مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

از جمله تحولات اساسی که شاعران معاصر عرب از نیمه اول قرن بیستم در روند شعر سرائی خود بوجود آوردند، استفاده از شخصیتهای تاریخی ( ادبی، دینی و سیاسی) در اشعارشان بوده است. که خفقان سیاسی و اجتماعی حاکم بر جامعه عرب، از جمله عوامل گرایش این شعرا به بکار گیری اینگونه شخصیتها به شمار می آید؛ چرا که شاعر معاصر می خواست با پنهان شدن در پشت این شخصیتها ، ضمن رساندن سخن خود به گوش جامعه، خود را از حوادث احتمالی همچون خشم و ستم حاکمیّت در امان دارد.از شخصیتهای دینی که در شعر معاصر عرب به وفور از آن یاد شده، حضرت موسی کلیم الله می باشد.شاعران معاصر عرب در اشعار خود و جهت هر چه بهتر فهماندن اندیشه خود به مخاطبین از تمام یا قسمتی از داستانهای حضرت موسی (ع)، چه دوره قبل از نبوت ایشان و چه بعد از آن به اقتضای کلام بهره گرفته اند. از نکات قابل توجه در مورد شعرای معاصر عرب این است که اکثر آنها مسلمان بوده اند و بررسی سیمای حضرت موسی کلیم الله به عنوان پیامبر قوم یهود در اشعارشان از اهمیّت فوق العاده ای برخوردار است. شاعران معاصر عرب بیشتر به جنبه های دینی ،سیاسی و تاریخی شخصیّت حضرت موسی (ع ) توجه نموده و اکثر آنها در اشعارشان از او به عنوان سمبل مبارزه با ظلم و ستم و طرفدار حق و عدالت ، نماد آزادی و رهائی و منادی تقوا و دین حق وغیره یاد نموده اند.البتّه عدّه ی اندکی از این شعرا نیز او را سمبل قوم یهود و حیله ها و نیرنگ هایشان دانسته اند ، که البتّه فضای سیاسی حاکم بر جوامع عربی در سده اخیر در شکل گیری اینگونه اندیشه ها بی تأثیر نبوده است.

یکی از حوزه‌های گسترده در پژوهش، حوزه مضامین و موضوعات است. چرا که مضمون و موضوع یکی از عناصر تشکیل دهنده متن است؛ از این‌روقابلیت تحلیل و بررسی دارد. برخی از این مضامین جهان شمولند مثل: عقل، عدل، آزادی، حکمت و اخلاق. مفهوم حکمت و اخلاق وارد ادبیات شد و بر این اساس بسیاری از شعرا حکیم نامیده شدند. و شخصیت‌های برجسته‌ای در این حوزه پرورش یافتند. از جمله این شاعران ابوالفتح بستی وزیر، نویسنده و شاعر ذولسانین عصر غزنوی است.بستی ایرانی تبار بوده، ولی به زبان عربی نیز شعر سروده است. سبکتگین ، امیر غزنویریاست دیوان انشا را به او سپرده بودو نوشتن نامه‌ها و فرمان‌های اداری و معاهداتوظیفه اول او بوده است. ولیشعر را گاهی و به صورت فی البداهه سروده است؛ از این رو غالب اشعار او در قطعه‌های کوتاه است و شعر بلند در دیوان او به ندرت دیده می‌شود. اما در همین قطعه‌های کوتاه، معانی و مفاهیم حکمی و اخلاقی بسیاری دیده می‌شود؛در واقع بن‌مایه اصلی اشعار او را حکمت و اخلاق تشکیل داده است. قصیده‌ی نونیه مشهور او با عنوان (الحِکَم) یکی از زیباترین قصیده‌ها در حکمت و پند و اندرز می‌باشد که در آن همه حکمت‌هایی که پراکنده در جای‌جای دیوانش دیده می‌شود؛ به صورت یکجا در این قصیده گرد آمده است. بستی، بیشتر آموزه‌های اخلاقی وحکمی که راه سعادت را برای آدمی می‌گشاید در قالب شعر با زبانی ساده و عامه فهم بیان کرده وبا تذکرات اخلاقی و اجتماعی شیوه‌ و چگونگی گفتگو با همنوعان خود راتعلیم و در ضمن توصیه‌های اخلاقی راه چگونه زیستن را آموزش می‌دهد.پند واندرزها ،حکمت‌ها و مفاهیم اخلاقی موجود در اشعار بستی، قابل تطبیق با مفاهیم حکمی و اخلاقی موجود درقرآن،نهج البلاغه واحادیث رسیده از ائمه اطهار(?) است.و همین مسئله خود نشان ازدانش گسترده‌ی شاعر و آشنایی او با فرهنگ اسلامی است. این اشتراک در مضمون به گونه‌های مختلف از جمله توارد و تأثیر پذیری او از فرهنگ اسلامی یعنی قرآن و روایات قابل تحلیل است. البته تأثیر از قرآن و روایات، بیشتر به شکل مضمون و کمتر به شکل تعابیر و واژگان قرآنی، و آیه‌ی قرآنی دیده می‌شود. بستی، در برخی جاها؛ ترکیبات قرآنی و یا آیه‌ای از قرآن را استعمال کرده و در بسیاری موارد مضمون آیات قرآن و روایات را گرفته است و در بیشتر موارد معنی را گرفته و آن را به شکل دیگری تفسیر کرده است.

این پایان نامه پژوهشی پیرامون "شخصیت پیامبر(ص) درشعر معاصر عرب در 50 سال اخیر" است که در دو بخش تقسیم شده .بخش اول به تعریف مدح و مباحث مرتبط به آن از جمله مدح نبوی درعصور مختلف ادبیات عرب اختصاص داده شده است. بخش دوم که اساسی ترین قسمت این پایان نامه است به صفات باطنی و ظاهری پیامبر(ص) و همچنین فضائل و کرامات اخلاقی او از خلال روایات و احادیث و قرآن و اشعار شاعران 50 سال اخیر مورد بررسی و کنکاش قرار گرفته است. نتیجه کل بحث نشان می دهد کهشاعران و ادبای معاصر در اشعارشان بیشتر به ذکر صفات باطنی و معنوی پیامبر اسلام (ص) که در احادیث و روایات و قرآن اشاره شده ، روی آوردند و به صفات ظاهری پیامبر(ص) توجه ای نکرده اند.

چکیدهمولانا ملا محمد فضولی در سال 900ه ق در عراق به دنیا آمد. او به سه زبان ترکی، عربی و فارسی مسلط بوده و در هر سه زبان شعر سروده است. فضولی تمامی اشعار عربی خود را وقف مدح پیامبر اعظم (ص) و ائمه اطهار (ع) نموده است همچنین برخی از اشعار فارسی او به مدح پیامبر اسلام (ص) اختصاص یافته‌اند. او از فضایل و مناقب رسول مکرّم اسلام سخن گفته و ایشان را به تمامی انبیای الهی برتری داده است. اشعار فضولی آکنده از تجلی عشق و شیفتگی او به حضرت محمد (ص) می‌باشد. این شاعر صوفی مسلک ویژگیها و خصایص روحی و جسمی حضرت پیامبر (ص) را به رشته نظم درآورده و برای غنای سخن خود از آیات، روایات و احادیث مربوط به حضرت محمد (ص) سود می‌برد.از آنجایی که فضولی پیرو مذهب تشیع بوده در اشعار خود به مدح حضرت علی(ع) پرداخته و او را جانشین بر حق پیامبر اکرم(ص) معرفی می‌کند. به عدالت و کرامت امام علی(ع) اشاره کرده و ملاک قبولی اعمال را عشق و محبت به او می‌داند. هدف از این تحقیق آشنایی با ملا محمد فضولی و بیان سیمای پیامبر اسلام (ص) در اشعار عربی و فارسی او می‌باشد. به همین خاطر، اول زندگینامه، مذهب و آثار شاعر ذکر شده، سپس با آوردن نمونه-های شعری در مورد حضرت محمد (ص) و شرح آنان این پژوهش انجام یافته است.کلمات کلیدی: سیمای پیامبر، فضولی، مدح، اشعار، صوفی.

چکیده ندارد.

در این پایان نامه، تلاش شده، سیمای حضرت رسول (ص) در مثنوی، بررسی و تحلیل شود. ار این رو، بر اساس اشعار مثنوی، بخش هایی از زندگانی پیامبر اکرم (ص) ؛ از قبیل: ولادت و حوادث پیرامون آن، شناخته شدن او توسط راهب نصرانی، هجرت از مکه به مدینه و وقایع متعاقب آن پرداخته شده است. علاوه بر موارد یادشده، این پایان نامه، دربرگیرنده ی توصیف شمایل و سیمای ظاهری، سیرت و مکارم اخلاقی، ویژگی های باطنی، معجزات و خوارق عادات پیامبر (ص) و ذکر فضایل خوشاوندان و صحابه و همین طور اشاره به احوال برخی از دشمنان و معاندان اوست.

شعر، کلامی موزون و مقفّي و برخوردار از خيالی بکر، تصاويری بليغ و تأثير گذار است. نه تنها از کهن ترين روزگار وجود داشته است بلکه همزاد نيروی احساس بشری، قلمداد مي‏شده با ذوق و طبع آدمی ارتباط تنگاتنگ يافته است. بی آنکه بخواهد در چارچوب رشد عقلي ، دانش عميق يا پيشرفت متمدنانه محدود و محصور گردد. شعر عربی از گذشته تاکنون دوره های مخلتفی را پشت سر گذاشته است و از جمله آن دوره‏ی جاهلی و دوره‏ی اسلامی است که در پژوهش حاضر از رهگذر بررسی اشعار سه تن از شاعران مخضرم يعنی حسان بن ثابت ، کعب بن زهير و عبدالله بن رواحه بدان پرداخته شده است. تاکيد پژوهشگر در اينجا بر شعر دوره‏ی اسلامی و نشان دادن نقش شاعران نامبرده در پيشبرد اهداف پيامبر اسلام(ص) و گسترش شعائر اسلامي است و نيز اينکه چگونه اسلام آورده و عوامل اسلام آوردنشان چه بوده است. اين پژوهش مشتمل بر مقدمه و سه بخش اصلی است و هر بخش در سه فصل جداگانه بررسی شده است. شاکله اصلی بحث در حقيقت همان بخش سوم است که در هر فصل آن به طور جداگانه هدف اصلی بررسی شده است .در بخش پاياني نيز ضمن اشاره کوتاه به نقش تبليغاتی شعر در زمان پيامبر، به تحليل نظريات مطرح شده در سه بخش اصلي و نتيجه گيری کلی وتحليلي پرداخته شده است. از نتايج مهم بحث اينکه: شعر عربي در گذر زمان فراز و فرودهايي داشته است و همواره شاعراني معارض و مدافع وجود داشته اند. شعر کاملاً از نظر پيامبر(ص) مردوده نبوده است بلکه شعرهای غير اخلاقی و مخل اهداف اسلام را نپذيرفته اند. در ميان شاعران مورد بحث، حسان بن ثابت، عليرغم اينكه به سختي و با حساسيت بيشترين در مقايسه با دو همتايش اسلام آورد؛ اما در مبارزه با مشرکان و دفاع از اسلام بيشترين نقش را داشت.

زندگی و سیرت حضرت رسول اکرم (ص) همچون خورشیدی درخشان برای بشریت محسوب می گردد و شعاع آن در جان و ذهن و زبان مسلمانان جلوه ای خاص دارد. نام و یاد رسول الله (ص) در ادبیات فارسی، دست مایه ی بروز احساسات پاک و صمیمی و خلاقیت و هنرمندی شاعران و نویسندگان بوده است. البته باید اذعان کرد که در شعر فارسی این مهم نمود و گسترش بیشتری داشته است. هدف این پژوهش، بررسی و تحلیل جلوه های مهر و محبت رسول اکرم (ص) در دیوان خاقانی است.ابتدا با استفاده از منابع و مراجع، اشاره ای مختصر به حوادث تاریخی و خصایل فردی و معنوی آن حضرت و زندگی مبارک ایشان شده و سپس شواهد شعری مناسب از دیوان خاقانی ذکر شده است، همچنین به مواردی از جلوه های سخنان و احادیث آن حضرت در شعر خاقانی توجه شده است، با توجه به نمونه های متعدد و متنوع شعری در این خصوص، در دیوان خاقانی، می توان توجه و ارادت او را به حضرت رسول (ص) دریافت. خاقانی با استفاده از این مطالب به اشعار خود غنایی خاص بخشیده و آنرا متبرک ساخته است.روش کار در این تحقیق، توصیفی – تحلیلی و بر اساس مطالب کتابخانه ای است و منبع مورد استفاده برای تحقیق، دیوان خاقانی بر اساس شرح دکتر سجادی است.

انتظار حالتی روانی است که سبب وجود آمادگی در شخص و زمینه‌ساز تحول در معرفت، احساس، رفتار و عمل آدمی می‌شود تا لایق رسیدن به چیزی که منتظر آن است، شود. شعر"انتظار" به خصوص وجه دینی آن در میان شاعران ایرانی، جایگاه شایسته‌ای دارد و حافظ از زمره‌ی شاعرانی است که انتظار در سراسر دیوان او نمود دارد. هدف پایان‌نامه‌ی حاضر و آنچه که این پژوهش را نسبت به دیگر پژوهش‌های انجام‌شده، متمایز می‌کند، رویکرد کلی و همه جانبه‌ای است که در این پایان‌نامه تلاش شده‌است در مورد مفهوم انتظار در شعر حافظ انجام گیرد و تمامی ابعاد انتظار را ازجمله: انتظار غنایی، انتظار منجی، انتظار تاریخی، انتظار محبوب آسمانی و انتظار تحول اجتماعی، شامل می‌شود.شیوه‌ی کار بدین شرح است که مصادیق موجود با مفهوم انتظار در دیوان حافظ، به دو صورت دسته‌بندی شده‌اند: دسته‌بندی نخست براساس ویژگی‌های منتظِر و دسته‌بندی دوم براساس منتظَر یا فرد مورد انتظار واقع‌شده می‌باشد و در ذیل هر عنوان، توضیحاتی برای روشن‌شدن مطلب آمده است. در مجموع 253 بیت و 11 غزل با مفهوم انتظار، از دیوان حافظ استخراج شد. آنچه از بررسی مصداق‌های گردآوری شده، به دست آمد، به این شرح می‌باشد: بیشترین نمود انتظار در دیوان خواجه به انتظار غنایی(انتظار معشوق، همسر، فرزند، ساقی) اختصاص پیدا می‌کند. انتظار در شعر خواجه شش ویژگی آشکار دارد: صبر، امیدواری، جاودانگی، دعا، سوختن و ساختن، پیامبری صباانتظار مطرح‌شده در شعر حافظ، انتظاری است همراه با تلاش و تکاپو که مخاطب خویش را نوید می‌بخشد و امیدوار می‌سازد: عاقبت دست بدان سرو بلندش برسدهر که را در طلبت همت او قاصر نیست وجود حس انتظار در اشعار خواجه و ویژگی‌های ملازم آن بر جذابیت شعر او افزوده است و سبب شده است مخاطبان بسیاری از عوام و خواص دیوان او را مطالعه کنند.

یکی از نکات بسیار مهم و اساسی که هویّت فرهنگی و اصالت شیعه را تشکیل می¬دهد، داشتن رهبرانی والا مقام و بزرگوار چون چهارده معصوم(ع) است. بحث و گفتگو درباره ی شخصیّت الهی و زندگی آن¬ها شیرین¬ترین بحث¬ها و آموزنده-ترین گفتگوها است. اعتقاد ما بر این است که سیره ی عملی رسول¬الله و اهل بیت(ع) در تمام زمینه¬ها بهترین تابلو و الگو برای ساختن مدینه ی فاضله و جامعه ی پاکیزه است.یکی از اندیشههای اساسی و محوری شعر شاعران در گذشته، اندیشههای دینی و مذهبی، توجّه آنها به اولیای دین و سیما و سیره¬ی معصومین(ع) میباشد. در این پایاننامه، نگارنده یافتههای پژوهشی خود را جهت تبیین سیمای معصومین(ع) در سرودههای هفت تن از شعرای برجسته ی قرن هشتم (حسن دهلوی، اوحدی مراغه ای، ابن¬یمین فریومدی، خواجوی کرمانی، سلمان ساوجی، ناصر بخارایی و حسن کاشی) ارائه نموده است. از میان معصومین، پیامبر(ص)، امام علی(ع)، امام حسین(ع)، امام رضا(ع) و فاطمه(س) به دلیل بارز بودن برخی حوادث زندگی¬شان بیشتر مورد توجّه شاعران مذکور قرار گرفتهاند. حوادثی چون بعثت، معراج و رفتن به سدره المنتهی در زندگی پیامبر(ص)، امامت، ولایت، وصایت، شجاعت و جنگاوری علی(ع)، دخت نبی، همسر علی(ع) و مادر یازده معصوم بودن فاطمه(س)، مظلومیّت و حضور شجاعانهی حسین(ع) در حماسه¬ی بزرگ عاشورا، شفاعت و ثواب زیارت رضا(ع)، ظهور و انتظار امام زمان(ع) برجستگی بیشتری داشتند.در میان شاعران مورد بحث، دهلوی، اوحدی، خواجوی کرمانی، ساوجی و بخارایی در مدح پیامبر(ص) و ابن-یمین و کاشی در منقبت امام علی(ع) بیشترین شعر را داشتهاند.