مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب «الفکر الاسماعیلی فی عصر الحاکم بامرالله», مشتمل بر شرح احوال و اندیشه‌ های سیاسی, فلسفی و دینی احمد بن عبدالله کرمانی از دانشمندان دوره خلفای فاطمی است. وی یکی از نویسندگان و رهروان فرقه اسماعیلیان است که در این کتاب ضمن مروری بر آثار و تالیفات نامبرده روابط و مکاتبات وی با علمای هم عصر او بررسی و تشریح می‌ گردد. همچنین اندیشه‌ های فلسفی وی و آراء او در باب عبادت, خدا, آفرینش و نظام عالم تبیین می‌ شود. این کتاب در اصل, بازبینی اندیشه اسماعیلیه در دوران "کرمانی" است.

بهج‌الصباغة في شرح نهج‌البلاغة، اثر علامه معاصر مرحوم شيخ محمدتقى تسترى (شوشترى) (م 1374 ه. ش) يك اثر ممتاز و به لحاظ روش قطعا بى‌نظير است. اين عالم فرزانه كه در فقه، رجال و تراجم و حديث صاحب‌نظر و داراى ده‌ها جلد اثر تحقيقى در اين سه حوزه معرفتى شيعى بوده و تا سنين كهولت، پركار و پرتلاش به تتبع و پژوهش اشتغال داشت، با نگارش اين شرح كه در چهارده مجلد نسبتا قطور انتشار يافته، به حق نقطه عطفى در شرح‌نويسى بر نهج‌البلاغه ايجاد كرد. كتاب حاضر كه شامل 14 جلد مى باشد. علاّمه شوشترى شرحش را برخلاف شرح‌هاى ديگر كه به ترتيب نهج‌البلاغه است، به گونه موضوعى رقم زده است. او محتوى نهج‌البلاغه را در شصت فصل موضوع بندى كرده است و در ذيل اين شصت فصل مباحث را در نهصد و سى و سه عنوان گسترانده است. جلد اول با دو مقدمه از موسسه نهج‌البلاغه و مؤلف و سپس شرح خطبه رضى آغاز مى‌گردد. در ابتداى كتاب نيز شرح حالى از مؤلف اين شرح ذكر شده است. در پايان مجلد اوّل فهرست فصول و عناوين تمام مجلدات آمده است و افزون بر آن در پايان همه مجلدات فهرست فصول عناوين ياد شده است. فصول بهج‌الصباغه خود عناوينى جداگانه دارد؛ مثل: الفصل الثالث و العشرون في عتاباته لعمّاله وغيرهم...، السادس و العشرون في نقص الناس و اختلافهم و عجائب قلوبهم و..., الفصل السابع و العشرون في القضاء و القدر و.... امّا مطالب ذيلِ فصل، عنوان موضوعى ندارد و بلكه همه با كلمه عنوان، آمده است.

کتاب «الاقوال الذهبیه» در میان کتابهای حمیدالدین مقامی بس والا و ارجمند دارد. این کتاب ردی بر آراء محمد بن زکریای رازی و بویژه طب روحانی اوست، که در آن اقوال محمد بن زکریا را به نحو اختصار ذکر، پس از رد و نقض آن، عقیده خود را بیان کرده است. کتاب «الاقوال الذهبیه» در دو باب و هر باب آن مشتمل بر شش قول است. باب اول رد و ابطال آراء محمد بن زکریای رازی و طب روحانی او و باب دوم اثبات حقیقت نفس و طب روحانی از دیدگاه حمیدالدین است.

یکی از آثار ارجمند آیت الله خوانساری العقائدالحقه است که درباره مبدا و معاد و سایر اصول شیعه به طور استدلالی از راه عقل و نقل و به طریق اهل کلام و محدثین و به زبان عربی نگاشته شده است. این کتاب در چهار بخش کلی (مبحث توحید، مبحث نبوت، مبحث امامت و مبحث معاد) تنظیم شده است که متاسفانه فاقد فهرست و عناوین دقیق و جزیی در متن کتاب است، و تنها به چند عنوان کلی اکتفا شده است. برای همین، محقق کتاب، داخل کروشه عناوین لازم را مطرح کرده است. بحث توحید، حدود 8 صفحه، بحث نبوت (عامه و خاصه) حدود 13 صفحه و بحث امامت (که طولانی ترین بخش این کتاب را تشکیل می دهد) حدود 216 صفحه و بحث معاد حدود 20 صفحه را به خود اختصاص داده اند. در مبحث توحید به اثبات صانع و صفات کمالیه حق پرداخته و در پایان موضوع عدل و حسن و قبح فعلی (که میان اشاعره و امامیه و معتزله معرکه آرا بوده) بحث شده است. در مبحث نبوت به دو طریق به ضرورت وجود پیامبر استدلال شده، سپس تفاوت میان نبی و رسول را بیان کرده و آن گاه درباره نبوت رسول الله صلی الله علیه و آله و معجزات ایشان سخن به میان آمده است. از صفحه 32 تا صفحه 35 درباه احتیاج به معجزه و چند شبهه و پاسخ آن ها بحث شده، ولی محقق کتاب فقط عنوان «وجهة الحاجة الی المعجزة » را برای این چند صفحه مطرح کرده است که بایستی در چاپ دوم تصحیح شود. در مبحث امامت درباره عناوین زیر بحث شده است: اثبات امامت; اثبات امامت علی بن ابی طالب و ائمه علیهم السلام پس از ایشان، (با روایات خاص و عام) معجزات و کرامات ائمه (البته معجزات از امام چهارم به بعد مطرح شده است) ; بحث مفصلی در حدود 58 صفحه درباره امام مهدی علیه السلام می باشد که طولانی ترین موضوع این قسمت را تشکیل می دهد. در مبحث معاد، به اثبات و پاسخ به شبهاتی که پیرامون معاد مطرح شده پرداخته و با آیات و روایات استدلال شده که بدن عنصری انسان در آخرت محشور می شود. نکته ای که نباید فراموش شود، آن است که مؤلف گران قدر در مبحث امامت پس از بحث درباره ضرورت نیاز به امام، روایاتی پیرامون خلافت و ولایت حضرت علی علیه السلام عنوان کرده و در شش صفحه بعدی روایاتی را درباره امامت تمامی ائمه علیهم السلام - نه ویژه هر کدام - مطرح کرده است، ولی محقق محترم عنوان آن شش صفحه را «ذکرالنصوص علی الائمة واحد بعد واحد» مطرح کرده که دقیق نیست و باید تصحیح شود. از صفحه 47 تا 52 درباره اخبار مربوط به امامت حضرت سجاد علیه السلام سخن به میان آمده است، ولی برخی از آن ها نصوص عام و مربوط به خلافت همه ائمه است که بهتر بود در قسمت قبل (که از روایات مربوط به خلافت همه ائمه سخن به میان آمده) درج می شد. مثلا در صفحه 48، روایت ابن عباس از رسول خدا صلی الله علیه و آله آمده است: فی حدیث انه صلی الله علیه و آله قال لعلی علیه السلام: انت امام امتی و خلیفتی علیها بعدی، مثلک مثل الائمة من ولدک بعدی مثل سفینة نوح، من رکبها نجاد و من تخلف عنها غرق و مثلکم کمثل النجوم کلما غاب نجم طلع نجم الی یوم القیامة. در همان صفحه و صفحه 49 و 50 احادیثی از این قبیل چند بار ذکر شده که بهتر بود در بخش قبل عنوان می شد و در این بخش تنها به روایات مخصوص حضرت سجاد علیه السلام اکتفا می گردید. العقائد الحقة نخستین بار توسط مکتبة الصدوق به چاپ رسید، ولی فاقد تحقیق بود. اما این مهم توسط پژوهش گر توانمند جناب آقای استاد ناصر باقری بیدهندی به انجام رسید و نقصان های موجود در آن در حد امکان مرتفع شده است. کارهایی که محقق محترم در اطراف این کتاب انجام داده، به شرح زیر است: 1. آوردن آیات و احادیث و روایات تاریخی که در کتاب به آن ها اشاره شده; 2. ویرایش و تصحیح متن; 3. توضیح و ترجمه پاره ای از اصطلاحات و عناوین متن; 4. شرح تعدادی از مطالب مهم کتاب; 5. قرار دادن فهرست های فنی: شامل فهرست آیات قرآنی، اعلام، کتب، مصادر تحقیق و موضوعات کتاب; 6. تکمیل عناوین و فهرست متن کتاب ، 7. ترجمه ای از مؤلف کتاب.

يكي از آثار ارجمند آيت ا لله خوانساري العقائد الحقه است كه درباره مبدأ و معاد و ساير اصول شيعه به طور استدلالي از راه عقل و نقل و به طريق اهل كلام و محدثين و به زبان عربي نگاشته شده است. اين كتاب در چهار بخش كلي (مبحث توحيد، مبحث نبوت، مبحث امامت و مبحث معاد) تنظيم شده است كه متأسفانه فاقد فهرست و عناوين دقيق و جزيي در متن كتاب است، و تنها به چند عنوان كلي اكتفا شده است. براي همين، محقق كتاب، داخل كروشه عناوين لازم را مطرح كرده است. بحث توحيد، حدود 8 صفحه، بحث نبوت (عامه و خاصه) حدود 13 صفحه و بحث امامت (كه طولاني ترين بخش اين كتاب را تشكيل مي دهد) حدود 216 صفحه و بحث معاد حدود 20 صفحه را به خود اختصاص داده اند. در مبحث توحيد به اثبات صانع و صفات كماليه حق پرداخته و در پايان موضوع عدل و حسن و قبح فعلي (كه ميان اشاعره و اماميه و معتزله معركه آرا بوده) بحث شده است. در مبحث نبوت به دو طريق به ضرورت وجود پيامبر استدلال شده، سپس تفاوت ميان نبي و رسول را بيان كرده و آنگاه درباره نبوت رسول الله(ص) و معجزات ايشان سخن به ميان آمده است. از صفحه 32 تا صفحه 35 درباره احتياج به معجزه و چند شبهه و پاسخ آنها بحث شده، ولي محقق كتاب فقط عنوان "وجهة الحاجة الي المعجزة" را براي اين چند صفحه مطرح كرده است كه بايستي در چاپ دوم تصحيح شود. در مبحث امامت درباره عناوين زير بحث شده است: اثبات امامت; اثبات امامت علي بن ابي طالب و ائمه(ع) پس از ايشان، (با روايات خاص و عام) معجزات و كرامات ائمه (البته معجزات از امام چهارم به بعد مطرح شده است); بحث مفصلي در حدود 58 صفحه درباره امام مهدي(ع) مي باشد كه طولاني ترين موضوع اين قسمت را تشكيل مي دهد. در مبحث معاد، به اثبات و پاسخ به شبهاتي كه پيرامون معاد مطرح شده پرداخته و با آيات و روايات استدلال شده كه بدن عنصري انسان در آخرت محشور مي شود. نكته اي كه نبايد فراموش شود، آن است كه مؤلف گران قدر در مبحث امامت پس از بحث درباره ضرورت نياز به امام، رواياتي پيرامون خلافت و ولايت حضرت علي(ع) عنوان كرده و در شش صفحه بعدي رواياتي را درباره امامت تمامي ائمه(ع) - نه ويژه هر كدام - مطرح كرده است، ولي محقق محترم عنوان آن شش صفحه را "ذكر النصوص علي الائمة واحد بعد واحد" مطرح كرده كه دقيق نيست و بايد تصحيح شود. از صفحه 47 تا 52 درباره اخبار مربوط به ا مامت حضرت سجاد(ع) سخن به ميان آمده است، ولي برخي از آنها نصوص عام و مربوط به خلافت همه ائمه است كه بهتر بود در قسمت قبل، كه از روايات مربوط به خلافت همه ائمه سخن به ميان آمده) درج مي شد. مثلا در صفحه 48، روايت ابن عباس از رسول خدا(ص) آمده است: "في حديث انه(ص) قال لعلي(ع) انت امام امتي و خليفتي عليها بعدي، مثلك مثل الائمة من ولدك بعدي مثل سفينة نوح، من ركبها نجاد و من تخلف عنها غرق و مثلكم كمثل النجوم كلما غاب نجم طلع نجم الي يوم القيامة.