مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

«بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار (علیهم السلام)» مشهور به بحار الانوار، مفصل‌ ترین مجموعه حدیثی شیعه است که با نظارت علامه مجلسی تألیف شده است. تألیف این کتاب که مجموعه‌ ای از آموزه‌ ها و تعالیم شیعی است، بیش از ۳۰ سال طول کشیده و گروهی از شاگردان علامه مجلسی او را در این کار یاری کرده‌ اند. مؤلف، کتاب را بر اساس ۲۵ موضوع کلی طراحی و آن را در ۲۵ جلد جای داده است (در دوره‌ های اخیر به صورت ۱۱۰ جلدی منتشر می‌ شود.) در هر جلد ریز موضوعات مربوط به آن را در ابواب مختلف گرد آورده است. او در هر باب، ابتدا آیات قرآنی مرتبط با موضوع را ذکر کرده و تفسیر آنها را می‌ آورد و در مرحله بعد احادیث مربوط به آن باب را نقل می‌ کند. مجلسی تلاش کرده است که در بحار الانوار تمام موضوعات و مسائل موجود را پوشش دهد. برای مثال، این مجموعه با عنوان کتاب العقل و الجهل آغاز و با مباحث مربوط به خداشناسی و توحید، عدل الهی، و تاریخ پیامبران ادامه پیدا می‌ کند. از جلد ۱۵ تا ۵۳ چاپ ۱۱۰ جلدی، به تاریخ زندگی و فضایل پیامبر اسلام (ص) و حضرت زهرا (س) و امامان شیعه (ع) اختصاص دارد. بحار الانوار به خاطر ذکر مستند بیشتر روایت‌ های منقول از ائمه شیعه (ع)، باب‌ بندی موضوعات، شرح و بیان بسیاری از روایات، تحقیقات گوناگون کلامی، تاریخی، فقهی، تفسیری، اخلاقی، حدیثی و لغوی، نزد محققان و پژوهشگران مقامی والا داشته است؛ چنانکه با وجود حجم زیاد، از همان روزگار تألیف، نسخه‌ های خطی بسیاری از آن نوشته شده و با رواج صنعت چاپ، همه یا بخش‌ هایی از آن بارها به چاپ رسیده است. برخی از عناوین و موضوعاتی که در این جلد به آن پرداخته شده است عبارتند از: كتاب الروضة، ابواب المعاصی و الکبائر و حدودها، حد الزنا و کیفیة ثبوته و احکامه، حد النباش، حد السحق، حد القذف، حد شرب الخمر و احكامها، حد السرقت، حد المرتد و احكامه، أبواب الزی و التجمل و...

مرآة الكمال لمن رام درك مصالح الأعمال تألیف شیخ .عبدالله مامقانى ) 1290 - 1350 ق(، به زبان عربى است اين اثر مشتمل بر بیان آداب در اعمال و مستحبات دينى است كه در سال 1335 ق تألیف گرديده است. مؤلف، انگیزه تألیف كتاب را اينگونه بیان مىكند: فقھاء اھتمام به بیان واجبات و محرمات دارند و كمتر به آداب اعمال و مستحبات و مكروھات پرداختهاند به نحوى كه بسیارى از آنھا فراموش شده است، پس براى سھولت كسانى كه دوستدار كمال و طالب درك مصالح اعمال ھستند كتاب را تألیف نمود جلد اول كتاب، با فصل اول آغاز مىگردد. فصل اول، در مورد آداب ولادت است. اين فصل در سه مقام بیان شده است، مؤلف، در اين باب به ذكر آداب و مستحبات از زمان تولد كودك تا بزرگ شدن او مى پردازد و امورى مانند گفتن اذان و اقامه در گوش راست و چپ، تسمیه، حلق، عقیقه، شیر دادن و تربیت كودك را توضیح مى دھد فصل دوم، در آداب لباس و پوشش در چھار مقام ذكر شده است. نوع پوشش، پوشیدن لباس نماز، پوشیدن انگشتر و عمامه مطالبى است كه در اين فصل بیان مى شود فصل سوم، در آداب و مستحبات مسكن است. وسعت مسكن از اولین مستحبات اين فصل است: »مستحب است مسكن وسیع اختیار شود، در روايات وارد شده است كه سعادت مرد وسعت منزل و مسكن است«. مؤلف، ھمچنین در اين فصل در آداب و مستحبات مسجد و فضايل مساجد گوناگون سخن مى گويد فصل چھارم، پیرامون آداب خوردن و آشامیدن و ملحقات آن است. در اين فصل در مورد انواع خوردنى ھا مانند: میوه ھا، حبوبات، گوشت ھا و برخى از خواص آنھا مطالبى ذكر مى شود. اين فصل در ھفت مقام آورده شده است فصل پنجم كتاب، در مورد آداب خواب و بیدارى است. مقام دومى كه مؤلف بیان مى كند بیان دعاھا و سوره ھايى است كه در ھنگام خواب مستحب است: حمد، توحید، معوذتین، قدر، ملك، يس و واقعه. در پايان پیرامون آداب بیدارى و رويا و خواب ديدن مطالبى ذكر مى شود فصل ششم، در آداب طھارت و پاکى و نماز است. اين فصل مشتمل بر ده مقام است و آخرين فصل از جلد اول كتاب مى باشد. مؤلف، در مقام اول، پیرامون آداب، مستحبات، و مكروھات تخلى مطالبى را ذكر مى كند. سپس به بیان و شرح آداب وضو و انواع نمازھاى مستحبى مى پردازد. در شرح نمازھا، برخى را بسیار مفصل شرح مى دھد و در مورد برخى به ذكر روايتى كوتاه بسنده مى كند. در پايان ھم مطالبى در مورد روزه ھاى مستحبى ذكر مى نمايد

کتاب الآداب الدینیة للخزانة المعینیة نوشته فضل بن حسن طبرسی و ترجمه احمد عابدی است کتاب در چهارده فصل تنظیم گشته و بطور کلی دارای سه بخش عمده می‌باشد: بخش اول: ادب انسان نسبت به خداوند متعال؛ بخش دوم: ادب انسان نسبت به خود؛ بخش سوم: ادب انسان در جامعه و در معاشرت با سایر مردم. برخی از فصول کتاب عبارتند از: آداب لباس، آداب حمام، آداب مسواک، آداب غذا خوردن و آشامیدن، آداب نگاه، آداب سفر، آداب ازدواج، آداب تجارت و غیره

سنن أبي‌داود، تأليف ابى‌داود سليمان بن اشعث بن اسحق سجستانى (متوفى 275ق)، يكى از جوامع اوليه حديث اهل سنت (صحاح سته) است. اين كتاب نزد محدثين از جهت صحت بعد از صحيحين در مرتبه سوم قرار دارد. ابو داود دارای آثار مختلف علمی ؛ از جمله کتاب المسائل است که در آن به پرسش های احمد بن حنبل پاسخ گفته است. ابو داود به دنبال آن بود تا احادیثی را گرد آورد که برای استدلال فقهاء به کار می آمد و احکام از آنها استنباط می شد، بر این اساس کتاب سنن خود را فراهم آورد. ابوبکر بن داسه یکی از راویان سنن از ابو داود این سخن را نقل کرده است: از روایات رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم پانصد هزار روایت نگاشتم و از میان آنها ۴۸۰۰ حدیث انتخاب کردم و روایات صحیح و نزدیک به صحیح را در آن آوردم. او کتاب خود را پس از نگارش به رؤیت احمد بن حنبل رسانده و او کتابش را مورد تأیید قرار داد.

«مسند الإمام الباقر أبي‌ جعفر محمد بن علي (ع)» تأليف شيخ عزيزالله عطاردى، ششمين كتاب از مجموعه بزرگ «مسانيد اهل‌ بيت (ع)» دائرة المعارفى حديثى است كه به زبان عربى در شش جلد منتشر شده است. اين مجموعه، اثرى مرجع محسوب مى‌ شود و براى همگان، به‌ويژه پژوهشگران كاربرد دارد. مسند حاضر، مشتمل بر سه بخش است: 1- احاديثى كه مربوط به زندگى و شخصيت آن معصوم است كه در 14 باب آمده است. 2- احاديثى كه آن معصوم در موضوعات مختلف بيان كرده‌ اند كه همچون ساير مجموعه‌ هاى حديثى در قالب «كتاب» و مشتمل بر ابواب، ذكر شده است. 3- راويانى كه از آن معصوم نقل حديث كرده‌ اند به ترتيب حروف الفبا، به‌ همراه ذكر مختصرى از حالات ايشان و مدح و جرح‌ هايى كه در باره آنها ذكر شده است. نويسنده در نگارش اين اثر، تمام منابع و مصادر دست اول شيعه، اهل سنت، زيديه و اسماعيليه را كه اخبار مدون دارند، مورد بررسى قرار داده است. نويسنده در نگارش مسند امام باقر (ع) كوشيده است تا تمام روايات اين امام بزرگوار را از كتابخانه‌ هاى خطى ايران و دنيا جمع‌ آورى كند. نويسنده در جلد پنجم رواياتى را كه از امام باقر (ع) در تفسير آيات قرآن كريم نقل شده است به ترتيب سور قرآن ذكر كرده است. روايات فقهى موجود از زبان امام باقر (ع) بسيار زياد است، به‌ طورى‌ كه از ثلث پايانى جلد سوم اين مسند شش جلدى آغاز شده و تا دو ثلث جلد پنجم آن ادامه دارد. در اين روايات، مطالب متنوعى در باره مسايلى مانند حج، مكاسب، نكاح، امر به معروف و نهى از منكر، احرام، حرمت ربا و جهاد بيان شده و روش نگارش آنها مانند ساير كتاب‌ هاى فقهى است. بخش ديگر مجموعه شش جلدى مسند امام باقر (ع) به روايات اخلاقى و اعتقادى اختصاص دارد. در اين بخش حرف‌ هاى تازه‌ اى وجود دارند و مخاطبان بسيارى احاديث دست اول ايشان را مى‌ توانند در يك‌ صد صفحه آخر جلد پنجم آن مطالعه كنند.

کتاب وافی مهمترین اثر حدیثی فیض و از جوامع احادیث امامیه است. در واقع می توان گفت که وافی یکی از بزرگترین، مهمترین و جامع ترین آثار حدیثی شیعه از دوره صفویان است که در آن اخبار و احادیث مربوط به: اصول، فروع، سنن و احکام اسلامی منقول در کتب اربعه متقدم امامیه یعنی: الکافی، من لایحضره الفقیه، التهذیب و الاستبصار گرد آمده است. او پس از گردآوری همه احادیث کتاب های چهارگانه پیشین، احادیث مکرر را حذف نموده، آن گاه آیه هایی از قرآن کریم در مورد هر یک از اصول و فروع دین آورده است و هر جا که آیه یا حدیثی نیاز به توضیح و تاویل داشته، به شرح آن پرداخته و دشواری های متنی و لغوی آن را نیز حل کرده است. اهمیت این کتاب از آن جا آشکار می شود که علاوه بر ویژگی های یاد شده، خواننده را از مراجعه دوباره یا هر باره به کتاب های چهارگانه پیشین بی نیاز می سازد. مولف خود بيان مي كند كه اين كتاب را الوافي ناميدم چون مشتمل بر تمامي مطالب مهم مي باشد و از مطالب مبهم پرده برمي دارد. سمّیته بالوافی لوفائه بالمهمّات و کشف المبهمات. مرحوم فیض در مقدمه کتاب وافی انگیزه خود از تألیف این کتاب را مشاهده کاستی های موجود در کتب اربعه بیان ‌کرده است. این کاستی ها عبارت‌اند از: 1.

مرآة الكمال لمن رام درك مصالح الأعمال تأليف شيخ عبدالله مامقانى (1290-1350ق)، به زبان عربى است. اين اثر مشتمل بر بيان آداب در اعمال و مستحبات دينى است كه در سال 1335ق تأليف گرديده است. مؤلف، انگيزه تأليف كتاب را اين‌گونه بيان مى‌كند: «فقهاء اهتمام به بيان واجبات و محرمات دارند و كمتر به آداب اعمال و مستحبات و مكروهات پرداخته‌اند به نحوى كه بسيارى از آنها فراموش شده است، پس براى سهولت كسانى كه دوستدار كمال و طالب درك مصالح اعمال هستند كتاب را تأليف نمودم.» "ساختار" كتاب در سه جلد تدوين شده كه مشتمل بر دو مقدمه، متن و خاتمه است. مقدمه اول به قلم محمد رضا مامقانى و مقدمه دوم مقدمه نسخه سنگى كتاب است. متن اثر مشتمل بر دوازده فصل و هر فصل حاوى «مقام»هايى است؛ هر مقام نيز مشتمل بر عناوين متعددى است. همچنين خاتمه كتاب در شش مقام ذكر شده است. در هر يك از فصول كتاب، آيات و روايات و سنن از منابع متعددى شيعى گردآورى و شرح و تفسير شده است. در مقدمه ابتداى كتاب، مطالبى در مورد موضوع كتاب، مؤلف كتاب و شرح مختصرى از زندگى او، تأليفات و آثار او ارائه شده است. فصل اول، در مورد آداب ولادت است. اين فصل در سه مقام بيان شده است، مؤلف، در اين باب به ذكر آداب و مستحبات از زمان تولد كودك تا بزرگ شدن او مى‌پردازد و امورى مانند گفتن اذان و اقامه در گوش راست و چپ، تسميه، حلق، عقيقه، شير دادن و تربيت كودك را توضيح مى‌دهد. فصل دوم، در آداب لباس و پوشش در چهار مقام ذكر شده است. نوع پوشش، پوشيدن لباس نماز، پوشيدن انگشتر و عمامه مطالبى است كه در اين فصل بيان مى‌شود. فصل سوم، در آداب و مستحبات مسكن است. وسعت مسكن از اولين مستحبات اين فصل است: «مستحب است مسكن وسيع اختيار شود، در روايات وارد شده است كه سعادت مرد وسعت منزل و مسكن است». مؤلف، همچنين در اين فصل در آداب و مستحبات مسجد و فضايل مساجد گوناگون سخن مى‌گويد. فصل چهارم، پيرامون آداب خوردن و آشاميدن و ملحقات آن است. در اين فصل در مورد انواع خوردنى‌ها مانند: ميوه‌ها، حبوبات، گوشت‌ها و برخى از خواص آنها مطالبى ذكر مى‌شود. اين فصل در هفت مقام آورده شده است. فصل پنجم كتاب، در مورد آداب خواب و بيدارى است. مقام دومى كه مؤلف بيان مى‌كند بيان دعاها و سوره‌هايى است كه در هنگام خواب مستحب است: حمد، توحيد، معوذتين، قدر، ملك، يس و واقعه. در پايان پيرامون آداب بيدارى و رويا و خواب ديدن مطالبى ذكر مى‌شود. فصل ششم، در آداب طهارت و پاكى و نماز است. اين فصل مشتمل بر ده مقام است و آخرين فصل از جلد اول كتاب مى‌باشد. مؤلف، در مقام اول، پيرامون آداب، مستحبات، و مكروهات تخلى مطالبى را ذكر مى‌كند. سپس به بيان و شرح آداب وضو و انواع نمازهاى مستحبى مى‌پردازد. در شرح نمازها، برخى را بسيار مفصل شرح مى‌دهد و در مورد برخى به ذكر روايتى كوتاه بسنده مى‌كند. در پايان هم مطالبى در مورد روزه‌هاى مستحبى ذكر مى‌نمايد.