مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

مطالعه سرچشمه‎ها و خاستگاه‎های پیدایشی انسان و منطقه‎هایی از پیکر مرموز او که چاقوی تشریح قدرت شکافتن آن را نداشته و رفتارهای ظاهری عجیب، قابل تأمّل، چندوجهی و متضادّ او، بیانگر وجودی عمیق و نامرئی در انسان دارد و ما را اوّلاً در شناخت خود انسان و ثانیاً تعدیل، اصلاح و اثرگذاری بر رفتارهای انسان، یاری می‎رساند. نهج‎البلاغه حاکی از مکتب و نظام انسان‎شناختی بسیار عمیقی، در این باب است چرا که مصاحبت و شاگردی علی# با رسول گرامی اسلام از سویی و درگیری عملی ایشان با انسان‎های رنگ به رنگ و دارای مشکلات اخلاقی عدیده از سویی، آن حضرت را در جایگاه «ممتازترین معلم انسان‎شناسی و اخلاق زیستی» قرار می‎دهد که سرشار از بهترین راهکارها برای بنای صحیح ساختمان انسان و انسانیّت، اصلاح کج‎رفتاری‎ها، تربیت اصولی او، التیام دردها و مرهم زخم‎های انسان در تمام طول تاریخ بوده و هدف از اجرای پایان‎نامه رسیدن به اُفقی هموار و چشم‎اندازی شفاف از انسان، و در پرتو آن، وصول به حوزه‎هایی از وجود بشر که بتوان با بررسی، تحلیل، کاوش، شناخت صحیح و در نهایت با تأثیر در آنها، بر هر چه اخلاقی شدن او اُمید بست. روش ما در حالت کلی همان شیو? کتابخانه‎ای به صورت مطالعه متن نهج‎البلاغه، استخراج موضوعات، تبویب ابواب، یافتن ارتباطات مفهومی ـ پیوندهای معنایی و در آخر تأمّل در جانمایه یک موضوع و نتیجه‎گیری از کلام امام علی# است. نتایج به دست آمده حاکی از 1. نظام انسان‎شناختی حقیقی و بسیار راستین، عمیق، چندسویه و 2. نگرش‎های انسان‎شناسانه کاملاً مرتبط با حوزه اخلاق، اساسی‎ترین دردهای بشر و ارائه‎کنند? راهکار‎های درمان آن‎ها که اغلب تاکنون و پس از قرن‎ها رمزگشایی نشده و به صورت «متن خام» باقی مانده است.

مقوله دنیا و دنیا گرایی ومفاهیمی همچون حب دنیا ودلبستگی یا بیزاری از مظاهر حیات دنیوی هموارهدغدغه انسان وجامعه اسلامی ونیز مورد توجه آیات و روایات و سیرهوسنت معصومین بوده است. بنابراین کشف مرز بندی ها ودیدگاه های دقیق قرآن درباره محدوده گرایش وتوجه به دنیا اهمیت مییابد و از طرفی شناخت ابعاد وآثار مثبت دنیا گرایی اعتدالی و آثار منفیدنیاگرایی میتواند رهنمودهای ارزشمندی در جهت اصلاح امور جامعه اسلامی وقرار گرفتندر مسیر آموزه های کتاب وسنت ارایه نماید. از آنجا که در لسان روایات، از فقر به عنوان یکی از زمینه های کفر یاد شده است ( به عنوانمثال:کاد الفقر أن یکون کفرا / بحارالانوار،ج19،ص113) می توان گفت رفاه بعنوان نقطه مقابل فقر، یکی از عوامل سعادت و رستگاری انسان می باشد. از طرفیدنیا محل تلاش وبستر سازندگی وآماده شدن برای حیات جاودان وسعادت ابدی و کمال انسان است. پس میزان گرایش و پرداختنبه این دنیا که در سرنوشتابدی ما دخیل است اهمیت ویژه پیدا میکند.در این تحقیق ما با روش کتابخانه ای وجمع آوری اطلاعات وفیش برداری موضوعی و با استفاده از شیوه توصیفی به نگارش وتدوین فصول پایان نامه پرداخته و ذیل توصیف هر مورد به تحلیلوبررسی وارزیابی عناوین می پردازیم. تا در سایه این مباحث با توجه به اینکه دنیا می تواند مزرعه آخرت و تجارتگاه اولیاء خدا باشد و در صورت برخورد ناصحیح با آن ، زمینه ساز شقاوت و جاودانگی در دوزخ گردد، آثار و پیامدهای گرایش به دنیا را با تکیه بر آموزه های قرآن و حدیث در بصورت فردی(بنیادی ، اخلاقی) واجتماعی تبیین کنیم.از جمله آثار بنیادی دنیاگرایی افراطی می توان به افترا به خدا، خیانت به خدا ورسولش، حق ستیزی و ارتداد اشاره کرد. همچنین حرص، بخل ،مسخره کردن دیگران وتکبر ، از جمله تبعات اخلاقی ورفتاری دنیاپرستی می باشند ودر نهایت می توان به مواردی مانند گمراهی مردم ، تطمیع وتهدید ، کم فروشی ، رشوه خواریو گسترش فساد به عنوان مهمترین پیامدهای اجتماعی دنیاگرایی اشاره کرد. کلمات کلیدی: دنیاگرایی ، انسان ، قرآن ، حدیث

قرآن کریم کتاب "هدایت و اعجاز " و به تعبیر صحیح تر، کتاب " اعجاز در هدایت "است . روش و اسلوب هدایتگری قرآن کریم، ایده‌اصلی و اساسی ترین جهت دراین پژوهش است . مادر صدد آن بوده‌ایم که این آیت بلند اعجاز و مکتوب وحی را از منظری دیگر (روش‌شناسی) مورد بررسی قرار دهیم. جایگاه مسلم متدولوژی در علوم مختلف و اهمیت و کاربرد وسیع آن در عرصه‌های گوناگون ما را برآن می‌دارد که از خود بپرسیم که آیا قرآن کریم و اسلام (بعنوان یک مکتب) نیز دارای روش و متدولوژی خاصی است ؟ و با این فرض آن روش‌کدام است ؟ و طرق استحصال آن چگونه‌است ؟ و .. دراین رساله با پیمودن سه طریق جداگانه (ادلهء نقلی، استقراء و ادله عقلی) نهایتا" حقیقت واحدی به اثبات رسیده و خط مشی جامع دعوت در اسلام ترسیم شده‌است . (حکمت ، موعظهء حسنه و جدال احسن، با تکیه برابعاد عملی دعوت). مفهوم، نحوهء ارتباط، تقدم و تاخر، جایگاه و کاربردهای وسیع روشهای هدایتی قرآن کریم در عرصه‌های گوناگون (آموزشی، پرورشی، مدیریتی، اجتماعی، سیاسی، تبلیغاتی (داخلی و خارجی) و ... در بخش‌های این رساله مورد اشاره قرار گرفته‌است .ویژگیهای روشهای هدایتی قرآن کریم - که بارزترین آن مبتنی بودن بر انسان شناسی بی‌بدیل و واقع بینانه و همه سونگراست - اسلام را بطور جدی از دیگر مکاتب ممتاز می‌سازد . امید آنکه اندیشمندان جامعه اسلامی با برداشتن گامهای استوار و متین، نهال تتبع دراین‌موضوع را به ثمر بنشانند تا در سایه آن انقلاب اسلامی استحکام یابد.

اندیشه مرگ و زندگی یکی از مهم‌ترین اصول عقاید و باورهای آدمیان است. انسان از گذشته‌های دور تا کنون، بعد از آفرینش و مشاهده مرگ، همواره به دنبال جاودانگی و در آرزوی بی‌مرگی بوده‌است. از نظر مردمان گذشته و در اغلب آیین‌ها و دین‌ها، مرگ پایان زندگی و نابودی مطلق انسان نیست، بلکه می‌تواند عاملی برای زندگی بهتر و والاتر باشد. پژوهش حاضر با هدف بازشناسی نحوه ورود نمادهای اسطوره‌ای آفرینش در شاهنامه و مثنوی، و همچنین یافتن پیوند میان این عناصر اسطوره‌ای، شامل انسان، حیوان (گاو) و گیاه، و دریافتِ رابطه میان مرگ و زندگی مجدد آنها در این دو اثر صورت گرفته است، تا پاسخگوی این سوالات باشد که عناصر اسطوره‌ای، انسان، حیوان و گیاه، در شاهنامه و مثنوی چگونه نمود یافته‌اند؟ مرگ و زندگی این عناصر چه رابطه‌ای با هم دارند؟ تمایزات میان این آثار (شاهنامه و مثنوی)، در استفاده از این عناصر چگونه است؟این پژوهش با بررسی دو اثر مذکور با رویکرد نمادگرایانه و کهن‌الگویی و به شیوه بررسی توصیفی- تحلیلی به این نتیجه رسیده‌است که: عناصر اسطوره‌ای، انسان، حیوان (گاو) و گیاه در شاهنامه به صورت شاهان و پهلوانان و در مثنوی در ارتباط با انسان‌های جاودانه و همچنین به صورت نمادهای درون‌گرایانه نمود یافته‌است؛ ارتباط میان مرگ و زندگی این عناصر در هر دو اثر به صورت مستقیم است، به گونه‌ای که مرگ یکی موجب زندگی و زندگی (رشد) یکی دیگر از عناصر موجب مرگ دیگری می‌گردد. تمایزات میان این دو اثر ادبی، شاهنامه و مثنوی، به دلیل دو حوزه متفاوت حماسه و عرفان است که هر کدام به فراخور موضوع خود، به شیوه عینی یا ذهنی از اساطیر بهره برده‌اند؛ هر چند نمی‌توان به تمایز مطلق میان دو اثر نیز قائل شد، چرا که استفاده از «نمادها و اسطوره‌ها»، می-تواند عاملی برای اشتراک و همسانی شاهنامه و مثنوی باشد.

دعا از تعالیم عالیه دینی و نعمت‌های ارزشمند الهی است که از سوی خداوند به وسیله رسولانش برای رشد و تعالی بشر به انسان‌ها ارزانی شده است. در قرآن و مکتب اهل بیت(ع) از دعا و مناجات به عنوان یک اصل مهم عبادی یاد شده و آثار و برکات فراوانی برای آن قایل شده‌اند. متأسفانه امروزه به علت عدم شناخت کافی از قدر و منزلت دعا و آثار سازند? آن، این امر مغفول مانده است؛ لذا در این پایان‌نامه به جهت ضرورت بحث، پس از ذکر مقدمات، فصل دوم به «اهمیت دعا و جایگاه آن» اختصاص یافته است. از طرفی مشاهده می‌کنیم که قرآن و روایات در تشویق و تحریض انسان به کار و تلاش در بهره‌مندی از امور مادی و معنوی سفارش‌های فراوانی نموده‌اند و آن را به عنوان یک اصل اساسی معرفی می‌کنند و از تنبلی و کسالت ـ که بنا بر برخی روایات آفت دعاست ـ نهی کرده‌اند. بر همین اساس، فصل سوم پایان‌نامه به «اهمیت و جایگاه سعی و تلاش» اختصاص یافته است.همچنین در بسیاری از اذهان این‌طور تصور شده است که این دو اصل در مقابل یکدیگر قرار دارند به طوری که گمان می‌کنند وقتی به دعا می‌پردازند باید از تلاش کردن دست بردارند و برعکس وقتی که دست به تلاش و کار می‌زنند دیگر نیازی به دعا کردن نیست، در حالی که باید توجه داشت که رعایت این دو اصل توأماً ما را به رشد و کسب فضایل و کمال واقعی می‌رساند. دعا و تلاش، مکمل یکدیگرند که اگر به نیت اطاعت از خدا و ولی خدا انجام پذیرند عبادت محسوب می‌شوند و خواسته‌های دنیوی و اخروی ما را برآورده می‌کنند. بنابراین ضرورت دارد که بدانیم این دو اصل هر دو لازم الرعایه بوده و از نظر اهمیت و جایگاه هم‌تراز یکدیگرند؛ لذا در فصل چهارم پایان‌نامه تحت عنوان «رابطه متقابل دعا و تلاش» به‌طور مخصوص به ارتباط بین این دو موضوع پرداخته شده است؛ گر چه در هر یک از دو فصل پیشین نیز به رابط? صحیح و متعادل بین این دو اصل توجه شده است.

چکیدهامانت انگاری نگاه ویژه انسان به خود و جهان است.چنین نگاهی ترجمان عملی جهان بینی توحیدی اوست که خداوند را مالک حقیقی خود و اعضا و جوارحش می داند، و بدون اذن مالک نمی تواند در آن تصرف کند. در این نگاه که آیات و روایات اسلامی همواره آن را برای ما به تصویر می‌کشد، انسان و اعضا و جوارحش در برابر خداوند، مسئول و پاسخگو است. از ثمرات چنین بینشی آن است که انسان در زندگی فردی و اجتماعی خود کارکرد اخلاقی بهتری داشته باشد.در این نوشتار که با روش درون دینی و تحلیل مفهومی و گزاره ای و نیز استفاده از توضیح و تبیین، مسأله امانت و امانت انگاری مورد واکاوی قرار گرفته است. هر چند می‌توان از متون دینی مسأله امانت انگاری وجود انسان و توجه به آن را بدست آورد، اما در نگاه دانشمندان اخلاق تأثیر چنین مسأله ای در اخلاق فردی و اجتماعی به ندرت یافت می‌شود که گویای این است که در آموزه های اخلاقی بیش از پیش به معارف اسلامی بویژه آیات و روایات نیاز است. در این نوشتار ضمن بیان ضرورت پرداختن به مسأله و توجه بیشتر به امانت انگاری، به مبانی آن که شامل خداشناسی، جهان شناسی و انسان شناسی است پرداخته شده و مولفه های ان یعنی امانت دهنده، امالنت گیرنده، علم به امانت و موضوع امانت مورد بررسی قرار گرفته است. بررسی مکاتب رقیب چنین دیدگاهی از جمله دیدگاه های مادی‌گرا و انسان محور، ما را به برجستگی‎‌های دیدگاه اخلاق اسلامی در این زمینه رهنمون خواهد شد.در فصل پایانی تأثیرات امانت انگاری وجود انسان در کسب فضایل فردی و اجتماعی مانند بزرگی و صلابت نفس،صبر، قناعت، تواضع، حسن ظن، عفو و دفع و رفع رذایل فردی و اجتماعی از قبیل جزع، دون همتی، ضعف نفس، کبر،غضب، حسد بر مبنای باور به مالکیت خداوند و امانت بودن انسان مورد توجه قرار گرفته و به تبیین آن ها پرداخته شده است.واژگان کلیدیتوحید محوری، امانت انگاری، امانت، مالکیت،انسان، اخلاق فردی و اجتماعی، اومانیسم.

این مطالعه‌ی تطبیقی درصدد است که رابطه‌ی انسان با خدا را از دیدگاه نجم رازی (مرگ 654 هـ. ق)و بوناونتوره( مرگ1274 میلادی) مقایسه کرده و شباهت‌ها‌ و تفاوت‌ها را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد. روش تحقیق و مطالعه در این پژوهش تطبیقی، عقلی وجمع آوری مطالب به روش اسنادی وکتابخانه‌ای است.بررسی محقق در این حوزه نشان داده که در افکار و اندیشه‌های ادیان مسیحی و اسلامی می‌توان نقاط مشترک زیادی را تبیین کرد؛برخی از اشتراکات به دلیل ماهیت ثابت جایگاه انسان و خدا و جهان تبیین می‌شود و برخی ازتفاوت‌هانیز در نوع نگاه به این مقولات بیان می‌گردد. نتایج این مطالعه نشان داد که در دیدگاه نجم رازی و بوناونتوره بر نقش پیامبر به عنوان پل ارتباطی و میانجی بین رابطه انسان با خدا تأکید شده است.نجم رازی و بوناونتوره عامل اصلی ایجادکننده‌ی رابطه انسان با خدا را در تربیت و پرورش می‌دانند؛ اما تفاوت-های دیدگاه ی در تعریف تربیت و پرورش دارند. نجم رازی و بوناونتوره هر دو بر تقدم خودشناسی بر خداشناسی تأکیددارند؛ولی نظریات آن‌ها در مراحل و تکامل خودشناسی تفاوت‌های ماهوی دارد. هم نجم رازی و هم بوناونتوره در ایجادارتباط انسان با خدا مراتبی قائل هستند؛ اما تکامل و مراحل این رابطه از نظر آنها بایکدیگرمتفاوت است. در معرفت شناسی نجم رازی قلب چون جایگاه عشق و محبت خداست، بسیار با ارزش و از جهت اینکه دل یا قلب تجلی‌گاه حق و محل ظهور اوست، عرض زمینی پروردگار به شمار می‌رود.

این پایان نامه در پی معرفی فیلون اسکندرانی، یکی از بزرگترین‏ فیلسوفان، متکلمان و عارفان یهودی قرن اول میلادی است که علی رغم تأثیر شگرفی که آرائش بر فیلسوفان بعدی به‌ویژه فیلسوفان مسلمان داشته است، آن‌چنان‌که شایسته است شناخته شده نیست. او اولین کسی بود که در نظام فکری‌ـ‌ فلسفی‌اش در پی تلفیق و وفق دادن فلسفه با دین برآمد. در این رساله نظریات فیلون درباره خدا، انسان و نسبت میان آن دو، در کنار آراء ملاصدرا درباره موضوعات مذکور بیان شده است؛ چراکه با وجود تفاوت آنان به لحاظ دینی و فاصله تاریخی بسیاری که بینشان هست، شباهت‌های فراوانی بین آراء و عناصر تشکیل دهنده نظام فکری و فلسفیشان ملاحظه می‌شود. آراء فکری و فلسفی فیلون و ملاصدرا تلفیقی از عقل، وحی و عرفان است و نظریاتشان درباره مسئله خدا، انسان و نسبت میان آن دو که از موضوعات بسیار مهم و اساسی هر نظام فلسفی می‌باشد، وجوه اشتراک بسیاری دارد. چنان‌که هر دو با اندکی تفاوت در تبیین مفهوم خدا، میان تشبیه و تنزیه جمع می‌کنند و انسان را موجودی می‌دانند که شبیه خداست و مهم‌ترین جزء وجودیش همانا عقل او است. همچنین آنان انسان را اشرف مخلوقات و خلیفه خدا بر روی زمین برمی شمارند.این پایان نامه شامل سه بخش است. بخش نخست به بیان دیدگاه‌های فیلون اختصاص دارد که خود مشتمل بر سه فصل است، فصل اول خدا از دیدگاه فیلون، فصل دوم انسان و در فصل سوم هم نسبت میان خدا وانسان از دیدگاه فیلون مطرح می‌شود. در بخش دوم نیز تلقی ملاصدرا از موضوعات مذکور بیان می‌گردد. در بخش سوم نیز یک جمع‌بندی و نتیجه‌گیری از دو بخش گذشته ارائه شده است ، در این بخش وجوه اشتراک و افتراق دیدگاه‌های دو اندیشمند درباره موضوع مورد نظر، مورد اشاره قرار گرفته است و در حقیقت این بخش حاوی گزارشی از وجوه اشتراک و افتراق نظریات فیلون و ملاصدرا می‌باشد.

بهترین راه خداشناسی، توجه به فلسفه ی آفرینش است. و قرآن کریم بهترین نسخه ی شفابخش آدمی است که به جای تبیین علوم مختلف، انسان را در فضای علمی قرار می دهد تا او را به سوی کشف حقایق هستی و کسب علم و دانش سوق دهد.از منظر قرآن کریم، انسانِ نخستین یعنی آدم و حوا از گِل(طین) آفریده شده اند، و تکثیر نسل انسان به وسیله ی نطفه انجام گرفته است. (ولقد خلقنا الانسان من سلاله من طین ثمّ جعلناه نطفه فی قرار مکین...). از نگاه قرآن، انسان عبث و بیهوده آفریده نشده است ( أفحسبتم أنّما خلقناکم عبثا)، بلکه آفرینش او هدفمند بوده است (و ما خلقتُ الجن و الانس الّا لیعبدون). هدف عالی و غایی از آفرینش انسان، وصول به مبدأ نور هستی است(إنّ الی ربّک الرُّجعی)، و پدیده های هستی وقتی کمال نهایی خود را می یابند که به قرب الهی برسند. در این نوشتار، آرای مفسرین قرآن کریم در خصوص فلسفه ی آفرینش انسان از منظر قرآن، مورد نقدبررسی قرار گرفته است.

«طبیعت»، یکی از اساسی ترین منابع شناخت محسوب می شود؛ که می توان به وسیله ی ابزار شناخت، همچون حواس، عقل و قلب، عالی ترین مراتب شناخت یا معرفت را به دست آورد. بر این اساس، « طبیعت شناسی» یکی از مهم ترین مباحث، در کنار مباحثی همچون خداشناسی، انسان شناسی ست که می توان از آن در موضوعات تربیتی بهره ی فراوان برد.هدف این نوشتار استخراج و تبیین برخی از مهمترین ویژگی های « طبیعت» از متن نهج البلاغه و در موارد بسیاری از متن قرآن کریم، به عنوان « نقش طبیعت در زندگی انسان» است، بدین منظور از روش توصیفی تحلیلی در قالب پژوهشی نظری، با منابع کتابخانه ای استفاده شده است.نتایج تحقیق نشان می دهد که می توان ویژگی ها و پیام هائی نظیر نظامند بودن طبیعت، هدفداری، برنامه ریزی شده و زیبا و آیت الهی بودن آن، را به عنوان مبانی تربیت انسان و درس هائی همچون تقویت عزّت نفس، استقامت، درک عظمت خداوند و ناتوانی خود و... را از قرآن و نهج البلاغه استخراج نمود.