مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب « کلام و عقاید یکی از کتاب هایی است که درباره توحید و عدل در منابع وحیانی به خوبی بحث کرده و رویکرد کلامی ۔ عقلی نیز به این مساله داشته است . این کتاب که برای دانشجویان رشته الهیات تدوین شده ، در پی آن است که به تبیین عقلانی آموزه های اعتقادی توحید و عدل براساس آیات قرآن کریم و احادیث پیامبر (ص) و اهل بیت(ع) بپردازد و هدف اصلی آن ، نشان دادن این است که معارف کتاب و سنت ، عقلی ترین و وجدانی ترین دیدگاه ها در مباحث توحید و عدل است . به اعتقاد نگارنده ، معارف دین ، معارف عقلانی است و عقل ، درستی بسیاری از این معارف را قبل از بیان دین یا پس از آن درک می کند . عقل فقط آن بخش از معارف دینی را درک نمی کند که تحت غیب قرار می گیرند و امور تعبدی نامیده می شوند . البته همین آموزه ها هم از جهتی عقلی هستند ؛ زیرا وقتی آدمی با عقل ، خدا و پیامبر او را اثبات کرد ، عقل حکم می کند که سخنان تعبدی خدا و پیامبر درست است و باید آنها را واقعی دانست و به آنها معتقد شد . کتاب دارای شانزده درس است . کلیات علم کلام و راه های خداشناسی درسهای اول تا پنجم این کتاب هستند . درس ششم این اثر اسماء و صفات نام دارد . همچنین عنوان درس هفتم چگونگی کاربرد و کارکردهای اسماء و صفات الهی است . توحید ، مراتب توحید ، دیگر صفات الهی ، عدل الهی عناوین درس های هشتم تا یازدهم این کتاب است . حسن و قبح عقلی ، نظریه جبر ، تفويض وامر بين الأمرين ، قضا و قدر وبداء ، شرور وعدل الهی و سعادت و شقاوت عناوین پنج درس آخر این کتاب هستند . این کتاب به همت سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها ( سمت ) و دانشگاه قرآن و حدیث در ۲۰۸ صفحه در سال ۱۳۹۴ روانه بازار کتاب شده است .

کتاب درء القول القبيح بالتحسين والتقبيح تالیف نجم الدين سليمان بن عبد القوي الطوفي، موضوع «حسن و قبح» را در ابعاد کلامی (اصول دین) و فقهی (اصول فقه) مورد برسی قرار داده و به زعم محقق کتاب (صفحه 13)، اثر منحصر به فرد و جامعی است که توسط اهل سنت درباره موضوع نگارش یافته است.

کتاب متشابه القرآن‌ اثر قاضی عبدالجبار معتزلی، متکلم معتزلی و فقیه شافعی است. این کتاب در موضوع آیات محکم و متشابه‌ در قرآن کریم و به زبان عربی‌ می باشد. این اثر یکی از بهترین نوشته‌های قرآنی - کلامی قاضی عبدالجبار است که در آن، بر حسب ترتیب سوره‌ها، شبهات و جواب آنها را آورده است. «متشابه القرآن» چنانکه از نامش پیداست به شرح متشابهات قرآن اختصاص دارد؛ یعنی آیات متشابه را به ترتیب و نظم مصحف شریف مطرح می‌کند و در پیرامون آنها ابتدا بحث لغوی و زبانی می‌کند و سپس به تاویل و تحلیل عقلی آن و بیان معنای مراد می‌پردازد. این اثر خود نمونه والایی از کلام عقل‌گرایانه معتزلی است و قاضی عبدالجبار معتقد است نیرومندترین ابزاری که می‌توان به وسیله آن بین محکم و متشابه از آیات قرآنی فرق نهاد، ادله عقلی است. ازاین‌رو وی به تاویل آیاتی که ظواهر آنها با توحید و عدل ناسازگار است دست زده و بر طبق قواعد و اصول عربی به نحوی تاویل نموده تا با ادله عقلی سازگار آید. قاضی در موارد متعددی از این روش عقل‌گرایانه خود در تاویل آیات محکم و متشابه دفاع کرده و در آثار متعدد خود بر آن تاکید می‌کند. محقق و پژوهشگر این کتاب ضمن مقدمه‌ای طولانی به معرفی مؤلف و نیز معرفی کتاب حاضر پرداخته و روش عقلی قاضی عبد الجبار را یادآور می‌شود. «متشابه القرآن» جزو مهم‌ترین و کهن‌ترین آثار قرآن پژوهی در زمینه متشابهات قرآن به شمار می‌آید.

شرح عیون المسائل: مهم‌ترین اثر کلامی حاکم جشمی و در شرح کتاب خودش عیون المسائل، است و شامل فرق غیرمسلمان، فرقه‌های مسلمان، معتزله و آرا و عقاید آنها، توحید، تعدیل و تجویر، و نبوت است. وی در این کتاب به آرای قاضی عبدالجبار تکیه کرده است. فؤاد سید، بخشی از این کتاب را که در شرح احوال عالمان معتزلی از قاضی عبدالجبار تا زمان جشمی است، در کتاب فضل الإعتزال و طبقات المعتزلة قاضی عبدالجبار به چاپ رسانده است.

کتاب اصول العقیده کتابی مبسوط راجع به 5اصول دین اسلامی که به طور مفصل به هر کدام از اصول پرداخته و موضوعات پیرامون آنها را مطرح ساخته است.