مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

آریستوکلس ملقب به افلاطون یا پلاتون ‏(۴۲۸/۴۲۷ پ.م. تا ۳۴۸/۳۴۷ پ. م) دوّمین فیلسوف از فیلسوفان بزرگ سه‌گانه یونانی (سقراط، افلاطون و ارسطو) است. افلاطون نخستین فیلسوفی است که آثار مکتوب از او به جا مانده است.. همچنین بسیاری او را بزرگ‍ترین فیلسوف تاریخ می‌دانند. افلاطون در آتن در سال ۴۲۷ قبل از میلاد در یک خانوادهٔ قدرتمند سیاسی و اشرافی متولد شد. او از بچگی بسیار تیزهوش بود. او دو برادر و یک خواهر تنی داشت و دو برادر ناتنی که یکی از ازدواج اول شوهر دوم مادرش بود و دیگری حاصل این ازدواج بود. پدرش برای او بهترین معلم موسیقی، فلسفه، ژیمناستیک، و ادبیات را گرفت. فیثاغورث تأثیر زیادی در او گذاشت. وی در بیست سالگی برای تکمیل معارف خود شاگرد سقراط شد. این مصاحبت و شاگردی به مدت هشت سال ادامه یافت. افلاطون در ۳۹۹، پیش از میلاد شاهد خودکشی آموزگارش سقراط به حکم دادگاه آتن (محکمه خلق) بود و در اینباره نوشته است که سقراط پیشنهاد فرار از آتن را رد کرد و به حکم دادگاه که می‌دانست درست نبوده تسلیم شد و جام زهر را نوشید تا احترام به قوه قضایی که حفظ حقوق مردم و امنیت و آرامش آنان برعهده آن است محفوظ بماند. پس از اعدام سقراط، افلاطون آتن را ترک کرد. او برای چندین سال در شهرهای یونان و کشورهای بیگانه به گردش پرداخت. پس از سفری به سیسیل در سال ۳۸۷ و در چهل سالگی به آتن بازگشت و مکتبی فلسفی ایجاد کرد که به نام آکادمی مشهور است. تعلیمات وی در آن‌جا بر اثر دو بار سفری که در سال ۳۶۶ و ۳۶۱ به سیسیل داشت به تعویق افتاد. افلاطون در سال ۳۴۷ درگذشت و رهبری آکادمی را به خواهرزاده خود که شاگردش نیز بود، واگذاشت. آثار افلاطون به صورت گفت و شنود (مناظره) است که معروف‌ترین آنها «جمهوری» و همچنین «پوزش» و «ذات عدالت» می‌باشد. مهم‌ترین کتابی که از افلاطون به جای مانده رسالهٔ جمهور است. برخی از افلاطون‌شناسان معتقدند، افلاطون جملاتی را به این رساله افزوده و در حقیقت وی صحبت‌ها و اندیشه‌های خودش را از زبان سقراط بیان کرده‌است. در تمام آثار افلاطون می‌توان گفتگوهای سقراط را با اشخاص گوناگون، به‌طور دقیق و با ذکر نام دید. رسالهٔ جمهور، هنر و زیبایی را از دیدگاه افلاطون و سقراط به بهترین وجه نشان می‌دهد. این رساله حاصل مکالمات سقراط با گلاوکن (برادر افلاطون)، سیمیاس، هیپوکراتس و چند فرد دیگر است. اثر دیگر افلاطون ضیافت یا سمپوزیوم است که رساله‌ای دربارهٔ عشق است. این رساله یک حالت روایی و داستانی دارد که در یکی از مهمانی‌های آتن که سقراط نیز حضور دارد اتفاق می‌افتد. افلاطون در دو اثر مهم خود جمهور و ضیافت به دو اصل مهم منطق و احساس می‌پردازد.

قوانین یا نوامیس یا دادها مفصل‌ترین و به گمان بسیاری از پژوهندگان شاید آخرین رسالهٔ افلاطون است که پس از سال ۳۵۰ پیش از میلاد در سال‌های آخر زندگی افلاطون نگاشته شده‌است. موضوع این کتاب مانند کتاب جمهور گفتگو دربارهٔ مسایل سیاسی و بازنمایی پندار افلاطون دربارهٔ قانون و داد است و شاید آخرین نظرهای حکیم را دربارهٔ شهر خوبان یا مدینه فاضله شامل است. در مقام مقایسه با عقاید افلاطون دربارهٔ سیاست و کشورداری و دیگر رسم‌ها و آیین‌ها که در کتاب جمهوری آمده محتوای کتاب دادها نشان می‌دهد که افکار و پندار افلاطون در سال‌های فرجامین زندگیش تغییر و دگرگونی پذیرفته و گونهٔ متفاوتی به خود گرفته‌است. در این کتاب به جای تأکید فراوان دربارهٔ آموختن حکمت و فلسفه، اهمیت و والایی اخترشناسی و ستاره‌شناسی یادآوری شده‌است که همه مردمان در شهر باید دانش نجوم فراگیرند. در این کتاب هم چنین برخلاف رساله‌های جمهور و مرددیوانی دربارهٔ اهمیت قانون و داد فراوان سخن رفته و بجای فلسفه به دین و آیین اهمیت بیشتر داده شده‌است. در کتاب دادها در چندین مورد اشاراتی آمده است که باوری افلاطون را به بن بد و وجود شر در گیهان و هستی می‌رساند و با توجه به این اشاره‌ها برخی از پژوهندگان دربارهٔ احتمال آشنایی افلاطون با تعلیمات مغان و تأثیر باورهای ثنوی ایرانی بر روی افکار و اندیشه‌های فلسفی او رای داده‌اند که بطورکلی درست می‌نماید ولی باید توجه داشت که افلاطون به هنگام توجیه وجود شر در جهان بدی و پلیدی را ساخته و پرداختهٔ یک بن واحد و دیرین مانند اهریمن در مزدیسنا نمی‌پندارد بلکه پتیارگی و شر را از یک یا چندین مینو و شبح ناشی می‌داند و در مقابل نظم و تناوب گردش ستارگان آهنگینی و موزونی و به آیینی گیهان را به یک مینوی نیک نسبت می‌دهد.

بحث زمان و مکان از جمله مباحث ریشه‌دار و سنتی در تاریخ فلسفه است که در طول تاریخ اندیشه بشر، ذهن فلاسفه را از دوران یونان باستان به خود مشغول کرده چنان که آراء و اقوال بسیاری در این باب ابراز کرده‌اند. فلاسفه اسلامی نیز به سهم خود و به تأثیر از فیلسوفان یونان باستان به ویژه ارسطو، نظراتی در این باره ارائه کرده‌اند. ارسطو بحث از مکان را در کتاب طبیعیات و در نسبت با حرکت طبیعی، خلاء و زمان مطرح کرده است و در واقع، برخلاف افلاطون مفهومی طبیعی از مکان ارائه می‌کند. ارسطو تحلیل افلاطون از زمان و مکان را نمی‌پذیرد و می‌کوشد بنا به ساختار جسم، زمان و مکان را تحلیل کند. او مکان را سطح مماس جسم حاوی و محوی می‌داند و در حّد یک امر عرضی به آن بهاء می‌دهد و زمان را مقدار حرکت می‌داند. سهروردی گر چه در هستی‌شناسی، انسان‌شناسی و معرفت‌شناسی خود بیشتر افلاطونی است، ولی از آنجا که می‌کوشد درک تمثیلی از طبیعت را کنار زند و تحلیل عقلانی را جایگزین آن سازد، در تحلیل زمان و مکان جانب ارسطو را می‌گیرد و همانند وی مکان را رابطه سطوح اجسام و زمان را مقدار حرکت می‌داند.

قبل از میلاد مسیح در یونان باستان امام حکما سقراط خود را فیلسوف ­نامید. هدف او از تعقل‌ورزی، یافتن واقعیت و راهبر رفتار بود. ارسطو غایت حکمت را معرفت محض و آن را برتر از حکمت عملی می­دانست. با ظهور اسلام و طرح حکمت در قرآن، به‌خصوص در ­عصر نهضت ترجمه با توجه به تأثیر فلسفه ارسطویی در فیلسوفان مسلمان، این سؤال به وجود آمد که بین حکمت قرآنی و فلسفه ارسطویی چه تفاوتی وجود دارد؟ آیا حکمت عملی قرآن، همانند فلسفه ارسطویی اَخَسّ است؟ فرضیۀ ما در این تحقیق، تفاوت بنیادین بین آن دو است؛ لذا با بررسی تطبیقی در این تحقیق مشخص گردید حکمت قرآنی و فلسفی در معنای واژه و تعالیم نوع حکمت، مسائل و غایت حکمت، مربّی و متربی حکمت، تنوع ارائه و روش کسب حکمت، مخاطبان حکمت و... از هم دیگر متمایزند. همچنین معلوم گشت که حکمت عملی قرآن گرچه از حیث ارتباط با امور اعتباری اخَسّ است، از حیث صائب و نافع‌بودن حکمت نظری، حکمت عملی معیار آن محسوب می­شود و اَخَسّ نیست.

در قالب پی دی اف

کتاب «المُثلُ الالهيّة؛ بحوث تحليلیّة في نظرية افلاطون» از آثار آیت الله حیدری می باشد. مُثُل الهی مسأله ای است که از دیرباز تفکر فلسفی را مشغول خود کرده و جایگاه خود را از قدیم الایام در نگرش فلسفی حفظ کرده بود. درست است که به حکیم الهی افلاطون نسبت داده شده است، ولی این مسأله، قبل از ایشان نیز مشهور و متداول بوده، لاکن به دلیل زیاده روی بیش از حد افلاطون در تحلیل، بناء نهادن بر آن، بیان محتواهای آن، ساخت اصول ریشه ای آن، این مسأله را به ایشان نسبت دادند. این کتاب مشتمل بر یک مقدمه و هشت باب است و برای هر بابی فصل های مختلفی وجود دارد: باب اول: مُثُل الهیه و وجود آن باب دوم: تأویلات باب سوم: سهروردی و مُثُل الهی باب چهارم: ملا صدرا و مُثُل الهی باب پنجم: سخنان ارسطو در مسأله باب ششم: اختصار و تفصیل باب هفتم: دو شبهه و جواب باب هشتم: سخنان پایانی

کتاب حاضرحاصل مطالعات مربوط به خطابه‌های درسی "گادامر" در دانشگاه هایدلبرگ طی سال‌های 1974 و 1976 است. گادامر در این مجموعه با به کارگیری روش هرمنوتیکی خویش، درصدد اثبات وحدت بنیادین اندیشه افلاطون و ارسطو، به ویژه در حوزه اخلاق برمی‌آید. در مقدمه مترجم انگلیسی آمده است: "مثال خیر در فلسفه افلاطونی ـ ارسطویی را، اگر چه از حقیقت و روش مختصرتر است و، چنان که گادامر نیز اذعان می‌کند، بررسی کاملا یک دستی نیست، بایستی در عین حال از مهم‌ترین کتاب‌های گادامر به حساب آوریم. اولا این کتاب نمونه مبسوطی از فنون هرمنوتیکی یا تفسیری را، که گادامر از قبل آنها این چنین مشهورگشته است، در اختیار ما قرار می‌دهد؛ ثانیا، بصیرت‌های جدید شایان توجهی در خصوص موضوع فلسفه افلاطونی ـ ارسطویی برای ما به ارمغان می‌آورد. اما، مهم‌تر از همه، از آن جا که عمدتا به رابطه میان نظر و عمل و به"خیر" می‌پردازد، ما را با بعد اخلاقی اندیشه گادامر آشنا می‌سازد....". مباحثی که در این کتاب مطرح می‌شود بدین قرار است: دانایی و نادانی سقراطی، دولتشهر و معرفت خیر، دیالکتیک خیر در فیلبوس، انتقاد ارسطو از مثال خیر، و ایده فلسفه عملی نویسنده تصریح می‌کند: "سعی کرده‌ام نشان دهم که اگر اساسا قرار است که محملی برای فرض مثل داشته باشیم ناچار باید چنین وساطتی را برای هستی و صیرورت مفروض بگیریم. مثال خیر و آموزه عقلانی محض یک و دو بر چنین وساطتی ناظر هستند، اگر چه این معنا در محاورات افلاطون فقط به گونه استعاره‌ای تقریرشده است ـ در بازی‌ای که در پارمنیدس صورت می‌گیرد، در شباهت فیلبوس، یا در موتوس [اسطوره] تمیایوس. در اندیشه ارسطو، آنچه مد نظر افلاطون است به زبان محتاطانه و آزمایشی مفاهیم فلسفی بیان می‌شود". پایان کتاب شامل سه واژه‌نامه "انگلیسی ـ یونانی"، "انگلیسی ـ لاتینی" و "انگلیسی ـ آلمانی" است.