مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

شرح العقائد النسفية، اولين اثر كلامى تفتازانى است، و شرحى بر كتاب موجز عمر بن محمد نسفى (متوفى 537ق) مى‌باشد./ اين اثر از بهترين كتب درسى كلام اهل سنت محسوب مى‌شود كه علما شروح و حواشى متعددى بر آن نوشته‌اند./ شرح‌هاى ابوالحسن بن ابوالفضل شاهد و رمضان افندى از اين قبيل‌اند. در اين ميان مى‌توان شرح خيالى را نام برد كه خود مورد توجه بوده و افراد متعددى نظير قره‌خليل، سيالكوتى، پرهاردى و...بر آن حاشيه نوشته‌اند./ ساختار و گزارش محتوا: هر چند كتاب تدوين منظمى ندارد؛ اما مى‌توان مباحثش را با چشم‌پوشى از مقدمات كه به حقيقت اشياء و راه علم به آنها پرداخته است، به 6 بخش تقسيم كرد: توحيد: الف) اثبات وجود خداوند از طريق برهان حدوث. ب) شرح اسماء الهى؛ نظير: واحد، قديم، حى، قادر، عليم، سميع، بصير و شافى و اثبات آنها براى خداوند. ج) توضيح صفات الهى و اثبات قدماى ثمانيه (صفات علم، قدرت، حيات، قوت، سمع و بصر، فعل، تخليق و كلام). د) اثبات اين كه قرآن كلام الهى و قديم است. ه‍) اثبات امكان رؤيت خداوند با ادلۀ عقليه و سمعيه. عدالت: مانند ساير اشاعره، عدل خداوند لازم دانسته شده، قائل شده‌اند كه مراعات اصلح در حق بندگان واجب نيست و اگر چه انسان‌ها در بعضى افعال مختارند؛ اما همۀ افعال آنها مخلوق خداست. معاد: طرح مباحثى؛ نظير: عذاب قبر، ثواب قبر، ميزان، كتاب، حساب، سؤال، صراط، حوض، بهشت و جهنم در اين بخش صورت يافته است. انبياء: الف) نبوت اولين و آخرين پيامبر و اثبات نبوت حضرت خاتم(ص). ب) تعداد انبياء و توضيح بعضى از خصائص آنها. ج) افضليت انبياء از ملائكه و افضليت ملائك از ساير انسان‌ها. د) معراج حضرت رسول‌اللّه(ص). امامت: الف) تعيين افضل انسان‌ها بعد از رسول اكرم(ص). ب) ترتيب خلفا به ترتيب افضليت و اختصاص خلافت به 30 سال. ج) خليفه ندانستن حكام بعد از اميرالمؤمنين. د) وجوب نصب امام و شرايط امامت. ه‍) لزوم به نيكى ياد كردن صحابه. مباحثى متفرقه در علوم فقه، اخلاق و فلسفه؛ نظير: وجوب مسح بر خفين در سفر و حضر، حرام نبودن نبيذ، تمر، كفر بودن يأس از خداوند، شيئيت نداشتن معدوم مطلق و.... از ويژگى‌هاى كتاب مى‌توان به؛ اختصار كتاب: با آن كه به اكثر مباحث كلامى پرداخته و نظر اشاعره بيان شده، ولى حجم آن خيلى كم است. همين موضوع سبب شده، اين كتاب سال‌هاى زيادى كتاب درسى مراكز دينى اهل سنت باشد. شيوا بودن مباحث: هر چند نوشته‌هاى او بر عقايد نفسيه شرح مزجى است؛ اما مباحث به طور ساده و قابل فهم ارائه شده‌اند و به بحث‌هاى پيچيدۀ كلامى كمتر پرداخته شده است. اعتبار و قوت علمى: با وجود اين كه تفتازانى اولين اثر كلامى خود را مى‌نويسد؛ اما از قوت و اتقان خاصى برخوردار است./ نسخه شناسى: با توجه به اين كه اين كتاب، از منابع درسى بوده است، داراى نسخه‌هاى خطى و چاپ شدۀ، متعددى است كه شرح نسخ چاپى عبارتند از: - در كلكته، سال 1244ق. - در دهلى، سال 1870م و تجديد چاپ در سال 1904م. - در لكنهو، سال 1876م و تجديد چاپ در سال‌هاى 1888م،1890م و 1894م. - در قسطنطنيه، سال 1297ق، همراه با شرح الكستلى، الخيالى و البهشتى. - در قاهره، سال 1297ق، همراه با شرح خيالى و حواشى كره خليل بر اين شرح. - در چاپخانۀ سعادت تركيه، سال 1320ق، همراه با حاشيۀ مصطفى كتلى و حاشيۀ خيالى در 107 صفحه. - توسط وزارت فرهنگ دمشق، سال 1974م، با تلاش خانم سلامه كلود. - در نيويورك، سال 1950م، با ترجمۀ انگليسى الدار 1010)redl..(. - توسط مطبعۀ مورافتلى قاهره، در سال 1407ق، با تحقيق دكتر احمد حجازى سقا در 118 صفحه. - نسخه حاضر

غاية المرام في شرح بحر الكلام، شرحی است بر کتاب «بحر الكلام في أصول الدين» اثر ابومعین نسفی (متوفی 508ق) که توسط حسن بن ابی‌بکر مقدسی (متوفی 836ق/ 1432م) نگاشته شده است. کتاب، مشتمل بر دو بخش است: بخش اول که توسط محققین اثر، عبدالله محمد عبدالله اسماعیل و محمد سید احمد شحاته صورت گرفته است، شامل سه مبحث است. در مبحث نخست، ضمن ارائه زندگی‌نامه شارح، به تشریح عصر و دوران زندگانی وی پرداخته شده و در مبحث دوم، به معرفی شرح حاضر پرداخته شده است. در آخرین مبحث نیز به توصیف نسخ خطی کتاب و تشریح اقدامات تحقیقی صورت‌گرفته بر روی آن، پرداخته شده است. بخش دوم، اصل کتاب غاية المرام است که مشتمل بر مقدمه مؤلف و 68 فصل می‌باشد. روش شرح بدین صورت است که ابتدا به نقل قول ماتن با عبارت «قال...» پرداخته شده و سپس، به اقوال سایر علما پیرامون آن موضوع، با ذکر نام ایشان اشاره گردیده و در نهایت، قول شارح، با عبارت «أقول...» ذکر شده است. شارح تنها به شرح و بررسی نص کتاب، از لحاظ لغوی اکتفا ننموده، بلکه از آرای اندیشمندانی همچون شافعی، رازی، سمرقندی، حلوانی، بزدوی و... نیز استفاده کرده است. فهرست منابع مورد استفاده محققین، به‌همراه فهرست مطالب کتاب، در انتهای آن آمده است. پاورقی‌ها توسط محققین نوشته شده و در آنها علاوه بر اشاره به اختلاف نسخ، به توضیح و تشریح برخی از مطالب متن، پرداخته شده است.

مصنف کتاب خود را نه شیعی می داند و نه سنی بلکه مسلمان می داند، او مذهب شیعه امامیه را مذهب اهل بیت می داند چون: یک مذهب کاملا اسلامی است که بنای آن قرآن و سنت است، قرآن و سنتشان همان قرآن و سنت همه مسلمانان است ، هر کتابی را قبول می کنند چه له و چه بر علیه شان باشد، کسی از مذاهب اسلامی دیگر را تکفیر نمی کنند . به همین دلائل این کتاب را ایشان نوشته و سعی کرده با استفاده از منابع درست شیعه و بعضا سنی به بحث بپردازد.

این کتاب ، کتابی است توسط وهابیت سلفی در رد بر اشاعره و اینکه به اعتقاد مصنف اشاعره از اهل سنت و جماعت نیستند و بلکه یک فرقه منحرف است.