مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

آیة الله سید جعفر مرتضی عاملی در 25 صفر سال 1364 ق در روستای عیتا الجبل، در 110 کیلومتر شهر بیروت؛ واقع در جنوب لبنان به دنیا آمد و نسب خاندان پدری اش به "الجسین ذوالدمعة"، فرزند زید، فرزمد امام سجاد (ع) می رسد. وی تحصیلات خود را به صورت غیررسمی نزد پدرش –که معلم بود- آغاز کرد و در 1328 ق برای تحصیل علوم دینی به نجف اشرف سفر کرد. در آنجا مدرسۀ آیة الله بروجردی و "جامعة النجف الدینیة" را برای اقامت برگزید و به تحصیل علوم دینی مشغول شد.

پژوهش کنونی تحقیقی است تحلیلی ـ توصیفی با عنوان: «بررسی فضایل امام علی ـ علیه السلام ـ از منظر مفسران اهل سنت با محوریت نظرات زمخشری و فخر رازی» که در آن تلاش شده است انواع فضیلت های امام علیـ علیه السلام ـ که در برخی از آیات قرآن به آنها اشاره شده و مصداق بارز آن آیات می باشند، مورد بررسی قرار گیرد.در آیاتی از جمله آیه ولایت، آیه مباهله، آیه منزلت به فضایل و برترهای امام علیـ علیه السلام ـ اشاره شده. اثبات این امر نه تنها از سوی مفسران شیعه صورت گرفته، بلکه از سوی اغلب مفسران اهل تسنن نیز اثبات گردیده است. دو مفسر بزرگ اهل تسنن بنام «فخر رازی» در کتاب «مفاتیح الغیب» و جار اله «زمخشری» در «تفسیر الکشاف» در تفسیر آیات مذکور به فضیلت و مصداقیت امام علی ـ علیه السلام ـ در آن آیات ضمن ذکر روایت های مشهور به آن اشاره کردند.هر دو مفسر(زمخشری و فخر رازی) به حقانیت حضرت علی ـ علیه السلام ـ اعتراف و اقرار کرده و به روایاتی از این بزرگوار استناد کرده اند. افزون بر این زمخشری وفخر رازی احادیث و روایاتی را در تأیید فضایل وکرامات حضرت علی ـ علیه السلام ـ ذکر نموده اند و شأن نزول بعضی از آیات را به حضرت علی ـ علیه السلام ـ نسبت داده وجانب انصاف را رعایت کرده اند، اگر چه در بعضی دیگر از آیات تعصّب بی جا و غرض ورزی ها مانع از اعتراف آنها درباره شأن نزول آیه ها در حق حضرت علی ـ علیه السلام ـ شده است.کلیدواژه ها : امام علیـ علیه السلام ـ زمخشری، فخر رازی، کشّاف، الکبیر

از مباحث مورد توجه متون صوفیانه در این دوران، انعکاس فضایل و مناقب معصومینبه ویژه پیامبر اسلام(ص) ،امام علی(ع) و بعضی از اهل بیت (ع) بوده است. در این کتابها هر زمان که به مناسبتی، مناقب خلفای راشدین را طرح نموده اند شخصیت ممتاز حضرت علی(ع) در کنار خلفای سه گانه (ابوبکر، عمر، عثمان) خودبخود یک پای مهم فضیلت نویسی و منقبت گویی آنها بوده است. شخصیتی که با عظمت و پیچیدگی خود در طول تاریخ، اذهان اندیشمندان مختلف را به خودمشغول ساخته است، زیرا وی جامع کمالات، کرامات و فضایل متعالی انسانی بوده است.جاودانگی شخصیت آن حضرت به عنوان یک انسان کامل، از اصول پذیرفته شده در میان اکثر فرقه های اسلامی از جمله متصوفه است. در متون صوفیانه علی(ع) را طوری مشاهده می کنیم که روحش مالامال از حماسه های نظامی است، در جای دیگر او را در شکل یک عارف تمام عیار می بینیم و در منبع دیگر وی را یک عالم مسلمان توصیف کرده اند. در واقع ادبیات و متون صوفیانه، در حکم آینه ای هستند که گوشه هایی از فضایل و مناقب امام علی(ع) را در خود منعکس نموده و بازتاباینده است.

در این تحقیق روایات فضائل علی (ع) از نگاه صحاح سته مورد مطالعه و بررسی قرار داده می شود و با توجه به روایات وارده در صحاح سعی و تلاش بر این است که روایات را دسته بندی نموده به آن نظم منطقی داده شود سپس با تفکیک و تنظیم آن بصورت عناوین کلی از قبیل فضایل شخصی علی (ع) فضایل علی از نگاه خداوند فضایل علی از نگاه رسول خدا ص علی و معیار حق و حقیقت قرار گرفتن همچنین نگاهی به فضایل علی ع در آیینه احادیث ثقلین و احادیث ولایت مباحث و روایات مربوط را مورد بحث و بررسی قرار دهیم. و فضایلی که از طرف ابن جوزی مورد شبهه و نقد قرار گرفته است با توضیح شبهه جواب مناسبی از خود منابع اهل سنت و دانشمندانش ارایه و نتیجه گیری خواهد شد لذا کلا تمام مباحث این تحقیق را در شش بخش و هر بخشی دارای چند فصل و هر فصل دارای چند گفتار بصورت جدا با روایات و منابع مربوط ارایه داده خواهد شد و می توان گفت که با تمام تلاش و سعی برای از بین بردن و کم رنگ کردن فضایل علی ع انچنان صحاح سته از روایات فصایل علی ع آورده شده است که دریایی از فضایل علی ع در آن نهفته است و احتیاج به غواص ماهری دارد که از این دریا استفاده لازم را ببرد. ما با تمام‌تر بی بضاعتی در چند عناوین روایات فضایل علی ع را تقسیم نموده ایم که هر کدام به تنهایی برای شناساندن جایگاه و شخصیت صاحبش کافی و وافی می باشد.

آنچه پیش رو دارید بررسی عمده ترین فضائل امام علی ع در منابع اهل سنت است که طی چهار فصل بیان گردیده است. در فصل اول اولین مسلمان بودن حضرت مورد بررسی قرار گرفته است که از زبان پیامبر اکرم و شخص امام علی و اصحاب به کنکاش گرفته شده است. فصل دوم را علم امام به خود اختصاص داده است که در این راستا رابطه علم و هدایت گری علم بی کران امام آگاهی از شأن نزول آیات امام باب علوم ملکوتی پیامبر اکرم و مرجعیت علمی حضرت و مراجعات خلفا به حضرتش از عمده ترین مطالب مورد بحث این فصل است. در سومین فصل شجاعت و فداکاری امام براساس روایات اهل سنت مورد بحث واقع شده است که جریان خوابیدن امام در بستر پیامبر و فاتح میادین نبرد بودن حضرت و پرچمدار بودن امام در میادین حساس جنگ روس مطالب این فصل را تشکیل می دهد. آخرین فصل تحقیق جامعیت و جاودانگی امیرالمومنین است که براساس یک دسته بندی از مجموعه اصحاب شخصیت حضرت با همکان مورد مقایسه قرار گرفته است و سرانجام شخصیت منحصر به فرد و ممتاز حضرتش براساس روایات موجود در منابع اهل سنت از زبان پیامبر اکرم و اصحاب به اثبات رسیده است. جمع بندی و نتیجه گیری مطالب همراه با اظهار نظر محقق آخرین نکته است که در این نوشتار بدان پرداخته شده است.

این رساله با موضوع «بررسی عمده ترین فضائل امام علی(علیه السلام) در منابع اهل سنت» در چهار فصل تنظیم شده است: فصل اول به اولین ایمان آورنده از زبان پیامبر اکرم|، شخص امام علی(علیه السلام) و اصحاب، اختصاص یافته است. فصل دوم به علم امام علی(علیه السلام) اختصاص دارد. در این فصل به بررسی موضوعاتی از قبیل: رابطه علم و هدایت، علم بی کران امام، آگاهی از شأن نزول آیات، امام باب علوم ملکوتی پیامبر اکرم|، مرجعیت علمی حضرت و مراجعات خلفا به ایشان پرداخته شده است. فصل سوم، شجاعت و فداکاری امام، جریان خوابیدن امام علی(علیه السلام) در بستر پیامبر| و پرچمدار بودن امام در میدان های نبرد را مورد بررسی قرار داده است. فصل چهارم حضرت امیر المؤمنین(علیه السلام) بر اساس یک دسته بندی از اصحاب، مورد مقایسه قرار گرفته و شخصیت منحصر به فرد و ممتاز حضرت از زبان مبارک پیامبر اکرم| و از نظر اصحاب به اثبات رسیده است.