مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

مذهب اسماعیلیه و امامیه در شش امام نخست مشترکند اما در جانشینی امام صادق اختلاف دارند. امامیه (دوازده امامی) قائل به امامت موسی کاظم است اما اسماعیلیه (هفت امامی) با قائل بودن به امامت اسماعیل بن جعفر صادق و یا فرزند او محمد بن اسماعیل مسائل تازه ای را در باب امامت و نبوت و ادوار شریعت به میان آوردند. هر آینه، عقید? محوری در اندیش? امامیه، عقید? امامت بود که در زمان امام جعفر صادق(ع) پرورانده و پرداخته شد. این عقیده، که بعداً شیعیان اثنی عشری و اسماعیلی، در اساس، آن را در کانون اصول عقاید خود حفظ کردند، مبتنی بر اعتقاد به نیاز و احتیاج همیشگی بشر به یک رهبر یا امام متهدی باللهِ بری از گناه و خطا، یعنی معصوم، بود که بعد از حضرت محمد(ص) به عنوان معلم صادق و موید مِن عندالله هدایت مسلمانان را در هم? امور دینی و معنوی آنها بر عهده گیرد.هر دو فرقه معتقدند که جهان هیچگاه نمی تواند خالی از وجود امام و حجت خدا باشد و گرنه اهل زمین نابود می شوند. به اعتقاد امامیه، امام دوازدهم مهدی(عج) هر چند در قید حیات است ولی در پرده غیبت به سر می برد اما در مذهب اسماعیلی امام، از نسلی به نسل دیگر، به وجود خویش در روی زمین ادامه می دهد.ما در این رساله که به شیوه کتابخانه ای با مراجعه حضوری و استفاده از کتابخانه دیجیتال در اینترنت گردآوری شده، سعی کرده ایم، آموزه مهدویت را با رویکرد عرفانی در دو فرقه امامیه و اسماعیلیه مورد بحث قرار دهیم و گفته های عارفان نکته آموز را تبیین کنیم، خصوصاً آن که در هر یک از مسائل مطرح شده، در کنار داده های عرفانی به بعضی از آموزه های دینی و روایات مربوطه اشاره شده است. فصل اول را به کلیاتی از مبحث قرار دادیم و در فصل دوم به مقدماتی راجع به عرفان و ضرورت کاوش در مهدویت از بعد عرفان پرداختیم و در فصل سوم موضوع انسان کامل را که در زمان ما همان مهدی موعود می باشد را بررسی کردیم و در ادامه سیمای حضرت را از دیدگاه عرفان و همچنین سرّ عرفانی معرفت و عصمت و علم امام زمان را مطرح کردیم و در آخر هم اسرار غیبت و انتظار و دعا را بیان کردیم و در فصل چهارم دیدگاه فرقه های مختلف اسماعیلیه را راجع به امام زمان بیان کردیم و همچنین به معرفت و عصمت و علم امام پرداختیم و در ادامه نظر اسماعیلیه را در باب ظهور امام زمان و وظایف پیروان در برابر امام را مطرح کردیم.و در فصل پنجم نتیجه گیری و همچنین بیش از صد منبع را که در این پایان نامه استفاده شده بود آوردیم.

همان گونه که از اسم این رساله پیدا است تاویل از دیدگاه اسماعیلیه و امامیه بررسی شده فصل اول اختصاص دارد به تعریف لغوی و اصطلاحی تاویل، فرق تاویل با تفسیر، موارد استعمال تاویل در قرآن، تعریف محکم و متشابه، آیا راسخین در علم عالم به تاویل قرآن هستند؟ پیشینه تاویل، عوامل پدید آمدن تاویل، تفسیر به رای.در فصل دوم به دیدگاه تاویلی اسماعیلیه پرداخته می شود: ابتدا به فرقه های اسماعیلیه، القاب اسماعیلیه اشاره می شود. سپس عقاید و جهان بینی اسماعیلیه بررسی می گردد و بعد به تاویلات اسماعیلیه: تاویل عددی و غیر عددی آیات و روایات پرداخته می شود و سرانجام به تاویلات اسماعیلیه در فروعات فقهی عملی مثل: وضوء، نماز، صوم، حج، زکواه اشاره می شود و در آخر به تاویل چند روایت اکتفا می شود.فصل سوم مختص به تاویلات امامیه است. که ابتدا در آن به سراغ دیدگاه امامیه رفته و به اصل موضوع یعنی تاویل می پردازد تا ثابت کند که تاویل را از اساس قبول دارند یا خیر سپس عقاید و جهان بینی امامیه را بررسی کرده است. و بعد به تاویل در آیات اشاره می کند: آیات عبادی، اخلاقی،‌ اعتقادی، تاویل آیات به پیامبر(ص) و ائمه(ع) تاویل آیات به امام و شیعیان، تاویل آیات به حضرتم مهدی (عج) و در آخر به تاویل در روایات پرداخته شده است.در فصل چهارم به تطبیق دیدگاه تاوینی اسماعیلیه و امامیه پرداخته می شود: ابتدا تاویل آیات و روایات عددی را بررسی می کنیم سپس به تاویل غیرعددی آنها اشاره می کنیم. و بعد تاویل فروعات فقهی عملی: وضوء، نماز، صوم، حج، زکواه را نقد می کرده و در آخر نقاط مشترک و افتراق هر دو دیدگاه را بیان نموده نتیجه می گیریم.

تحقیقی را که پیش رو دارید، تحت عنوان تاریخ اسلام در سند از آغاز تا قرن هشتم، نگارش داشته است. از آنجایی که تحقیق و پژوهش پیرامون تاریخ اسلام در منطقه سند، در ادوار و زمان‌های گوناگون و مختلف در این سطور نمی‌گنجد؛ بنابراین تحقیق حاضر به روند ورود اسلام و گسترش اسلام از این دیار،به شبه قاره هند را تشکیل می‌دهد.در این تحقیق سعی بر این بوده است که ضمن مراجعه به منابع مطالعاتی، به منابع و مآخذ اصلی و دسته اول مراجعه شود تا تحقیق مناسب و موثق تری ارائه گردد. با این حال به علت بضاعت اندک و توان ناچیز در حیطه‌ی تحقیق و پژوهش خود معترفم که تحقیق حاضر مملو از کاستی و جز مقدمه‌ای بر تاریخ اسلام آن هم پیدایش و سیر تکوین و توسعه‌ای آن در منطقه سند نخواهد بود. بنابراین می‌طلبد که در این زمینه مطالعه‌های وسیع‌تر و مفصل تری صورت گیرد.اسلام در زمان مورد تحقیق به معنا و مفهوم دین و سیاسی آن که همراه با ایمان خداوند متعال و پیامبر گرامی آن، حضرت محمد بن عبد الله(ص) باشد، همین طور با ارادت اهل بیت (علیهم السلام) آنحضرت باشد، و تنفر و دوری از شرک و تنفر از دشمنان آنها باشد، در منطقه سند وجود داشته است. همین معنا از آغاز اسلام تا امروز بوده است. مگر کسی که مخالف اهلبیت آنحضرت باشد.اسلام در قرن اول در زمان خلافت حضرت علی(ع) وارد منطقه سند شد، اولین فاتحان سند، از شیعیان آنحضرت، تغاربن صغیر و حارث بن مره عبدی بودند که در سال 38 هجری با فرمان و اجازه آنحضرت وارد منطقه سند شدند و کفاران از هندو مذهب را شکست داده و بر منطقه سند، پرچم اسلام را آویختند.فقط محمد بن قاسم ثقفی را اولین فاتح سند دانستن اشتباه است.فتوحات اسلامی در منطقه سند، در زمان حضرت علی(ع) با فرمان آنحضرت، پاسخی است برای آنان که، بر امیر(ع) ایراد و اشکال وارد می کنند که در زمان خلافت علی هیچ منطقه نو و جدید، در فتوحات اسلامی اضافه نشد.اگرچه منطقه سند سرسبز و از لحاظ مالی و مادی زرخیز بود، ولی اکثر فاتحان عرب و غزنوی‌ها، به اقتصاد این دیار توجه نکردند، حتی منابع و ثروت مالی این منطقه را با غارت به بصره، دمشق و غزنه بردند.با ورود اکثر خانواده‌های سادات به سند، اسلام و تشیعه در این دیار رونق خاصی پیدا کرده و با زحمات علمای شیعیان منصوره، اولین ترجمه قرآن در زبان سندی، در جهان نوشته شد.با برکت اسلام، رابطه خویشاوندی خاندان پیامبر(ص) با مردم سند استوار شد واکثر خانواده-های سادات با سرزمین سند نسبت مادری دارند.اسلام در ایالت سند این قدر وسعت پیدا کرد که تعداد مدارس اسلامی در این دیار، تا قرن هشتم هجری، تا چهار هزار مدرسه رسید، و اکثر محصل علوم اسلامی و طلاب خارجی از هندوستان و منطقه خراسان ایران هم در مدارس ایالت سند تحصیل می‌نمودند.مسلمانان منطقه سند تأثیر مهمی بر سائر نقاط شبه قاره هند داشته اند، حتی منطقه سند برای شبه قاره دروازه اسلام تبدیل شد.هدف از این نوشتار آشنا کردن مردم، با منطقه اسلامی سند و از زحمات علمای اسلام سابقه است، تا ماهم هر چند گام کوچک برداریم برای اسلام و وحدت اسلامی و خصوصاً جوانان ما را از انحراف غربی نجات دهیم.

فرقه اسماعیلیه بر اثر اختلاف در جانشینی امام جعفر صادق (ع) بوجود آمد، توانست در مدت کوتاهی با سازماندهی تشکیلاتی پیچیده برای امر دعوت به موفقیت‌های زیادی نائل آید و پیروان بیشماری را در سرزمین های اسلامی از جمله ایران، شام، یمن و مصر بدست آورد. تشکیل خلافت فاطمی در مصر اوج موفقیت و تأثیرگذاری تشکیلات دعوت را نشان می‌دهد. داعیان اسماعیلی که طی روندی پیچیده به خدمت امر دعوت در می‌آمدند، از میان پیروان باسواد، فیلسوف و اصطلاحاً همه فن حریف، چه در امور ذهنی و چه یدی انتخاب می‌شدند. داعیان اسماعیلی در ایران قصد تکرار موفقیت همتایان‌شان در مصر را داشتند. به همین دلیل با تغییر شیوه دعوت خود یعنی نفوذ در بین صاحب منصبان، رویای پیوستن ایران به خلافت فاطمی و نابودی دستگاه خلافت عباسی را در سر می‌پروراندند. با مطالعه‌ی چگونگی فعالیت داعیان اسماعیلی در ایران و شیوه تبلیغی آنها می‌توان به راز ماندگاری فرقه اسماعیلیه، با وجود سرکوب‌های شدید در دوران مختلف پی برد. پیوستن خیل عظیم جمعیت ایران به فرقه اسماعیلیه آن هم در دورانی که مذهب اهل سنت مذهب غالب در ایران بود و حکمرانان سنی مذهب هرگونه نظر مخالف را به شدت سرکوب می-کردند از رازهایی است که در شیوه تبلیغی پیچیده داعیان فیلسوف مشرب اسماعیلی نهفته است.

هدف ما در این رساله بررسی مسئله امامت از دیدگاه شیعه اثنی عشری، اسماعیلیه و فرقه اشاعره می باشد. آنچه که در این رساله دارای اهمیت می باشد این است که دو فرقه ی اثنی عشری و اسماعیلیه از نظر اعتقادی بسیار به هم نزدیک و وجوه مشترک آن ها بیش از موارد اختلاف است، نزدیکی فکری آن ها در مسائلی چون وجوب و ضرورت امام، عصمت امام، وظایف و شئون امام و همچنین مسئله ولایت مورد انکار هیچکس نیست. اما اشاعره که فرقه ای از اهل سنت است اختلاف قابل توجهی با این دو فرقه ی شیعی دارد به طوری که رویکرد اشاعره به امامت رویکردی فرع انگارانه است نه اعتقادی و امامت از نگاه آنان واجب کفایی است، در کل اشاعره امامت را به عنوان یک قضیه ی مصلحتی باور دارند و آن را جزء فروع دین دانسته و به افعال مکلفین برگردانده اند، لذا در نظر آنان وجوب امامت شرعی است و شخص واجد الشرایط، از سوی مسلمانان به امامت برگزیده می شود.

این مقاله نقد و بررسی کتاب اسماعلیه در تاریخ است که توسط یعقوب آژند گردآوری شده است .

مهم ترین اصل اعتقادی که بیشترین اختلاف در آن پدید آمد، امامت و مساله جانشینی پیامبر اسلام است. شیعه امامیه (اثناعشریه) برای اثبات امامت دوازده پیشوای معصوم ادله نقلی و عقلی اقامه می کند که یکی از دلایل نقلی، حدیث «اثناعشر» است که از طرق گوناگون در مجامع روایی فریقین آمده است. علامه ابن شهر آشوب با عنایت ویژه به این حدیث به پژوهش های قابل تحسین دست زد و بر اساس آن در بخش های گوناگون کتاب ارزشمند المناقب به اثبات امامت ائمه اثناعشر پرداخته است. وی با دسته بندی روایات به بازگویی پیشینه محتوایی حدیث اثناعشر به پیش از خلقت آدم، زمان پیامبران آسمانی، پس از ظهور اسلام و بالاخره اسناد روایی فریقین پرداخته است. این نوشتار در تلاش است با تکیه بر پژوهش انجام گرفته در کتاب «المناقب»، حدیث «اثناعشر» را در اندیشه کلامی ابن شهر آشوب گزارش کند.

در این مقاله سعی بر آن است با استناد به منابع به کاوش چگونگی روابط میان نزاریان و خلافت عباسی در دوران مورد بحث پرداخته شود. روابط سیاسی اسماعیلیان الموت با خلافت عباسی در فاصله سالهای 487 تا 654ق تغییر فاحشی پیدا کرد. اسماعیلیان نزاری در این دوران به چند دلیل در چهارچوب سیاست مدارا و گفتگو با عباسیان رفتار می­‌کردند: یکی اینکه عباسیان نمی­‌توانستند برای متصرفاتشان خطری جدی ایجاد کنند و دست خلافت عباسی از خراسان و عراق عجم کوتاه بود. دیگر اینکه ضعف و فترت سلجوقیان پس از مرگ ملکشاه و افزایش توان اسماعیلیان الموت از یک سو و تلاش خلافت عباسی برای بازگشتن به جایگاه محوری خود در سطح مراوده با مسلمانان از سوی دیگر، باعث شد شرایط سیاسی تازه­‌ای فراروی دو حکومت قرار گیرد. همچنین تحرکات سیاسی خوارزمشاهیان علیه خلافت عباسی و آغاز هجوم مغولان به سرزمینهای اسلامی، تغییر روابط نزاریان را با خلافت عباسی ایجاب می­‌نمود. بنابراین هم برای خلافت عباسی و هم برای اسماعیلیان، سیاست مدارا و تغییر در روش ضروری به نظر می­‌رسید.

این مقاله به معرفی و بررسی کتاب تاریخ و عقاید اسماعیلیه فرهاد دفتری می پردازد و در طی آن تاریخ پژوهشهای مستشرقان و محققان غربی در این رابطه از جمله تحقیقات ویلفرد مادلونگ نیز بررسی می شود.

این مقاله به پیدایش اسماعیلیه و فرق آن می پردازد و در خلال آن تاریخچه طوایف غلات شیعه اسماعیلی، طوایفی چون معمریه، بزیعیه ، مفضلیه و غیره و سران آنها را مورد بررسی قرار می دهد. در این مقاله همچنین واکنش ائمه در قبال غلات نیز مورد بررسی قرار گرفته است.