مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

از آن‌جا که سنخ وجودیِ علم براساس مبانی هستی‌شناسی حکمت متعالیه، مُجرد (غیر مادی) است، در فرایند ادراک مادیات، باید این امور را به ساحت تجردیِ نفس، نزدیک‌تر نمود تا دریافت علم آسان‌تر و در عین حال دقیق‌تر صورت پذیرد. برای نزدیک‌تر نمودنِ امور مادی به ساحت تجردیِ نفس، وجود پدیده‌هایی که نقش اعدادی برای تجرید امور مادی دارند، ضرورت دارد؛ همچنان که وجود اندام‏هاى حسى، مانند گوش و چشم، و بخش‏هاى گوناگون مغز، برای ادراک امور مادی ضرورت دارد. چه اینکه این امور، زمینه­ تحقق ادراک را که امری مجرد است، فراهم می­کنند. بنابراین ضروری است، تمام اموری که در دریافتِ واقعیِ محتوای آموزش نقش ایفا می‌کنند، شناخته شوند و براساس شناخت این امور، ابزار لازم برای مسانخت (متناسب سازی) حداکثری بین محتوای آموزشی (مُدرَک) و یاد­گیرنده (مُدرِک) فراهم شود، تا از این رهگذر، فرایند یادگیری تسهیل پیدا کند.

چکیده ماشینی: این تحقیق برگرفته از کتابی از شهید مرتضی مطهری تحت عنوان تقریرات دین و جامعه است. در مورد موضوعات زیر بحث می کند: 1- توضیح عبارت: «اشیاء به اضدادشان معلوم می شود» و مراد از آن چیست. 2- به این سؤال پاسخ می دهد: آیا درست است که ذهن انسان از درک برخی چیزها ناتوان است؟! 3- شناخت خود چگونه می تواند مقدمه ای برای شناخت خدا باشد؟ 4- شناخت نفس الهی تا چه حد امکان پذیر است؟ 5- چرا قرآن از زندگی و آثار و شئون آن اینقدر یاد کرده است؟

اعتبار عقل و ادراكات عقلي در نظر شيخ مفيد، محرز است و جاي هيچگونه مناقشه‌يي ندارد. بحث در مورد حجيت يا عدم‌حجيت عقل استقلالي از ديدگاه اوست. عبارت وي مبني بر اينكه «عقل در دانش و نتايجش محتاج سمع است»، محل نزاع آراء شده است. شارحان از اينگونه عبارات شيخ‌مفيد برداشتهاي مختلفي داشته‌اند و ميتوان آنها را ذيل دو ديدگاه دسته‌بندي نمود كه ديدگاه دوم خود مشتمل بر دو رويكرد است. نكته قابل ذكر اينست كه هر دو ديدگاه با بخشي از عبارات شيخ‌مفيد ناسازگار است. نگارنده پس از بررسي و نقد ديدگاههاي موجود، قائل به جدايي مقام نظر و عمل است. بدين معنا كه بنظر ميرسد هرچند شيخ‌مفيد در مشي علمي خود معتقد به حجيت استقلالي عقل است، ولي در مقام نظر، اقوالش متفاوت است و نميتوان نظري بدون مناقشه را در آثار او در باب حجيت يا عدم‌حجيت عقل خودبنياد مشاهده كرد. عقل و مسائل پيراموني آن از جمله تعريف، كاركردها و حجيت عقل و همچنين رابطة عقل و وحي، از ديگر مباحث مطرح شده در اين نوشتار است.

شکاکیت که اعتقاد به عدم امکان معرفت داشته­ است، در مقاطع مختلف تاریخ فلسفه­ با چهره ­های متنوع و گوناگونی بروز یافته­ است. اگرچه شکاکیت همراه خود آثار مخرب فراوانی به بار آورده­ و در برخی برهه­ های تاریخ ضربه­ های سنگینی بر فلسفه و اندیشه وارد کرده است، اما باید اذعان نمود که شکاکان، ما را در نیل به فهم و تحلیل دقیق مباحث معرف ت­شناسی یاری نموده ­اند. یکی از شبهه­ هایی که شکاکان یونان باستان بر استواری شکاکیت و عدم امکان معرفت مطرح نموده ­اند، «ناتوانی حس و عقل از ادراک» است. صدرالمتألهین این شبهه شکاکان یونان باستان را پاسخ داده است؛ او شکستن خطای حواس را به حس مشترک و حل خطای خیال را به عقل ارجاع داده است. همچنین خطای عقل را با ارجاع به «اصل استحاله اجتماع نقیضین» و بازگشت علوم حصولی به حضوری، حل کرده است. نگارندگان در گام بعدی به تبیین دیدگاه علامه طباطبائی از چیستی و نشان‌دادن مقام وقوع خطا و «اصل اجتماع و ارتفاع نقیضین»، پرداخته و در پایان پاسخ­ه ای ملاصدرا و علامه را مورد تحلیل و بررسی قرار داده‌اند.