مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

در حوزۀ مطالعات اجتماعی دین در ایران، معمولاً کمتر به این مسئله پرداخته شده است که وجدان جمعی اجتماع دینی از طریق چه سازوکار‌هایی تولید و بازتولید می‌شود. بنا به رویکردهای انسان‌شناسی اجتماعی و نمادین می‌توان به طرح این مسئله پرداخت که مهم‌ترین و عمومی‌ترین مناسک دینی که نقش اصلی را در بازتولید وجدان جمعی شیعیان دارد، کدام است. دورکیم معتقد است که دین و امر قدسی در نهایت همان بازنمایی جامعه در نمادهای مقدس است. جامعه از طریق این نمادها، خودش را در مناسک مذهبی و نظام اعتقادی همراه آن‌ها برای افراد بازتولید می‌کند. در طی این مناسک وجدان جمعی مؤمنان به‌طور فعالانه تولید و بازتولید می‌شود و فرد آگاهی جمعی خودش را از خلال ذهنیت مذهبی موجود در مناسک دینی، به دست می‌‌آورد و از این طریق جامعه،خودش را در فرد درونی می‌کند. سفرنامه‌نویسان غربی از دورۀ صفویه به این‌ سو داده‌های بسیاری را در حوزه‌های مختلف فرهنگ و جامعة دینی ایران فراهم کرده‌اند. یکی از مسائل مورد توجه برای ناظران مسیحی در ایران، دین و مذهب ایرانی و به‌ویژه مذهب تشیع بوده است. این داده‌ها بیانگر آن‌است که عزاداری محرم، عمومی‌ترین و مرکزی‌ترین مناسک جمعی شیعیان است که جامعۀ شیعی در آن به اوج احساسات و عواطف جمعی مذهبی خودش می‌رسد. بنا به رویکردی دورکیمی، مناسک محرم مهم‌ترین و اصلی‌ترین منسک دینی است که وجدان جمعی و آگاهی جمعی شیعیان ایرانی در آن تولید و بازتولید می‌شود. ذهنیت مذهبی مؤمنان نیز در طی این مناسک در افراد ایجاد می‌شود و از خلال این ذهنیت، پیوند فرد با جامعه و هویت اجتماعی‌اش بازتولید می‌شود و به نوعی ظهور عمومی پیدا می‌کند؛ و از سوی دیگر، جامعه خودش را با اقتداری بیشتر در فرد درونی می‌سازد. همۀ این‌ها سبب شده است که مناسک عزاداری اصلی‌ترین محمل انتقال و تداوم وجدان جمعی شیعیان ایرانی باشد.

برطبق سنت باطنی اسلام، اسما و صفات خداوند به آشکارترین صورت به واسطه انسان کامل ظهور می یابند و خداوند از طریق انسان کامل، امور معنوی بشر را به دست می گیرد. این مقاله چگونگی ظهور معنای انسان کامل در تشیع (با مفهوم امام) و در تصوف (با مفهوم قطب) را مورد بررسی قرار می دهد. در ادامه این تحقیق، این دو اصطلاح (قطب و امام) با هم مقایسه شده اند و برای روشن تر شدن مفهوم (Axis Mundi) محور عالم، درباره نقش حضرت مسیح (ع) در مسیحیت سخن به میان آمده است. ما به دقت در ماموریت و شرح حال و گفتار ائمه شیعه (علیهم السلام) و اقطاب در تصوف تامل خواهیم کرد و چگونگی پیوند این دو سرچشمه معنویت اسلامی را بررسی خواهیم کرد. همانطور که عارف شیعی، سید حیدر آملی گفته است " این دو دارای یک معنا هستند و بر یک نفر دلالت می کنند".

چکیده: مسئله امامت از مسائل چالشی میان علماء مسلمان بوده و هست و دارای مسائل فراوانی است از جمله آنها مسئله برتری ائمه اطهار (ع) بر پیامبران است. این پژوهش برای پاسخ به این پرسش که آیا امامان شیعه بر پیامبران برتری دارند یا خیر؟پس از مباحث کلی و مفهومی، در فصل دوم به بررسی مقامات پیامبران از جمله پیامبر اسلام (ص)پرداخته و برتری پیامبر اسلام(ص) را بر تمامی انسانها از حیث مقام و منزلت اثبات نموده ،در ذیل فصل سوم مبحث ولایت تکوینی بررسی شد، بدین جهت که،تمام فضائل ومقامات ائمه اطهار(ع)، ریشه در برخورداری آنها از مراتب عالیه ، ولایت تکوینی دارد، سپس در فصل چهارم ،مقامات ائمه اطهار(ع) به تفصیل بیان شده، و بر اساس آیات و روایات ویژگیهای خاص امامان خصوصاً حضرت علی (ع) تبیین شده؛در نهایت در فصل چهارم مقایسه ای میان مقامات پیامبران و امامان انجام شده است. براساس آیه 124 بقره مقام امامت بر مقام نبوت برتری دارد و امامان شیعه با توجه به براهین عقلی ونقلی دارای مقام امامت (هدایت به امر)هستند وبنابراین بر پیامبرانی که به این مقام نائل نشده اند برتری دارند.اما برای اثبات برتری امامان شیعه برهمه پیامبران حتّی پیامبران اولوالعزم می توان گفت: از آنجائیکه بر اساس آیه مباهله حضرت علی(ع) جان و نفس پیامبر(ص) است و در تمام مقامات و فضایل به جز مقام نبوّت با پیامبر هم رتبه است بنابراین افضل از جمیع انبیاى الهى است وچون عترت طاهره(علیهم‌السلام) نور واحد ند پس همه عترت اطهار جان حضرت ختمی نبوّت‏اندو افضل از انبیاء الهی هستند ،هم چنین بر اساس آیه علم الکتاب امامان شیعه به همه اسم اعظم الهی وکل کتاب علم دارند و به همین جهت ،صاحب ولایت تکوینی در مراتب عالیه آن بوده و واسطه در فیض الهی هستند و بر این اساس برتر از همه پیامبرانند.در همین راستا احادیث فراوانی ذکر شده تا برتری ائمه اطهار (ع) بر پیامبران اثبات شود. ولایت ائمه هدی(ع) در عرض یا طول ولایت الهی نیست بلکه تجلّی و ظهور آن است. بر این اساس مسئله تفویض و غلّو در مورد آنها برطرف شده و ولایت آنها تحت اذن واراده الهی است . آنچه در صدها حدیث با تعابیر گوناگون در تبیین مقامات و افضلیت ائمه اطهار (ع) آمده است حکایت از مقام والای آنها در جهان هستی و برتریشان بر تمام خلایق است و بیانگر این است که وجود آنها در هر عصری لازم است تا موجب ظهور کمالات و صفات حق تعالی به نحو اتم و اکمل باشند. کلید واژه: نبوت، امامت ، مقام امامان، مقام پیامبر ، تشیّع