مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

نويسنده در کتاب حاضر در مورد مستبصرين و متفکريني که در پنجاه سال اخير (1340 – 1390 ش.) به دين اسلام و مذهب شيعه روي آورده‌اند، تحقيق کرده است. دراين پژوهش، نويسنده ابتدا به کلياتي در مورد نحوه انجام پژوهش، ساختار آن، مفاهيم اصلي، سابقه و ضرورت انجام تحقيق پرداخته و در ادامه درباره فرق و مذاهب اسلامي و آغاز اختلاف ميان مسلمان توضيحاتي ارائه داده است. در فصول بعدي از مستبصرين قاره آسيا، آفريقا ، اروپا و آمريکا ياد کرده است و در اين ميان، افرادي را انتخاب نموده که داراي سابقه علمي و پژوهشي بوده و يا شخصيت سياسي و اجتماعي داشته‌اند. نويسنده به معرفي اين افراد و آثار و تأليفات ايشان پرداخته است و در پايان به بررسي علل تشيع مستبصرين مي‌پردازد.

از اساسی‌ترین و مهم‌ترین عوامل مؤثر در برداشت صحیح از علوم و معارف دین، درک صحیح مفاهیم عبارات به کار گرفته شده در آن است. یعنی درک صحیح مفاهیم عباراتی همچون توحید، نبوت، خاتمیت، امامت، خلافت و وصایت که بیان کننده اصول دین هستند. کتاب حاضر، در پاسخ به سخنرانی‌ای با عنوان «امامت در نهضت حسینی» که طی آن شیعیان با صفات «تندرو» و «غلو کننده» مورد خطاب قرار گرفته‌اند، به چاپ رسیده و در آن درک غیرصحیح سخنران از مفهوم امامت و ولایت مورد نقد قرار گرفته است.

تحقیق در زمینه‌ی رسمیت مذهب "تشیع" از دیدگاه قرآن و حدیث، موضوع اصلی این کتاب است که به زبان عربی نوشته شده این مباحث را شامل می‌شود: شیوه بحث در اسلام، تشیع و اسلام (معنی و مفهوم لغوی و اصطلاحی تشیع ونشو و نمو آن)، تصریح پیامبر (ص) بر تشیع و دوازده امام، تصریح قرآن بر تشیع به منزله فریضه اسلامی، موضوع گرویدن عده‌ای به مذهب شیعه در تالیف کتاب توسط آنان، و فتوای مشایخ الازهر در خصوص مذهب شیعه.

این کتاب از زبان فارسی به زبان عربی ترجمه شده و نام آن در اصل "تشیع در تسنن" بوده که شامل شش رساله در موضوعات اعتقادی و فقهی است.

در پنج فصل این کتاب سیری اجمالی از «تاریخ شیعه» در «عراق» و نقش «مراجع تقلید» شیعه در اوضاع سیاسی عراق و دفاع از جنبش‏ها و قیام‏‏های مردمی ارائه شده است. در فصل اول کنکاشی مختصر در پیشینه شیعه در عراق و تعامل مذهبی جنوب ایران با جنوب عراق و مراکز اصلی شیعه در عراق تا عصر عثمانی صورت گرفته؛ سپس «جغرافیای انسانی و سیاسی شیعه» در عراق بررسی گردیده است. فصل سوم به حضور اتباع ایرانی و مدارس ایرانی در عراق به عنوان زمینه مشترک فرهنگی با این کشور با محوریت مذهب شیعه اختصاص یافته است. این محوریت با نقش فراملی مرجعیت تکامل یافته است. نویسنده در دو فصل بعدی مستندات تاریخی و تحلیلی این تحلیل را بیان کرده است.

در این پژوهش ابتدا به بحث درباره شکل‌گیری تشیع و تاریخچه آن پرداخته شده و از منظری روایی و قرآنی ماهیت و اصالت آن مورد بحث قرار گرفته است. نگارنده بر این باور است که پیدایش تشیع همزاد و همزمان پیدایش اسلام بوده و وجه تمایز شیعه با سایر فرقه‌های مسلمان اعتقاد آنان به ولایت و امامت اهل‌بیت(ع) و ضرورت اطاعت و محبت آنان است. وی در همین راستا دیدگاه‌های برخی از مورخان اسلامی را در مورد تاریخ تشیع منعکس کرده و آغاز ورود تشیع در سرزمین اندلس یا اسپانیای امروزی را از منظر این مورخان بررسی نموده است. وی به راه‌های ورود و انتقال تشیع به این منطقه اشاره نموده و نقش شیعه در تحولات فکری و سیاسی اندلس و گسترش علم و دانش به ویژه علوم اسلامی در این منطقه را از لحاظ تاریخی مورد بحث و بررسی قرار داده است. وی به موضع‌گیری مردم اندلس نسبت به شیعه و تشیع و ورود شیعیان به این منطقه را نیز منعکس کرده و تأثیرات مثبت فکری، علمی، سیاسی و اجتماعی این مسأله را بررسی نموده است.

مروری بر آموزه‌های شیعی در مورد امامت از منظری قرآنی است. در این اثر بایسته‌های امامت و ویژگی‌های امام از دیدگاه شیعه مورد تجزیه و تحلیل قرآنی و روایی قرار گرفته و معیارها و مبانی این موضوع و ضرورت آن از منظر شیعه تبیین شده است. در این راستا نگارنده نخست کلیاتی در مورد شأن و منزلت اهل‌بیت(ع) و حق آنان در مسأله امامت و خلافت ارایه نموده و برخی از اعترافات اهل‌سنت در این زمینه را منعکس کرده است. وی امامت را اکمال دین و اتمام نعمت الهی برای بشر توصیف نموده و برای امام معصوم(ع) علم و عصمت قایل شده و او را هم وزن قرآن دانسته و لزوم اطاعت و محبت ایشان را مورد تأکید قرار داده است. آنگاه نویسنده به آیاتی از قرآن کریم که در شأن و منزلت و فضایل اهل‌بیت و ائمه اطهار نازل شده است، اشاره نموده و ابعادی از خصوصیات اهل‌بیت مانند: احاطه آنان بر علم غیب، تفویض امور مردم به امامان شیعه، راسخون در علم بودن ایشان، صادق بودن آنان، حبل‌الله بودن ایشان، مصداق صراط مستقیم بودن آنان و نیز انطباق صفاتی همچون: صادقون، اهل‌الذکر، اولوالامر، سابقون، رجال الاعراف، مؤمنون، شاهدان بر امت، هادی و دلیل بودن، نعیم بودن و برخی دیگر از اوصاف مهم بر آنان را بررسی نموده است. تبیین جایگاه تشیع در بین مذاهب مختلف اسلامی، نسبت بین تشیع و تصوف و مشروعیت توسل به امامان شیعه از دیگر مباحث مهم مطرح شده در این کتاب است.

پژوهش حاضر در پی آن است تا با بهره‌مندی از منابع علمی معتبر، ریشه‌های پنداریِ تأثیر‌پذیری ‌‌‌اندیشۀ عقل‌گرایانه زیدیه از معتزله واکاوی‌‌‌‌‌‌، نقد و بررسی کند و این پرسش که آیا عقل‌گرایی زیدیه متأثر از ‌‌‌اندیشۀ فکری معتزله است و این که چرا بسیاری بر این باورند زیدیه تحت تأثیر اندیشۀ فکری معتزله قرار گرفته و معتقد به اصول پنج‌گانه آنان هستند‌‌‌‌‌‌، پاسخی ارائه کند و ضمن رد دلایل ارائه شده‌‌‌‌‌‌، نشان دهد که - برخلاف دیدگاه موجود و غالب ‌‌‌‌‌‌- نگاه عقل‌گرایانه زیدیه‌‌‌‌‌‌، متأثر از اندیشۀ نظری معتزله نیست‌‌‌‌. هرچند زیدیه در«کلام» همانند معتزله به «عقل» تمسک می‌کند‌‌‌‌‌، لیکن همانند شیعه امامیه که عقل‌گرایایی آن بر گرفته از سیرۀ ائمۀ معصومین (ع) است در کنار استدلال به برهان عقلی‌‌‌‌‌‌، مستندات نقلی را هم مورد استناد و استدلال قرارمی دهد و این به معنای نفی این که زیدیه از جمله فرقی هستند که به عقل و عقلانیت توجه ویژه دارند، نیست و در همین راستا به چگونگی سود جستن و بهره‌‌گیری زیدیه از عقل پرداخته شد.