مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده ندارد.

بخش نخست :در این بخش کوشش شده است تا دورنمایی از دوران جدید و تمدن مدرن(مدرنیته) ارائه شود. بخش دوم: در این بخش با نگاهی گذرا به چالشها و بحرانهای دوران مدرن، بالاجمال به مهمترین رویکردها و دیدگاههای انتقادی نسبت به فرهنگ و تمدن جدید پرداخته شده است و در فصلی مجزا رویکرد پست مدرن (به عنوان یکی از مهمترین واکنشها در برابر بحرانهای دوران نوین و هم به عنوان وضعیت مدرنیته در انتهای راه) مطرح گردیده است.بخش سوم (رهیافت دینی). این بخش در سه فصل ارائه شده است. در فصل نخست با نگاهی دینی (اسلامی ) به داوری در مورد برخی از مهمترین مولفه های معرفتی دنیای مدرن(مدرنیسم) پرداخته شده است. در فصل دوم نیز در باب نقد و بررسی اندیشه پست مدرنیسم و میزان توانایی آن نسبت به نجات انسان معاصر-با رهیافتی دینی-اشاراتی آمده است.فصل سوم از بخش پایانی نیز چالشها و بحرانهای انسان مدرن را در چهار محور مورد وارسی و مطالعه قرار داده است.

بیش از چند دهه نمی‌گذرد که در دنیا، بررسی میزان و تغییرات انواع دینداری، موضوع مطالعات تجربی و میدانی قرار گرفته است و حدودا در دهه هفتاد این بحث علمی در کشور ایران به صورت جدی در محافل علمی وارد شده و بر همین اساس برای رفع کاستی‌های مدل‌های غیر بومی، مدل‌های متعددی نیز طراحی شده است. با این حال به نظر می‌رسد هنوز برخی کاستی‌هایی در این مسیر وجود دارد که لازم است در راستای اصلاح آنها اقدام شود. از این رو در این پژوهش تلاش شده است، با بررسی انتقادیِ مشهورترین مدل‌هایِ بومی، بر اساس مبانی دین اسلام و فرهنگ خاصِ جامعه ایرانی، مدلی ارائه شود که علاوه بر قابلیت توصیفِ تقریباً دقیقِ جامعه ایران از لحاظ دینداری، وضعیت آرمانی را نیز ترسیم کند. برای این منظور پس از بررسی انتقادی این مدل‌ها و با کمک‌گیری از نقاط قوت آنها، با اِلهام از قرآن به عنوان یکی از مهمترین منابع دین اسلام و بر اساس اندیشه علامه طباطبایی، برای اسلام، چهار مرتبه اسلام به معنای خاص، ایمان، تخلق و اخلاص در نظر گرفته شده که هر کدام از این مراتب دارای شرایط تحقق، نشانه، پیامد، آثار و ابعاد خاص خود است. در ادامه با بهره‌گیری از انسان شناسی صدرالمتألهین، انسان متأله تعریف و ابعاد وجودی آن در دو بخش جسم و نفس با وجوه سه‌گانه رفتار، معرفت و گرایش در سه وضعیت عادی، ملکه و سعه وجودی ترسیم شده است که نتیجه آن، انسانِ دیندارِ مسلمان، مومن، متقی یا متشرع و مخلص است و در پایان، انسان متأله را بر مراتب دینداری تطبیق داده که حاصل آن، طرح مدل سنجش دینداری مبتنی بر دین اسلام و با توجه به فرهنگ خاص ایرانی است. از آنجا که مراتبِ چهار گانه دین اسلامو به تبع آن انسان متأله، مراتبی ترتیبی و اتصالی است؛ این مدل، علاوه بر توصیف وضعیت موجود، وضعیت مطلوب را نیز ترسیم می کند.

این تحقیق قصد دارد تعامل بین "دین" و "دولت " را منحصرا" در دو مقولهء "مشروعیت " و "اقتدار" مورد بررسی نظری قرار داده و با کنکاشی تاریخی به "طبقه‌بندی" (Typology) مشخصی از "الگوهای تعامل" دست یابد. تحقیق بر ساخت چارچوب نظری و تعریف الگوهای تعامل متمرکز است و جستجوی تاریخی خود را صرفا" به منظور تقویت و تصدیق نتایج نظری آن دنبال می‌کند. دامنهء این جستجو به "ایران اسلامی" و بررسی "مشروعیت دینی دولت " (Religious Legitimacy of State) و "اقتدار سیاسی دین" (Political Authority of Riligion) در برههء بین دو واقعهء مهم تاریخ ایران، یعنی "ورود اسلام" و وقوع "مشروطه" محدود است .

در علوم اجتماعى یکى از مسائلى که بسیار مورد چالش قرار گرفته است،بحث توسعه اجتماعى و عوامل موثر بر آن مى باشد. دسته اى از تئورى ها به نقش عوامل فرهنگى نظیر دین بر روی این مقوله تاکید دارند. یکى از. مفاهیمى که در مبحث دین جای مى گیرد تقدیر گرایى و رویکرد تقدیر گرایانه نسبت به هستى و زندگى اجتماعى است. یکى از مشهورترین تئورى ها در این مورد، نظریه وبر میباشد که براساسآن،دریافت تقدیر گرایانه از هستى و نیز از خلقت و مشیت ازلى، موجب تشویق فعالیت هاى مختلفاجتماعی و اقتصادى مى گردد که خود آن منجر به رفاه، پیشرفت و بهبود زندگى مى گردد که از مقولات و شاخص هاى توسعه اجتماعى محسوب مى گردند. در این یپژوهش، بر یایه تئورى وبر به بررسی اندیشه هاى شش نویسنده اجتماعى ایرانى در سه گرایش اسلام گرا، سکولار و مارکسیست در عصر پهلوى دوم پرداخته شده است. روش مورد استفاده در این پژوهش، تحلیل محتوا مى باشد. یافته هاى این پژوهش نشان مى دهد که این نویسندگان نوع تلقى هاى متفاوتى از تقدیرگرایى دارند و گرایش فکرى آنان بر دریافت آنان از این مقوله موثر است. بر این اساس شریعتى و مطهرى که از نویسندگان اسلام گرا به شمار مى آیند به تقدیرگرایی از نوع اصیل آن معتقد بوده و آن را عاملى مهم در ییشرفت و توسعه اجتماعىجوامع مى دانند. رحیمى که از نویسندگان سکولار محسوب مى شود، اصولأ به وجود و حضور جنین مقوله ای در زندگى اجتماعى انسان ها اعتقادی ندارد، و همه چیز را منوط به اراده و عمل انسان و آزادى وى در انتخاب مى داند. صادق هدایت، دیگر نویسنده سکولار، برعکس رحیمى همه چیز را از دیدگاه آن نوع از تقدیر گرایى میبیند که منجر به رخوت و سستى و یذیرش وضع موجود مى شود. در واقع تقدیرگرایى هدایت مانع توسعه اجتماعى محسوب مى گردد. طبرى، نویسنده مارکسیست، ریشه هاى پیدایش تقدیرگرایى را در عوامل اقتصادى و تقسیم طبقاتى مى داند و آن را مانع تغییر اوضاع و تکامل زندگى اجتماعى میپندارد و آریانپور، اصولأ ویژگى توسعه یافتگى و نو بودن را در عدم پذیرش تقدیر می داند. بطور کلى، ارتباط بین این دو مقوله در آثار ایشان به صورت مستقیم و آشکاری مطرح نشده است، اما بررسى دقیق این آثار و تحلیل محتوایشان، نوع نگرش آنها را به این موضوع آشکار کرده است.

دین به عنوان یک نهاد اجتماعی، نیروی جاودانه‌ایست که در طول تاریخ با زندگی انسان‌ها آمیخته بوده است. عزم افراد به رعایت هنجارهای گروهی توسط دین تقویّت می‌شود به گونه‌ای که این هنجارها برتر از منافع صرفاً خصوصی قرار می‌گیرد. دین موجب انسجام اجتماعی، تقویّت اخلاق جمعی، مثبت‌اندیشی بوده و وجوه مشترکی با سرمایه‌‌ی اجتماعی دارد و موجب افزایش آن در جامعه می‌شود. از سویی دیگر سرمایه‌ی اجتماعی نیز زمینه‌ساز شبکه‌های ارتباطی و عامل همبستگی اجتماعی است. بنابراین می‌توان گفت که سرمایه‌ی اجتماعی و دین از نظر نقش و کارکرد در جامعه، وجوه مشترکی دارند. باورهای دینی چون کمک به هم‌نوع و تلاش برای سود‌رساندن به دیگران باعث می‌شود که افراد منافع شخصی را رها کرده و به سود جمعی فکر و عمل کنند و سرمایه‌ی اجتماعی خود را بالا ببرند. محقّق بر این باور است که در جامعه‌ی ایران چندین نوع دین‌داری وجود دارد و تعلّق افراد به هر یک از این انواع، بر سرمایه‌ی اجتماعی‌شان اثر می‌گذارد. بر این اساس، این پژوهش به دنبال پاسخ به این پرسش می‌باشد که چه رابطه‌ای بین نوع دین‌داری و سرمایه‌ی اجتماعی مردان بالای 30 سال شهر همدان وجود دارد. تاکنون مطالعات فراوانی در زمینه‌ی رابطه‌ی دین و سرمایه‌ی اجتماعی صورت گرفته است اما این پژوهش‌ها صرفاً ارتباط دین و سرمایه‌ی اجتماعی را مدنظر قرار داده و تأثیر انواع دین‌داری‌ها را بررسی نکرده‌اند. در این پژوهش، هدف اصلی بررسی تأثیر نوع دین‌داری مردان بالای 30 سال شهر همدان بر سرمایه‌ی اجتماعی آنان می‌باشد. این تحقیق از نظریات دورکیم، وبر، سروش، ملکیان، کلمن، پاتنام و ... استفاده کرده است. فرضیات پژوهش حاضر این است که انواع دین‌داری مناسک‌گرا، زهدگرا و روشنفکرانه در بین مردان باعث افزایش سرمایه‌ی اجتماعی هنجاری و ارتباطی آنان می‌شود. متغیّر مستقل این پژوهش نوع دین‌داری است که شامل انواع مناسک‌گرا، زهدگرا و روشنفکرانه است. متغیّر وابسته، سرمایه‌ی اجتماعی است که به دو دسته‌ی هنجاری و ارتباطی تقسیم می‌شود که دسته‌ی هنجاری شامل اعتماد (بنیادین، تعمیم‌یافته، بین شخصی و نهادی) می‌باشد. دسته‌ی ارتباطی شامل مشارکت، همیاری و شبکه‌ی ارتباطات می‌باشد. حجم نمونه‌ی این پژوهش 384 نفر از مردان بالای 30 سال شهر همدان است. روش انجام این پژوهش پیمایش و ابزار اندازه‌گیری آن پرسشنامه می‌باشد. در این پژوهش با استفاده از نرم‌افزار SPSS به تحلیل داده‌ها پرداخته شده و رابطه‌ی بین متغیّرها و آزمون فرضیّات توسط آمار استنباطی، ضریب همبستگی و تحلیل واریانس یک‌طرفه مورد بررسی قرار گرفته است. یافته‌ها نشان می‌دهد که فرضیّات اوّل و سوّم مورد تأیید قرار می‌گیرند به طوری که نوع دین‌داری مناسک‌گرا و روشنفکرانه باعث افزایش سرمایه‌ی اجتماعی هنجاری و ارتباطی می‌شود. هم‌چنین، نوع دین‌داری زهدگرا باعث افزایش سرمایه‌ی اجتماعی ارتباطی و باعث کاهش سرمایه‌ی اجتماعی هنجاری می‌شود. بنابراین فرضیّه‌ی دوّم رد می‌شود.

تلاش این پژوهش بر آن بوده است تا نقش و تأثیر احزاب و گروه های سیاسی را بر کم و کیف مشارکت سیاسی زنان طی سال های1332- 1320مورد بررسی قرار دهد؛ چراکه این دوران، به عنوان دوره‌ای باوسعت فعالیت‌های حزبی و میزان حضور زنان در جـریان های سیاسی شناخته شده است. این پژوهش که با روش توصیفی- تحلیلی و با رویکردی جنسیتی سامان یافته است، پس از ارزیابی میزان انطباق حوزه نظری و عملی احزاب در زمینه مشارکت سیاسی زنان، نشان می‌دهد احزاب این دهه موجد گسترش مشارکت عام زنان نیستند. در طول این سال‌ها و به ویژه دوران نهضت ملی، احزاب به ویژه حزب توده و احزاب ملی ابزار افزایش کمیت مشارکت حزبی و فعالانه بسیاری از زنان تحصیل کرده و شاغل و تا حدودی زنان کارگر شدند، اما تأثیرگذاری احزاب جهت انتقال توده های زنان به حوزه های عمومی به کل جامعه زنان تسری نیافت. این امر حتی احزاب فعالی چون حزب توده را از پیگیری مصرانه حقوق زنان به عنوان اولویتی مهم باز داشت و گاه مسأله زنان را که بیش از پیش سیاسی شده بود، ابزار تبلیغات ایشان نمود. ائتلاف گریزناپذیر احزاب و تشکل های مستقل زنان نیز نتوانست جنبش زنان را در پوشش دادن طبقات فرودست جامعه به شکل پایدار یاری کند. احزاب مترقی از هر دست، به رغم برداشتن گام هایی در پیشرفت جامعه پذیری سیاسی زنان، فاقد کارکردهای تجمیع خواسته ها و به کارگیری زنان بودند. بنا بر این شاخصه های کیفی مشارکت چون رشد آگاهی جنسیتی، راه یابی گسترده زنان در سطوح بالای حزبی و تحقق حق رأی زنان تحقق نیافت. به دلیل مواضع محافظه کارانه احزاب، تبلیغات سوء احزابی چون حزب اراده ملی و مخالفت شدید گروه های تندرو مذهبی، حقوق انتخاباتی به عنوان مقدمه سطوح بالاتر مشارکت زنان عقیم ماند.

آسیب شناسی دین وشناخت عوامل« دین گریزی » دایره ا ی وسیع دارد . دراین پژوهش به شناسایی وبررسی عمده ترین این عوامل ازدیدگاه قرآن و نهج البلاغه باتاکیدبرعوامل فرهنگی پرداخته شده است .دین درلغت به معنای طاعت، جزا ، حکم ، عبادت ،تدبیرو... می باشد ؛ ودراصطلاح , به مجموعه معارف وقوانینی گفته می شود که خداوند متعال توسط پیامبران ، برای راهنمایی وسعادت بشر تشریع نموده است ؛ به طوری که لازمه ی سعادت دنیا وآخرت بشردرپیروی ازآن می باشد .«دین گریزی» یا به تعبیر قرآن « اعراض از دین» عبارت است از هرگونه فاصله یا واپس گرایی از دین وتمام نمود های دینی درگرایش، بینش وکنش . درابعادِ مختلفِ پدیده ی« دین گریزی» ، دودسته عوامل قابل تفکیک می باشد :1-

نقد و بررسی قلمرو دین از نگاه دکتر سروش محور این پژوهش است. که این مسئله از موضوعات مهم و مطرح، در حوزه دین شناختی نوین است،تا جایگاه و نقش قلمرو دین در زندگی بشر روشن گردد. کهآیا دین فقط عهده‌دار نیازهای فردی است چنانچه دکتر سروش معتقد به این مسئله است یا به نیازهای اجتماعی نیز پاسخ می‌دهد؟ آیا انتظار ما از دین در عرصه‌های گوناگون منطقی است یا فقط باید به انتظار حداقلی از دین بسنده کرد. روش تحقیق در این پایان‌نامه کتاب‌خانه‌ای هست.دراین راستا ابتدا به مبانی معرفت شناختی دکتر سروش درقالب روش معرفت شناختی ، رابطه دین واید ئولوژیی-،قبض وبسط تئوریک شریعت مورد نقد وبررسی پرداختیم .

رساله حاضر به بررسی مواجهه ی دین و مدرنیته و تاثیرات متقابل این دو می پردازد، تعاملی که منجر به پدید آمدن جلوه های جدیدی از دین شده که امروزه معنویت گرایی جدید خوانده می شود. پژوهش حاضر شامل آرای پاره ای از صاحب نظران در حوزه ی دین است که با تکیه بر جریان معنویت گرایی، ادعای پایان عصر دین داری و حرکت به سوی دنیایی عاری از معنویت را مردود شمرده و نشان می دهد که انسان معاصر، هم چنان خود را محتاج معنویت می بیند. به نظر می رسد که با توجه به معنویت گرایی، انسان ها به اشکال جدیدی در بروز و ظهور معنویت روی آورده اند و جنبش هایی نظیر عصر جدید، نئوپاگانیسم و تمرینات ذهن، بدن، روح، پاره ای از مصادیق آن هستند. یکی از ویژگی های جنبش های جدید معنویت گرا به لحاظ نظری عبارتاست از عدم وابستگی به اشکال نهادی و سازمانی که از مصادیق بارز تفاوت میان معنویت گرایی جدید و دین سنتی است. پاره ای از دستاوردهای معنویت گرایی جدید را می توان کمک به حل بحران محیط زیست، حمایت از حقوق بشر، کمک به برقراری صلح و فواید روان شناختی آن برشمرد.