مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

کتابچه حاضر مشتمل بر دو بخش است .در بخش نخست، آداب و روش‌های سیر و سلوک معنوی از دیدگاه امام خمینی (ره) تبیین می‌شود و در بخش دوم ترجمه و تفسیر حدیث "عنوان بصری "ـ درباره سیر و سلوک و اصلاح نفوس ـ درج می‌گردد .کتاب با متن عربی حدیث "عنوان بصری "و ترجمه منظوم آن به پایان می‌رسد .

کتاب حاضر چاپی است از متن "اوصاف الاشراف" اثر خواجه نصیرالدین طوسی که در آداب طریقت و اخلاق عرفانی در پنج باب، به زبان عربی، تالیف شده است. آغاز کتاب حاوی مطالبی است به زبان عربی، در احوال و آثار خواجه نصیر. مباحث اصلی کتاب عبارت اند از: ایمان، ثبات، نیت، صدق، انابه، اخلاص، توبه، زهد، فقر، ریاضت، محاسبه و مراقبه، تقوا، خلوت، تفکر، حزن وخوف، رجاء، صبر، شکر، اراده، شوق، محبت، معرفت، یقین، سکون، توکل، رضا، تسلیم، توحید، اتحاد، و وحدت.

بررسی ضرورت وجود «استاد طریق» در «سیر و سلوک» عرفانی و بیان سخنان بزرگان و حکایت‌هایی در این‌باره است. مطالب حاضر، سخنانی است که سید علی اکبر صداقت در مجالس خاص خود بیان می‌نموده و در آثار خود ذکر نموده است. نگارنده معتقد است که در علم طریقت نیز مانند سایر علوم وجود استادی راه‌رفته ضروری بوده و بدون او طی مقامات عرفانی امکان‌پذیر نمی‌باشد. بدین منظور، علاوه بر سخنان بزرگان، از اشعار شاعرانی همچون مولانا و حافظ نیز استفاده شده و دلایل لزوم و نقش و تاثیر استاد در این میان مورد بررسی قرار گرفته است. در پایان نیز برخی از اساتید عرفان معرفی شده و درباره حالات اخلاقی و عرفانی، شیوه تدریس و مشرب شاگردپروری آنان نیز توضیح داده شده است.

کتاب حاضر دفتر سوم از مجموعه‌ کتاب‌های موسوم به "سیر و سلوک پاکان" است که در آن ابعاد گوناگونی از آموزه‌ها و پیام‌های معنوی قرآن کریم و اهل بیت (ع) برای معرفی مراحل و منازل سیر و سلوک عرفانی مطرح شده است. برخی از این آموزه‌ها عبارت‌اند از: یقین، نومیدی و امید، بیداری، خدمت خلق، قبض و بسط و نظایر آن.

این نوشتار به «تحلیل محتوا»ی کتاب «سرالاسراء فی شرح حدیث المعراج» تألیف مرحوم آیت‌الله سعادت‌پرور و کتاب «جامع‌السعادات» تالیف علامه نراقی از نظر میزان استفاده‌ی هر یک از این دو کتاب از ادعیه در تحلیل‌های عرفانی و اخلاقی اختصاص دارد تا در یک مقایسه‌ی طولی و یک مقایسه‌ی عرضی، ضمن معرفی عملی کارکردهای تحلیل محتوا در تحقیقات حوزه‌ی متون عرفان اسلامی، به ارزیابی نقش ادعیه در استنباط آموزه‌های عرفانی در مقایسه با استنباط آموزه‌های آموزه‌های اخلاقی در دو کتاب مذکور بپردازد. چارچوب نظری این تحقیق، نظریات «اصول استنباط» و «درایه‌الحدیث» درباره‌ی ارزش استنباطی ادعیه است. و روش تحقیق در این نوشتار، تلفیقی از تحلیل محتوا و روش کتابخانه‌ای است. و نوع تحقیق، توصیفی - تحلیلی است که در تجزیه و تحلیل از روش‌های سه‌گانه‌ی کمّی، کیفی و تطبیقی استفاده می-کند. تحلیل محتوای این دو متن، از استفاده‌ی بیشینه‌ی هر دو منبع از ادعیه در استنباط‌های عرفانی نسبت به برداشت‌های اخلاقی حکایت دارد. و نیز نشان می‌دهد که «سرالاسراء» از گستره‌ای بسیار وسیع‌تر از منابع ادعیه نسبت به جامع‌السعادات در این استنباط‌ها استفاده کرده است. و این افق نو یعنی منبعیّت ادعیه برای عرفان مأثور را در رفتار پژوهشی خود به خوبی ترسیم کند. بنابراین می‌توان گفت بیشترین آموزه‌های مندرج در ادعیه را آموزه‌های عرفانی تشکیل می‌دهند تا اخلاقی. مشخص نمودن دعاهای مورد بیشترین استفاده در استنباط‌های عرفانی نیز از دیگر دستاوردهای این تحقیق است.

اسطوره و کهن الگوهابیان کنندة آرزوها و افکار جوامع بشری مملو از حکایاتی هستند، پیرامون خدایان، پهلوانان، موجودات فراطبیعی و حوادث خارق‌العاده که در زمان‌های آغازین به وجود آمده‌اند، و در هر سرزمینی بخشی از هویت، تمدن و فرهنگ آن سرزمین به شمار می‌روند. روایت‌های عرفانی یکی از اساسی‌ترین محمل‌ها برای بروز کهن الگوها و اسطوره‌ها می‌باشند، و اسطوره‌های عرفانی از بن مایه‌های پرکارکرد در تاریخ و ادبیات فارسی به ویژه سرودهای عرفانی هستند. به همین جهت بررسی کارکردهای معنایی و تحلیل و تفسیر آنها موجب خواهد شد؛ که خوانندگان آثار عرفانی، به درک و دریافت روشنی از این اسطوره‌ها در حوزة عرفان دست یابند. نگارندگان با توجه به اهمیت نماد پردازی روایت‌های عرفانی و لزوم تفسیر آنها برای درک متن و حصول کارکردهای روایی آن به بررسی عناصر اسطوره‌ای عرفانی پرداخته‌اند. از آن جاییکه روایت‌های عرفانی از تمام اجزای فرهنگی و اندیشة بشری علی الخصوص کهن الگوها بهره می‌برند، در این مقاله برآنیم؛ که با جستجو در حدیقه الحقیقه و شریعه الطریقه به بررسی کاربرد عناصرخیالی اسطوره‌های عرفانی به شیوه تحلیلی بپردازیم.

اَلْمَقاماتُ الْعَلیّة فی موجِباتِ السَعادَةِ الْاَبَدیّة کتابی اخلاقی به زبان فارسی تألیف شیخ عباس قمی (متوفای ۱۳۵۹ق). این کتاب که خلاصه معراج السعاده نوشته ملا احمد نراقی بوده، در سال ۱۳۳۲ق در مشهد تالیف شده است. این اثر حاوی یک مقدمه، دو باب و یک خاتمه است. محدث قمی، کتاب را در سال ۱۳۳۲ق و زمانی که در مشهد سکونت داشته، نگاشته است و یک مقدمه و دو باب و یک خاتمه را در بر دارد. o