مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

خدا و انسان دو مفهوم محوری در قرآن و عهدین و دو قطب اصلی در مفاهیم‌ این سه متن دینی‌اند. مضامین قرآن و محتوای عهدین انحائی از ارتباط را بین این دو قطب تصویر کرده‌اند. در این رساله، که عنوان آن عبارت است از «ارتباط خدا و انسان در قرآن و عهدین»، سعی بر آن است که اَشکال مختلف این ارتباط گزارش شود و از این طریق مفاهیم و تصورات مربوط به این قلمروِ معنایی در دستگاه مفاهیم قرآن و عهدین با یکدیگر مقایسه شود.هدف این رساله آن است که از طریق بررسی نوع رابطه خدا با انسان و تحلیل مفاهیم مربوط به این حوزه در سه متن دینی مذکور به پاسخ این سوال دست یابد که مومن مسلمان، مومن مسیحی و مومن یهودی با تکیه بر متن مقدس خود، خویشتن را و همچنین گذشته و آینده خویش و کل جامعه انسانی را دارای چه گونه ربط و پیوندی با خدا می‌بیند و در سایه این پیوند، جایگاه خود را در جهان چگونه ارزیابی می‌کند. در این بحث شباهتها و تفاوتها میان سه متن مورد بحث در باب موضوعات فوق آشکار می‌شود. عمده ترین شباهت میان سه متن مورد بحث مربوط به حوزه از کجایی انسان و هویت دینی اوست، (گرچه عهد عتیق در این باب صبغه‌ای قوم‌گرایانه دارد)، و عمده‌ترین اختلاف به بخش تصورات دینی، الهیات پولسی در عهد جدید مربوط می‌شود. در اینجا موضوع ارتباط خدا با انسان صورتی دگرگونه و متفاوت با آنچه در قرآن و عهد عتیق دیده می‌شود، به خود گرفته است. شخصیت حضرت مسیح نقشی محوری و حتی متفاوت با نقش انبیاء در حوزه ارتباط خدا با انسان دارد. تفاوت دیگر مربوط به حوزه مفاهیم فرجام‌شناسانه است. این قلمرو در قرآن بسیار گسترده و پرحجم است، در عهد عتیق، در بخش اسفار خمسه، مفهوم روشنی در این زمینه به چشم نمی‌خورد و در بخش کتب انبیاء، مفاهیمی پدیدار می‌شود که گاه نوعی وضعیت فرجام‌شناختی‌ این جهانی را به تصویر درمی‌آورند. در عهد جدید این موضوع پررنگ‌تر می شود و در عین حال پیوندی استوار با مفهوم «بازگشت دوباره مسیح» دارد.در این رساله نوعی بحث تطبیقی بین سه دین ابراهیمی و به بیان دقیق‌تر بین سه متن مقدس اصلی این سه دین به نمایش گذاشته شده و مفاهیم کلیدی و شاخص هر متن در حوزه‌های معنایی مورد بحث تحلیل و مقایسه شده است. روش این رساله در فهم متن روشی است که در آن، دستگاه واژگان هر متن دینی، (آنگونه که ایزوتسو در کتاب خدا و انسان در قرآن تشریح کرده است)، دستگاهی متشکل از واژگان پرشمار و به هم مرتبط دانسته شده، که مجموعه واژگان در تعامل و ارتباط با یکدیگر از جهان‌بینی گسترده نهفته در وراء متن حکایت می‌کنند. در این دستگاه گسترده واژگان، به نقش حوزه‌های معنایی کوچکتر و نیز واژه‌های کلیدی هر حوزه در منعکس ساختن بینش‌های دینی موجود در هر متن توجه می‌شود. ا‌ین روش نوعی رهیافت زبانشناسانه و نوعی روش دقیق‌تر در دریافت معانی متن است. این مکتوب گامی خواهد بود برای دسترسی به زمینه‌های مشترک فکری میان ادیان ابراهیمی و گشودن باب گفتگوهای بین دینی و برای رسیدن به تقارب دراندیشه های دینی. در این رساله همچنین به شناخت انسان از منظر این سه دین (ادیان ابراهیمی) نزدیک می‌شویم. بنابراین هر جا که پای مباحثی همچون حقوق بشر، آزادی، کرامت انسان، اخلاق محیط زیست، معنای زندگی، شبیه‌سازی انسان، سقط جنین، مرگ بی رنج و ... محل بحث باشد باید دانست که از کدام انسان و در فضای کدام نظام اعتقادی بحث می شود. انسانی که در اینجا سخن از او در میان است، انسان مرتبط با خداست، به صورت خدا آفریده شده، جانشین خدا بر زمین است، داده‌های طبیعت مواهب خدا به او شمرده می‌شود. این انسان طرف عهد با خدا و عبد خداست و نمی‌تواند به عهد خویش خیانت ورزد، سرسپاری به غیر خدا نمی تواند داشته باشد، غیر خدا و قانون ضد خدایی را نمی‌تواند اطاعت کند. او غالبا جاودانه شناخته شده است و فرجامی این جهانی یا آن جهانی در پیش رو دارد که نحوه حیات فرجامین او را خدای او، با لحاظ نحوه سلوک این جهانی او، تعیین می‌کند.

در دین مبین اسلام کسب علم و دانش و به تبع آن، مطالعه و کتابخوانی از ارزش و اعتبار خاصی برخوردار است. این مسأله از آنجایی ارزش و اهمیت می یابد که معجزه پیامبراکرم(ص)کتاب بوده و وحی و پیام الهی در قالب کتاب بر مردم ابلاغ شده است و در این کتاب مقدس هم اولین آیاتی که بر پیامبر(ص) نازل شده با امربه خواندن و الفاظ علم و قلم همراه شده است. پژوهش حاضر جایگاه و اهمیت کتاب و کتابخوانی را از نگاه آیات قرآنی و روایات ائمه معصومین(ع) مورد بررسی قرار دادهو همچنین بر آن شده تا با تکیه بر آیات و روایات، روشهای مطالعه صحیح را مطرح نموده و در راستای ترویج فرهنگ کتابخوانی راهکارهایی را ارائه نماید. این پژوهش نشان داد که در اسلام، کتاب و کتابخوانی به عنوان یک استراتژی بی بدیل برای رشد و تعالی فرد و جامعه مورد توجه قرار گرفته است؛ که در راستای اثر بخشی به آن در زندگی فردی و اجتماعی شرایط و راهکارهایی ارائه شده که عمل به آنها موجب بهره وری از این عنصر فرهنگی می باشد و می تواند آثاری را بدنبال داشته باشد که هم به حال فرد و هم به حال جامعه سودمند واقع شود. این مطالعه به روش کتابخانه ای انجام شده که جهت گردآوری مطالب آن از منابع کتابخانه ای استفاده شده است. و بعد از تحلیل محتوایی مطالب گردآوری شده حاصل آمده است. در این مطالعه از روشی نظام مند استفاده شده که در آن آیات و روایات را تحلیل نموده و در راستای تبیین و توضیح بحث مورد مطالعه از آنها استفاده نموده است.

توکل سپردن کارها به خدا و اعتماد به لطف اوست. مقام توکل پایین تر از مراحل رضا، تسلیم و توحید است؛ توکل بر خدای سبحان ضامن همه امور است وخدا امور متوکّلان را کفایت می کند. نجات یافتن از ناراحتی ها، غم واندوه، گشایش در گرفتاری و رزق،نصرت حق در غلبه بر باطل،هدایت ازگمراهی به نور، رهایی از ترس، رهایی از شر منافقان و بد زبانان و تحمل آزار دشمنان در دفاع از دین خداوند، رها شدن از طوفان غریزه حب جاه و مال، رها شدن از مشکلاتجنگ ها، تصمیم گیری ها، مهاجرت ها، بی کسی ها، بی پناهی ها، نیرنگها و فریبها و سرکشی های دشمنان، عصیان های مردم،اصلاح جامعه، اختلاف در داوری ها، دودلی ها، برتری جویی ها و...از مواردی است که در آیات قران با توکل به خداوند می توان از آنها رهایی یافت .آفرینش انسان بنایى است که عناصرش را درد و غم و سختى و دشوارى و بلا و ابتلا تشکیل داده است. این مصائب، پله هاى نردبان ترقى و رشد و تکامل هستند. و برخورد انسان اگربا مصائب و سختیهاهماهنگ با دستورات حضرت حق باشد سعادت همه جانبه انسان در پرتو آن تضمین مى گردد. توکل بعنوان عنصری از عناصر غیر معرفتی در معرفت آدمی نسبت به خود، خدا و عالم هستی تاثیری شگرف دارد. با چنین نگاهی است که تحمل مشکلات و سختیها که کلید حلّش به دست خداست بر او سهل و از آزمایشالهی که در قالب بلاها و مصائب رقم می خورد برایش آسان می گردد. و به سبب هموار کردن سختیها به مقامات عالیه ملکوتى نائل می گردد.

قرآن کریم، معجزه جاویدان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله، کتاب انسان سازی است که تمامی مطالب آن در جهت رشد، تعالی، تربیت و تکامل اوست. در تعقیب هدف های هدایتی و به منظور نشان دادن آثار قدرت پروردگار متعال، یک سلسله آیات قرآنی اشاراتی گذرا به مسایل علمی و اسرار وجود و کائنات و هستی دارد که نشان از اعجاز علمی قرآن است؛ مسائل علمی که قرآن به آن ها اشاره نموده، اموری هستند که مردم جهان معاصر نزول، و قرن های پس از آن، از تفسیر آن ها اطلاعی نداشتند، بنابراین به نحوی آن ها را تأویل و توجیه می کردند. ولی امروزه با پیشرفت علم و دانش بشری، اعجاز قرآن از نظر آیات مربوط به علوم تجربی همانند سایر ابعاد اعجاز این کتاب الهی، از قبیل فصاحت، بلاغت، محتوا، اخبار غیبی و ... محرز شده است.به این ترتیب عظمت قرآن برای دانشمندان بیشتر آشکار گردیده که چگونه در 1400 سال پیش، قرآن از این امور یاد نموده که هنوز هم بشر امروزی در مواردی، درکی از مسایل علمی قرآن ندارد و شاید هزاران سال لازم است بگذرد تا نکات دقیق علمی قرآن شناسایی شود.معجزه قرآن در اینجا دقیقاً این است که برای هر عقلی، به اندازه حجم آن یعنی به همان مقدار که وی را ارضاء نماید، می بخشد. به همین جهت می بینیم که مردم کم سواد فاقد دانش، در قرآن گم شده ی خود را می یابند، انسان های متوسط و اندک مایه نیز مفاهیمی را در قرآن توانند یافت که ارضایشان نماید، افراد متبحر و متخصص در علوم مختلف نیز اعجاز قرآن را آن گونه در می یابند که با حیرت و اعجاب تمام در برابر آن درنگ می کنند. آنچه اعجاز علمی قرآن را از دیگر انواع اعجازی آن متمایز می سازد، اهمیت بیشتر این مبحث نسبت به دیگر وجوه اعجازی قرآن نیست بلکه اهمیت و جاذبه ی پیام و اعجاز روحی و انسانی قرآن که در طول قرن ها امت اسلامی را به سوی خود کشانده است پیوسته بیشتر از دیگر ابعاد آن بوده و خواهد بود. پس در واقع تمایز اعجاز علمی قرآن با دیگر ابعاد اعجازی آن در مصداقیت علوم تجربی است؛ مصداقیتی که نزد بعضی در مقایسه با دیگر میادین معرفت بشری تا مرز مطلقیت جلو رفته است. این مصداقیت بر این پایه استوار است که علم تجربی توانسته است در قله ی هرم معرفتی عصر ما قرار گرفته و در هر آنچه صحیح یا در نهایت خطا آلوده می باشد، جامعه مرجعیت را بر تن کند.پرداختن قرآن به علوم تجربی و طبیعی می تواند بهترین مشوّق و انگیزه برای مسلمانان باشد تا مسیر پژوهش های علمی را پی گرفته و به پیشرفت معرفتی و علمی دست یابند و بزرگترین چالش دنیای اسلام را که همانا عقب ماندگی در عرصه‌ی علوم است درمان کنند. چنانکه این عامل نقش خود را در عصر اولیه طلایی اسلام که مسمانان هم از فهم و هم در عمل به قرآن نزدیک‌تر بودند به درستی ایفا کرد.توجه به اسرار آفرینش و قوانین جاذبه های فضایی و کیهانی زمینه آن است که بشر از تردید و غفلت نسبت به امکان و تحقق رستاخیز و پاسخگویی در برابر پروردگار بیرون آید و به مرحله یقین دست یابد. بنابراین انسان برای رسیدن به یقین و معرفت راسخ دینی، باید از گذرگاه کیهان‌شناسی عبور کند.آنچه که باعث شد این موضوع را انتخاب کنم علاقه به موضوع و سوالاتی بود که در مورد اعجاز علمی برایم مطرح بود. وقتی وارد حیطه اعجاز علمی قرآن شدم با دیدگاه های متفاوتی روبرو شدم و اینکه هر کدام از صاحب‌نظران به بیان ادله ای مبنی بر صحت دیدگاه خود پرداخته اند.لذا با توجه به اینکه قرآن کتاب جامع هدایت است تصمیم گرفتم برای مشخص شدن وجود و یا عدم اعجاز علمی در قرآن به پژوهش در این مورد بپردازم.

دین اسلام علاوه بر تاکید بر اهمیت و ارزش اخلاق در زندگی مادی و معنوی دستوراتی برای راهنمایی به اخلاق بیان فرموده از جمله آنکه بیان شده خود را به اخلاق خداوندی آراسته کنید و لذا این پایان نامه بررسی تخلق به اخلاق خداوندی را توضیح می دهد. اخلاق الهی همان صفات خدا مانند حلیم ، غفور ، حکیم و... است و در قرآن به آنها اشاره شده است، در موارد زیادی این صفات در قرآن هم به خداوند و هم به نوعی به انسان نسبت داده شده است لذا لازم است انسان به عنوان خلیفه الهی با مراجعه به این کتاب الهی که از طرف خداوند برای راهنمایی انسان فرستاده شده، خلق و خوی خود را خدایی و خود را با آراسته نمودن به اخلاق خداوندی شبیه به خدای خود نماید.این پایان نامه سعی دارد با روش توصیفی تحلیلی به بیان اخلاق الهی و روش تخلق انسان به آن بپردازد.

چکیدهحریم خصوصی قلمرویی از زندگی و متعلقات هر فرد است که ( عرفاٌ یا بر اساس اعلان قبلی ) انتظار می رود که دیگران بدون رضایت وی به آن قلمرو وارد نشوند یا به اطلاعات آن دسترسی نداشته باشند. و انسان ها بنا بر فطرت خود، قلمروهایی را محدوده خصوصی خویش می دانند و در آن پناه می گیرند. این پناهگاه امن، حریم خصوصی است که زندگی و حیات برای آنان میسر می شود و انسانیت معنا و مفهوم می یابد. حریم خصوصی تمایل اشخاص است به این که آزادانه تصمیم بگیرند که تحت چه شرایطی و تا چه میزانی خود، وضعیت و رفتارشان را برای دیگران فاش کنند. قرآن کریم و احادیث چنین قلمروی را به رسمیت شناخته و دیگران را موظف می‌کند قبل از ورود به حریم خصوصی افراد اجازه بگیرند. از نصوص و ظواهر قرآن کریم و احادیث استفاده می‌شود که موارد ذیل از مصادیقِ حریم خصوصی است: منازل مسکونی و محل استراحت دیگران، اعضای بدن انسان که باید پوشیده باشد، عقاید و افکارِ سرّی اشخاص، متعلقات شخصی از قبیل نامه‌ و همچنین مکالمات خصوصی.با اینکه اصل این است که ورود به حوزه حریم خصوصی افراد ممنوع است، ولی ورود محدود مواردی اجازه داده شده است که عمده آن موارد ذیل است: تحقیق برای امر ازدواج در حد متعارف و لازم، تجسس از کودک، نوجوان، و جوان توسط ولی او، تجسس از ظالم برای افشای ظلم او، تجسس و نظارت حاکم بر کارگزارانش، تجسس برای کشف توطئه های منافقان و کافران علیه مسلمانان.واژگان کلیدی: حریم خصوصی، تجسس، غیبت، نظارت بر عملکرد کارگزاران.

واژه قرب دارای مشتقات، وجوه معنایی و واژگان هم حوزه مختلفی در دوره جاهلی و قرآنی است. معنای وضعی و اولیه قرب مفهومی مانند تهیگاه آدمی یا قراب و غلاف شمشیر بوده است. اولین سئوال این است که این واژه چه تطورات معنایی یافته و چهوجوه معنایی دارد؟ این سئوال با بررسی این واژه در دوره های جاهلی و قرآنی پاسخ داده می شود. یکی از واژه های مهم و قابل بررسی واژه قربی است این واژه در آیه 23سوره شوری دارای وجوه مختلف تفسیری است و هر یک از مفسران شیعه و اهل سنت تفسیری متفاوت از آن ارائه کرده اند. اختلاف اصلی بر سر مصداق قربی در این آیه است، در این تحقیق با این مبنا که قرآن دارای معانی ظاهری و باطنی است، میان نظر شیعه مبنی بر مصداق مودت قربی بر اهل بیت و نظر آنها که قربی را طبق ظاهر آیه و سیاق آیات به معنی تقرب به خداوند گرفته اند، جمع شده؛ بنابراین هم روایات که متواتر اند و هم ظاهر آیه وسیاق که قربی را تقرب به خدا نشان می دهد، مورد توجه قرار می گیرد.

رساله «گونه‌شناسی تفاسیر عرفانی از حروف مقطعه قرآنی» با هدف دسته‌بندی آرای مفسران عارف درباره حروف مقطعه قرآنی به انجام رسیده است و ده تفسیر بزرگ (قرآن‌العظیم، حقایق‌التفسیر، لطائف‌الاشارات، کشف‌الاسرار، عرائس‌البیان، تأویلات، تفسیرقرآن‌الکریم، روح‌البیان، تفسیر منظوم صفی‌ و بیان-السعاده) که متعلق به قرون مختلف (از قرن سوم تا چهاردهم قمری) می‌باشند مورد مطالعه قرار گرفته و ضمن یادآوری روش تفسیری و تعداد سوره‌های مقطعه‌دار تفسیر شده توسط هر مفسر، آرای گوناگون هر مفسر درباره حروف مقطعه و نحوه مواجهه هر یک با این حروف استخراج و تبیین شده است. سپس آراء و نظرات هر کدام دسته‌بندی و نمونه‌های هر دسته آمده است. نظرات عرفا درباره حروف مقطعه در دو سطح سامان یافته است. در سطح اول، آنان درباره ماهیّت حروف مقطعه سخن می‌گویند و هفت نظر عمده را بیان می‌کنند:1-

در این چکیده دیدگاه قرآن و عهدین درباره حضرت یعقوب مطرح شده است . عهدین در طول تاریخ همواره با حوادث و وقایعی روبرو بوده که با بررسی سند و سیر تاریخی آنها به صراحت می‌توان به حق و باطل بودن آنها پی برد. اما قرآن برای همیشه توانسته قداست خویش را حفظ کند. حضرت یعقوب در قرآن کریم با خصوصیات ویژه‌ای که نشان دهنده شخصیت ملکوتی حضرت در احراز مقام نبوت است ، توصیف شده است : از بندگان مخلص و اخیار، دارای ثنای نیکو، بلند مرتبه و در بر پاداشتن احکام الهی و هدایت مردم توانا و مبرا از یهودیت و نصرانیت که همه این صفات بیانگر مقام عصمت حضرت یعقوب می‌باشد، اما تورات منزلت والای او را از یک شخص عادی هم پست‌تر جلوه داده است . قرآن درباره اینکه یعقوب علیه‌السلام چه چیزی را بر خود حرام کرده و علت آن چه بوده، توضیحی نداده است و تورات هم در این باره بیانی ندارد، تنها محرمات بنی اسرائیل را بر شمرده که با بیان قرآن تفاوت دارد. حضرت یعقوب دارای همسران متعددی بوده است و دو خواهر را در یک زمان به نکاح خویش در آورد و هنگام مرگ از فرزندانش بقای توحید را پیمان گرفت و از آنان، تنها حضرت یوسف به پیامبری رسید. حضرت یعقوب با تعیلیم الهی توانست از آینده درخشان او خبر دهد که خداوند او را برخواهد گزید. او سالها در فراق فرزند دلبندش بسر برد و در اثر آن دیدگانش را از دست داد. ولی با صبر و توکل توانست از امتحان الهی سربلند بیرون آید و به کمک همان چیزی که سبب کوری او شده بود بینایی خویش را بدست آورد و از خداوند برای فرزندانش طلب مغفرت نمود و خداوند به خاطر صبر و توکل بی‌نظیرش بار دیگر او و فرزندانش را جمع کرد. مراد از اسباطی که به آنها وحی شده فرزندان با واسطه حضرت یعقوب می‌باشد. تورات به برخی از این مطالب اشاره دارد و گاه نسبت‌های ناروایی به حضرت یعقوب داده است .

در این پژوهش آیات متشابهی که در وصف خداوند نازل شده اند و وجود خدا را با صفات حسی توصیف می کنند، پرداخته، و آن ها را از لحاظ ادبی مورد بررسی قرار داده و از منظر بررسی های معناشناختی تحلیل می کند، تا وجوه بلاغی و دلالت های آوایی و صرفی و نحوی این آیات را کشف کند. آن چه این تحقیق را با نمونه های مشابه متفاوت می سازد، این است که تحقیق ما از آن جایی که از دیدگاه علم معنا شناختی آیات را تحلیل می کند، از منظر سبک های نقدی جدید به آیات می نگرد. رویکرد این پژوهش نگاه ادبی به آیات و تحلیل و بررسی آنها از منظر یکی از شاخه های علوم زبان شناسی یعنی علم معناشناسی می باشد. یکی از موضوعات مورد بحث در قرآن کریم اوصاف حسی در وصف خداوند می باشد. قرآن در برخی از ایات خداوند را با اوصاف حسی وبا نسبت دادن اعضاو جوارح به وی یا نسبت دادن برخی از افعال غیر الهیوجود مقدس الهی را وصف میکند، که آیات متشابه نامیده میشوند. بررسی و تحلیل این آیات با علم معناشناختی به عنوان شاخه جدید زبانشاسی می تواند در چهار مورد مطالعه شود: 1-معناشناسی آوایی 2- معناشناسیصرفی 3- معناشناسی ترکیبی 4- معناشناسی بلاغی.پایان نامه حاضر با علم معناشناسی بر اساس سطوح چهارگانه چارچوب معناشناسی به مطالعه آیات متشابه می پردازد. آیات مورد پژوهش در این پایان نامه را می توان در 6 دسته جمع بندی کرد:1-وصف دست(ید الله)2- وصف چشم(أعیینا)3-وصف وجه(وجه ربّک)4- وصف استواء علی العرش 5- وصف نفس (نفسه) 6- نسبت دادن افعال به خداوند از باب مشاکله.