مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

توحید عبادی به عنوان یکی از جلوه های مهم توحید، همواره مورد وفاق شخصیت های دینی در همة فرقه های اسلامی بوده است. با این وجود، دربارة اینکه حقیقت توحید عبادی چیست و به چه عملی شرک در عبادت اطلاق می شود، فهم مشترک و وحدت نظری در میان آنان مشاهده نمی شود. ازآنجاکه منشأ این اختلاف نظرها تا حد بسیاری به سبب دریافت های متفاوت از مفهوم عبادت است، در این پژوهش کوشیده ایم در پرتو اندیشه های تفسیری دو مفسر بزرگ شیعه و اهل سنت، یعنی علّامه طباطبائی و آلوسی بغدادی، نخست با تحلیل مفهومی واژة عبادت در کاربرد قرآنی آن به تبیین حقیقت عبادت بپردازیم، و در وهلة بعد و با اثبات نقصان و عدم توانایی هر کدام از آن معانی، نشان داده ایم که عبادت حقیقتی ترکیبی است؛ یعنی علاوه بر عملی گویای خضوع و تذلل باطنی است، مؤلفه های دیگری همچون اعتقاد به الوهیت و ربوبیت معبود و نیز استقلال در این الوهیت و ربوبیت در عبادی شدن یک عمل مؤثرند.

کتاب الوسیلة إلی فهم حقیقة التّوسّل بقلم محمّد سامر النّص به رشته تحریر درآمده است. یکی از موارد اختلافی بین وهابیّون و سائر مسلمین، مسئله توسل به اولیاء الهی یا به تعبیری، وسیله قرار دادن آنان نزد خداوند متعال است. وهابیّون با اقتدا کردن به رهبر فکری خود ابن‌ تیمیّه که شدیداً با موضوع و مبحث توسل و وسیله قرار دادن مخالف بوده است. لذا آنان به تبعیت از مقتدای خود، عمل توسل به اولیاء الهی را کفر، شرک و بدعت می دانند و با موضوع توسل و وسیله برخورد کرده و عاملین توسل را کافر و مشرک اطلاق مینمایند. مؤلف در اثر حاضر ابتداء به معرفی شأن و منزلت نبی مکرم اسلام (ص) پرداخته تا بعد از واضح شدن شخصیت حضرت به معرفی امّت ایشان پرداخته تا بتوان رضایت و غضب خداوند از رضایت و غضب ایشان را به سهولت درک نمود. بعد از آن مؤلف با اشاره به آیه 17 سوره انفال به دفع شبهه بی فایده بودن افعال وکردار انسان و مخصوصاً طلب شفاعت از دیگران، با بیان اینکه در فهم این آیات باید به این نکته توجه داشت که نسبت افعال به خداوند غیر از نسبت به مخلوقات است، پرداخته است. این کتاب حاوی مقدمه و بیست و سه مبحث می باشد. بعضی از مباحث عبارتند از: اولین بحث کتاب به تعریف و بیان فایده توسل پرداخته شده است و در آن با توجه به آیات و اخبار مفهوم توسل کاملا واضح گردیده و همجنین فرق بین توسل به خداوند وتوسل به خلق تذکر داده شده است . در بخش بعدی کتاب انواع توسل بر شمرده شده است .مولف در این بخش بیان داشته است در چهار مورد (زمان، مکان ،حال اضطرار و اعمال ) فریقین اتفاق نظر دارند ولی آنچه مورد اختلاف است توسل به اشخاص میباشد. در ادامه ادله مشروعیت توسل، از قرآن و سنت و به تبع آن از آثار بررسی ونمونه های آن توضیح داده شده است. در بخش بعدی مولف بیان داشته است از مباحث گذشته مشروعیت توسل به آسانی روشن میگردد و ما در این بخش عمومیت منافع دیگر نبی (ص) مانند رحمت و.. را برمیشماریم وی در این قسمت از نوشتار خود به آثار عمومی نبی مانند رحمت ، رفع عذاب ، تزکیه و.. را با توجه به آیات قرآن اشاره وتوضیح میدهد. آنجه درادامه کتاب آمده است ، بعد از توضیح کوتاهی پیرامون مفهوم (حبیب ) که از صفات ویژه نبی اکرم (ص) به بیان کلام علما وبزرگان پیرامون توسل پرداخته است. مؤلف بعد از بررسی مسئله وسیله برای فهم حقیقت توسل به این نتیجه رسیده است که وسیله قرار دادن از اعمال حسنه اسلامی محسوب می گردد که مستندات قرآنی و روایی نیز مؤید این مطلب می باشند. اما وهابیت با عقائدی متحجرانه، مبتدعانه آن را بدعت محسوب کرده و با وارد نمودن شبهاتی در موضوع توسل سعی بر انحراف و اضلال مسلمین معتقد دارند. لذا مؤلف به نقد و ردّ شبهات وهابیت در این موضوع پرداخته است.

کتاب دفع شْبه من شّبه و تمرد توسط تقی الدین ابی بکر الحصنی الدمشقی به رشته تحریر درآمده است. فرقه‌­ وهابیت که خود را پرچمدار اسلام در دنیای امروز معرفی می‌کند نگاه‌های مختلف جهانیان را به خود جلب کرده است. این فرقه که در حقیقت برای محو آثار اسلام طراحی شده است با شعار سلفی‌گری و نزدیک کردن خود به اهل تسنن مخصوصا مکتب حنابله ، افرادی را زیر پرچم خویش جمع و اسلام راستین را وارونه جلوه می‌دهد. در این مسئله ابن‌تیمیه نقش مهمی در رشد تفکر وهابی‌گری دارد به ‌گونه‌ای که کتاب‌ های او را می‌توان اساس فکری وهابیت معرفی کرد. نویسنده این کتاب در صدد بیان تفاوت خط مشی فکری وهابیت با حنابله است. مطالب این کتاب شامل شبهات و جواب آنها است که وهابیت و ابن تیمیه مطرح کرده اند مانند: قول ابن تیمیه در قدیم بودن عالم، تکذیب ابن تیمیه در مورد نبوت پیامبر، مسئله افضلیت بین مکه و مدینه، منع زیارت قبور و حدیث شد رحال و .... نویسنده در پایان اینطور نتیجه می گیرد که بسیاری از شبهاتی که ابن تیمیه وارد کرده را اهل سنت قبول نداشته و حتی به آن پاسخ داده اند.

کتاب الوهابیون خوارج ام سنة توسط نجاح الطائی به رشته تحریر درآمده است. در اواخر قرن 12 و اوایل قرن 13 و در زمان دولت عثمانی، حرکت وهابیت ظهور پیدا کرد و بر قسمت هایی از شبه جزیره عربستان سیطره یافت. وهابیت، از جمله فرقه هایی است که انگلیس به جهت انحراف در دین اسلام ایجاد کرد. نویسنده به جهت بررسی این فرقه انحرافی و حرکت آنها، و اینکه آیا این گروه از شاخه های اهل سنت هستند یا خارج از دین اسلام می باشند، این کتاب را به نگارش درآورده است. این کتاب از مقدمه و دو باب تشکیل شده است. باب اول با نام سلفیه و وهابیت به موضوعات معاویه موسس مذهب ناصبی، بررسی مذاهب اربعه، تسلط ترک ها و اسراف های مالی مقتدر عباسی، کمک لشکری مغول و کمک فکری اسلامی می پردازد. باب دوم نیز با نام نواصب و خوارج موضوعات ابن تیمیه، ابن عبدالوهاب، تکفیر وهابیت ناصبی توسط پیامبر (ص)، جرائم و انحرافات وهابیت و اتهام به قرآن و پیامبر (ص) را مطرح کرده و آنها را با تفصیل مورد بررسی قرار می دهد. نویسنده پس از بررسی فرقه وهابیت، به این نکته تصریح دارد که این فرقه، از جمله فرق خارج از اسلام است که التزامی به مذهب سنی ندارند و همچنین آنها همانند خوارج در دین و روش و افعال و فتوا هستند و تفاوتی با آنها ندارند.

کتاب الوهابیة توسط حامد الگار به رشته تحریر در آمده و توسط عباس خضیر کاظم به عربی ترجمه گردیده است. در حدود دو سده پیش شخصی از سرزمین مسیلمه و از قبیله سجاح بدعتی تازه نهاد و به مبارزه با امت رسول خدا (ص) پرداخت. او وطرفدارانش با استناد به روایاتی که ربطی به ادعاهایش هم نداشت سایر مسلمانان را کافر و بدعت گذار نام نهاد. نویسنده در این کتاب درصدد آنست تا فلسفه وجودی دولت وهابی – سعودی را برررسی کند همچنین آموزه ها و علت توسعه و دوام آن را بیان نماید. این کتاب شامل معرفی و بررسی مختصری است از تاریخ آموزه ها ومفهوم امروزی هابیگری ، مردم وفادار به این تعالیم که در اینجا آنان را «وهابی» می نامیم ممکن است این عنوان را نپذیرند و خود را اهل توحید بنامند اما واقعیت اینست که انتخاب این نام برخاسته از آن گرایش است که اصل توحید که پایه اسلام است به صورت انحصاری در آوردند و به طور ضمنی تمام مسلمانان را با آ الودن به شرک، برکنار از اسلام بشمارند .در این نوشتار به دو نکته مقدماتی نیز اشاره شده است : اول اینکه وهابیگری از آنجاییکه از اصالت عقلائی بی بهره بوده جایگاه ویژه ای نداشته است اما این نیک بختی را داشت تا در شبه جزیره عریستان در نزدیکی حرمین شریفین و نیز با دسترسی کامل به ذخایر نفتی گیشرفت داشته باشد ، نکته دوم آنکه ضروری است تا وهابیگری را به عنوان فرقه ای جدا بشناسیم همانطور که غیر مسلمان آن را به گروه افراطی و خیلی خشن می شناسند. نویسنده در این کتاب توانسته اطلاعات خوب و کاملی را در مورد وهابیت به مخاطب خود ارائه نماید.

کتاب کلمات فی کشف اباطیل و افتراءات توسط عبدالفتاح أبوغُدۀ به رشته تحریر در آمده است. محمد ناصر الدین الباني از علماي وهابيٌت است كه بدعت ها و اتهامات ناروا و افتراهای فراوانی را مطرح کرده است. وی در علم حديث بين وهابيٌان داراي شهرت بسزايي است و مورد احترام آن‌ها می باشد. موضوع اصلی این کتاب، ردّیه نویسنده بر گفته های البانی و زهیر الشاویش و تهمت های آنها است که در یک نامه گنجانده شده است و در ادامه نویسنده به نقد نظرات دیگر وهابیون نیز می پردازد. این کتاب شامل مقدمه و چهل و یک قسمت می باشد. عناوینی مانند شروع و آغاز افتراها، تأثیر موقت افترها، مرتد دانستن گویندگان این افتراها، نمونه هایی از افتراها، سقوط بهتان، افترا ساخته شده از افتراست، افترا خطرناک، انقلاب عجیب، حق مخفی نیست، بگو بیاورید دلایل و براهنتان را، کشف اباطیل و ... نویسنده در این کتابچه پس از ردّ نظرات البانی و زهیر الشاویش، به بیان اعتقادات خود درباره دیگر علمای وهابی مانند ابن تیمیه، ابن قیم جوزی و ... نیز می پردازد و نظرات آنها را به طور اختصار نقد و ردّ می نماید.

کتاب اتحاف الکائنات ببیان مذهب السلف و الخلف فی المتشابهات و رد شبه الملحدة و المجسمة و ما یعتقدونه من المفتریات، توسط محمود محمد خطاب السبکی به رشته تحریر در آمده است. عقیده بر این که خداوند متعال دارای جهت می باشد و بر عرش در مکانی مخصوص نشسته است، این عقیده سلف می باشد و مسلمانان را مجبور به پذیرش این اعتقاد می کنند و می گویند هر کس بر این عقیده نباشد کافر است و استدلال به قول خداوند متعال در قرآن می کنند که فرموده ( الرحمن العرش إستوا ) و همچنین قول خداوند متعال ( امنتم من فی السماء ) آیا این اعتقاد صحیح می باشد یا نه و ..... مؤلف این کتاب درصدد بوده تا به سؤالی که از او بعضی از راغبین در شناخت عقائد دین و نظراتی بر مذهب سلف و خلف در متشابهات از آیات و روایات آمده جواب دهی کند. این کتاب شامل مقدمه و بیست و یک مبحث می باشد. بعضی از مباحث آن: سؤال مطرح شده از مؤلف این اثر که موجب به تألیف این کتاب شده است. جواب مؤلف از سؤال ذکر شده که مؤید به براهین قاطعه بر شبه ملحدین می باشد. بیان مبحث استواءی خدا بر عرش، بیان مبحث ید برای خدا، بیان مبحث وجه برای خدا، بیان مبحث ساق و قدم و پا برای خدا، بیان مبحث فوقیت و جهت برای خدا، و ..... می باشد. مؤلف پس از بررسی سؤالی که از او در رابطه با عقائدی که در مذهب سلف و خلف می باشد. شده به جوابدهی اقدام نموده و در جوابیه خود به نقد و رد عقائد تشبیه و تجسیم و رؤیت و ...... پرداخته است

کتاب فتح المعین بنقد کتاب الاربعین و یلیه بینی و بین الشیخ بکر تالیف عبدالله بن محمد الصدیق الغماری است. او کتاب خود را در پاسخ به دیدگاه های ابواسماعیل هروی درباره تجسیم و تشبیه که در کتاب الاربعین او آمده است، نگاشته است. کتاب مذکور مشتمل بر یک مقدمه و بیست و دو نقد و یک خاتمه است. نقد اول در باب ایجاب قبول صفت باری تعالی است. نقد دوم در نقد کسانی است که کتمان کنندگان صفات باری تعالی را مورد نقد رد و طرد قرار می دهند. نقد سوم در رد کسانی است که خداوند را شی‌ء ای از اشیاء می داند. نقد چهارم در رد کسانی است کع خداوند متعال را شخص می دانند. نقد پنجم در نقد کسانی است که برای خداوند نفس ثابت می کنند. نقد ششم در نقد کسانی است که خداوند باری تعالی را در آسمان می دانند و بر این مطلب دلیل می آورند. نقد هفتم بر کسانی است که برای خداوند کرسی در نظر می گیرند. نقد هشتم بر کسانی است که برای خداوند تعالی اثبات حدّ می کنند. نقد نهم عبارت است از نقد کسانی که برای خداوند جهت در نظر می گیرند. نقد دهم در نقد صورت برای خداوند است. نقد یازدهم در رد کسانی است برای خداوند چشم در نظر می گیرند. نقد دوازدهم در رد کسانی است که برای خداوند دو دست فرض میکنند. نقد سیزدهم در رد کسانی است که قائلند خداوند با دست خود بهشت را آفرید. نقد چهاردهم در رد و نقد کسانی است که برای خدا خط در نظر می گیرند. نقد پانزدهم، در نقد این دیدگاه است که خداوند صدقه مومن را خود اخذ می کند. نقد شانزدهم در رد کسانی است که برای خداوند انگشتان در نظر می گیرند. نقد هفدهم، هیجدهم و نوزدهم در رد کسانی است که برای خداوند خنده و قدم در نظر می گیرند و قدم را به معنای پا می گیرند. نقد بیستم در رد این دیدگاه است که خداوند هروله( دویدن آرام) دارد. نقد بیست و یکم و بیست و دوم در د اثبات نزول خداوند به سوی آسمان دنیا و دیدن خداوند در بهشت است.

کتاب تناقضات الالبانی الواضحات فیما وقع فی تصحیح الاحادیث و تضعیفها من اخطاء و غلطات توسط سید حسن بن علی السقاف به رشته تحریر درآمده است. البانی از علمای برجسته وهابیت دیدگاههای خاصی در علم حدیث، رجال و درایه دارد نویسنده در جلد دوم کتاب تناقضات ، أشکال خطاها و غلط های البانی را بیان می کند . نویسنده بیش از 120 تناقض از گفتارهای البانی را در جلد اول خود می آورد و ادامه بحث تناقضات البانی را به جلدهای بعدی موکول می کند. کتاب در سه مجلد تالیف گردیده است. جلد دوم کتاب از مقدمه و حدود 68 قسمت و خاتمه تشکیل شده است که برخی از این قسمت ها یک یا چند اشکال به البانی را شامل می شود. به طور کلی این قسمت ها شامل اشکالات البانی در تضعیف برخی اشخاص موثق نزد اهل سنت، توثیق راویان ضعیف، تصحیح روایات ضعیف و برخی رویه های رجالی و درایه ای اشتباه البانی را شامل می شود. نویسنده پس از بررسی اقوال البانی، به این مطلب تصریح می کند که البانی هر حدیثی که مخالف دیدگاه وی بوده است را ضعیف شمرده و بر راویان آن طعن وارد کرده است؛ همچنین وی احادیث ضعیفی را تصحیح کرده که در هر دو روش وی، نقدهای فراوانی وارد است.

کتاب بیان نکث الناکث المتعدی بتضعیف الحارث توسط عبدالعزیز الصدیق الغماری به رشته تحریر در آمده است. البانی از علمای سلفی تندرو و از مخالفین و معاندین شیعیان محسوب می شود. نویسنده کتاب حاضر را در رد نظرات البانی نوشته است. او درباره البانی می گوید: البانی از روی کوتاه اندیشی و جهل و نداشتن اطلاعات علمی این گونه به اهل حدیث عمل می کند از قبول روایات ثقه شیعه، گر چه این روایات شیعه موافق با مذهبش باشد. البانی جهت تایید مذهبش از نواصب و پیروان آنها استفاده می کند و سخنان آنها را می پذیرد و اطراف آن ها می چرخد. این رساله شامل شش مبحث می باشد. مباحث آن عبارتند از: مطالبی پیرامون تبریک و تهنیت گفتن در تعقیبی بر موضوعات صنعانی، مباحثی از علل طعن بر حارث، پیروزی بر طریق و روش اخیار و نیکان صوفیه، هشدار از خطاهای نابلسی در تعبیر رویای فاطمه و حسن و حسین، اعلان و پیشگویی پیامبر به آنچه که خبر داده از احوالات این زمان، بیان شکستن عهد توسط پیمان شکنی که متعدی کرده به ضعیف کردن حارث. نویسنده با بررسی مطالب البانی در مورد روایات شیعه و راویان آن اظهار نظر مبغضانه و منفی داشته است، نظرات البانی را نقد کرده و آن ها را رد نموده است.