیز به‌همراه داشت و پرسش‌های جدید فلسفی ایجاد کرد که تا پیش از آن وجود نداشتند. فلسفه علم پیامدهای فکری-فلسفی علوم را از جنبه‌های گوناگون تاریخی، منطقی و روش‌شناسی تحلیل و بررسی می‌کند. فلسفهٔ علم نسبت به بسیاری از شاخه‌های دیگر، فلسفه بسیار تازه و جوان است. اگر برخی از اظهارِ نظرهایِارسطو، فرانسیس بیکن در قرنِ شانزدهم، و تعدادِ اندک‌شماری از متفکرانِ قرنِ نوزدهم مانندِ جان استوارت میل، ویلیام هیول، و جان هرشل را استثناء کنیم، بحث‌هایِ جدی، متمرکز و مفصل در این عرصه را نخستین بارپوزیتیویست‌هایِ منطقی در قرنِ بیستم گسترش دادند. بعدها بحث‌ها در موافقت و مخالفت با فرانسیس بیکن واستقراگرایان، و نیز با پوزیتیویست‌هایِ حلقهٔ وین منجر به پیدایشِ مکاتبِ بسیار مهمِ دیگری در فلسفهٔ علم گردید.ابطال‌گرایی، واقع‌گرایی (رئالیسمِ علمی)، و نسبی‌گرایی از آن جمله هستند. سلسله جلسات پیش روی، درس های دکتر مهدی نسرین در دانشگاه صنعتی شریف در سال ۱۳۸۳ می باشد. این درس ها برای آشنایی مقدماتی با مباحث فلسفه علم ارایه شده است.

درس گفتار حاضر تدریس کتاب چیستی علم(درآمدی بر مکاتب علم شناسی فلسفی) آلن چالمرز است که توسط جناب دکتر مهدی ناظمی در فضای تلگرام تهیه شده است. چیستی علم درآمدی است ساده و روزآمد به نظریات جدید علم‌شناسی فلسفی؛ و تا آنجاکه امکان داشته، فارغ از اصطلاحات پیچیده است. توفیق فوق‌العاده آن سبب شده به زبانهای ایتالیایی، اسپانیولی، هلندی، یونانی و چینی ترجمه شود. نظریه‌های جدید در فلسفه علم به طور موفقیت‌آمیزی تلّقی متعارف و سنتی از علم را مورد تحدّی و چالش قرار داده‌اند. موافق تلّقی سنتی، نظریه‌های علمی از مشاهده و آزمایش اخذ می‌شوند و بدین ترتیب می‌توان آنها را توجیه و تصدیق کرد. تحولات اخیر در فلسفه علم نشان داده‌اند که این تلقی بسیار رایج از ماهیت علم کاملا بر خطاست؛ تلّقی‌ای که هنوز در بیشتر علوم اجتماعی معصر نافذ و رایج است و اغلب نتایج مضر و ویرانگری دارد. کاستیها و خام‌اندیشسهای نظریه‌های تجربه‌گرایانه در این کتاب به زبانی ساده تشریح شده و تلاشهای جدید برای بهبود و یاجایگزینی آنها به طور مبسوط توصیف و ارزیابی شده است.