مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

درنظریه ساختارمعنایی سوره ها، مفسرمی کوشد تا یکپارچگی انسجام محتوایی میان آیات یک سوره را نشان دهد. دربررسی وجوه تناسب معنایی درآیات سوره تغابن چنین بدست می آید که: این سوره در ضمن یادآوری پاره ای از صفات خداوند ، به بررسی احوال مومنان وکفّار در یوم التغابن(یوم الحسره)وموجبات بروز آنها ونتیجه وآثار آن می پردازد.عمده ترین حالات کفّاروعوامل موثر درآن عبارتند از: قطعیت عقوبت کفّار به واسطه ارتکاب گناهان،عقوبت کفّار به واسطه تکذیب انبیاء الهی،عقوبت وعذاب منکرین معاد وبعث،حبط اعمال وعدم رستگاری کافران وتکذیب کنندگان آیات الهی وتهدید کفار به هلاکت به واسطه عدم اطاعت از خدا ورسول (ص)وترک ولایت وحق ائمه.عمده ترین اوصاف وحالات مومنان وعوامل موثر در آن عبارتند از: بشارت وپاداش مومنان به واسطه ایمان وملازمت آن با عمل صالح،هدایت قلبی مومنان در سایه صبوری وتوجه به خدا در بروز مصائب،رستگاری مومنان در سایه ایمان واطاعت ازخدا ورسول(ص)ونور الهی(در اوامر ونواهی)،بهره ازعنایات وتأییدات الهی در سایه توکل بر خدا،پاداش الهی به واسطه تقدم رضای الهی برآزمایش(فتنه)اموال واولاد،رستگاری مومنان به واسطه تقوا واطاعت وانفاق ودوری ازبخل، پاداش مضاعف وآمرزش مومنان به واسطه اداء قرض الحسنه.توجه به بررسی اوصاف وحالات کفّارومومنان دراین سوره ، به خوبی نشان می دهدکه انسان براساس این ویژگی ها باشناخت وانتخاب راه درست درزندگی وانجام اعمال صالحه وعمل به فرامین ودستورات الهی،براساس کلام وحی الهی وتبعیت ازسخنان ورفتارمعصومین علیهم السلام می تواند درمسیرسعادت وصراط مستقیم قرار گیرد.

چکیده در فرهنگ شیعی در کنار معرفت به توحید و نبوت، هیچ اصلی به اهمیت و عظمت اصل امامت نمی رسد. امامت، رکن عظیم تشیع، محور وحدت امت، نگهبان گوهر ناب دین و تداوم بخش خط رسالت است. همین عظمت و اهمیت باعث شده تفاسیر مختلفی پیرامون آن بویژه در خصوص دو صفت علم وعصمت امام شکل گیرد.هدفاین رساله ،پرداختن به دو رویکرد عمده نسبت به مسئله امامت و بیان تفاوت های این دو رویکرد است.نخسترویکردی که در آن علم وعصمت ونص الهی را برای امام (ع) منکر است و مقام ائمه را در حد دانشمندان پرهیزکار می داند. این نظریه تحت عنوانفرضیه علمای ابرار نامبردار است. رویکرد دوم اینکه نه تنها ،قائل به علم وعصمت ونص الهی برای امام است ، بلکه امام را مظهر جامع اسم "الله"می داند. و مدعی است با طرح نظریه مظهریت اسماء برای امام به کلی از گروه غلات متمایز است.تحلیل این معنا که نظریه علمای ابرار را نمی توان در راستای نظریه "امامت"در مکتب کلامی شیعه قلمداد کرد چرا که در این نظریه شروط اساسی امامت یعنی علم و عصمت و نص الهی امام نادیده گرفته شده است ازجمله مباحث مهم این رساله است .نقد نظریه مذکور هم از طریق آیات قرآن کریم و هم از طریق روایات و سخنان خود معصومین (ع) مقدور است ولی در این نوشتار عمدتاً بر اساس فلسفه ملاصدرا مورد نقد وبررسی قرار گرفته است.ملاصدرادر اندیشه فلسفیخود جایگاه ویژه ای برای انسان قائل است،در این فلسفه انسان تنها موجود ممکنی است که منحصر در حدّ خاص نبوده و در واقع دارای ماهیت نیست. براساس قواعد تأ سیسی این فلسفه مانند اصالت وجود و تشکیک در وجود و بویژه دو اصل اصیل حرکت جوهری و اتحاد عالم ومعلوم ،انسان می تواند در پرتو تحول درونی از جسمانیت به تجرد رسیده وجامع همه معارف الهی و در بر گیرنده تمام کمالات و فضایل گردد. انسان در این مرحله مظهر جمیع صفات جمال و جلال حق شده و تحت عنوان انسان کامل از ان یاد می شود. از دیدگاه ملاصدرا امام معصوم(ع) به عنوان خلیفه خداوند و واسطه فیض ،مصداق اتم واکمل انسان کامل است .انسان در این مرتبه وجودی دارای علم لدنی و عصمت بوده و از ولایت تکوینی برخوردار است . از آنجایی که این انسان در اصل وجود انسانی با انسانهای دیگر مشترک است و تفاوت او با دیگران به شدت وضعف است در عین حال که دارای جایگاه قدسی است می تواند الگوی دیگر انسانها نیز باشد.تبیین جایگاه انسان کامل و نسبت آن با جایگاه قدسی امام معصوم (ع) و تمیز آن با آنچه از غلات نقل شده به همراه نقد نظریه "علمای ابرار" از جمله نتایج این نوشتار است .در نظر نگارنده این رساله ،نظام فلسفی ملاصدرا همانطور که ابعادی از مساله توحید مانند وحدت غیر عددی حقتعالی را برای نخستین بار تبیین عقلی و فلسفی نمود ،توانست ابعادی از مسأله امامت و ولایت تکوینی ائمه معصومین(ع)را نیز کشف نماید؛حقیقتی که بدین صورت قبل از ملاصدرا بر بسیاری از اندیشمندان مسلمان پوشیده مانده بود. کلید واژه ها:امام،علم لدنی ،عصمت،ولایت،انسان کامل?

فریقین نقاط مشترک متعدّدی در تفسیر آیة تبلیغ دارند که راه را برای درک درست معنای آیه همواره می کند، لیکن در تعیین آنچه بر پیامبر خدا(ص) نازل شده در این آیه مأمور به تبلیغ آن بوده، دچار اختلاف نظر هستند. از یک سو، تهدید خداوند و از سوی دیگر، وعده برای حفظ پیامبر(ص)، به اهمیّت بررسی مورد نزول آیه می افزاید. این آیه یکی از ادلّة شیعه، به ولایت امام علی(ع) با استناد به دلیل های قرآنی و روایی است. این دلالت ها به صورت های مختلفی تبیین شده است. یکی از دلالت هایی که کمتر به آن پرداخته شده، توجّه نکردن به سیاق آیه و تأثیر آن در ظهور و فهم معنای آیه است. دستاورد این بحث، پس از تبیین سیاق درونی آیه و با توجّه به شواهد درونی آیه، اثبات ولایت علی(ع) است و با اندکی تدبّر در سیاق آیه، به این نکته می رسیم که این آیات ارتباط عمیقی با یکدیگر دارند.

این مقاله می کوشد تا با رویکردی نو با استفاده از روش توصیفی و تحلیل محتوا به بررسی چگونگی فرایند شکل گیری عمل صالح بپردازد. تا کنون پژوهش های گوناگونی دربارۀ پیوندهای متقابل عمل صالح با مفاهیمی دیگر همچون ایمان، تقوی، قلب و... صورت گرفته است. اما این پژوهش بر آن است تا با گردآوری، ارزیابی و پردازش مجموعۀ این روابط متقابل، نظام و روند رخداد عمل صالح را بر پایۀ قرآن و روایات مبین پیدا نماید. به سخن دیگر، در این مقاله، فرایند بروز عمل صالح در گذر از ساختار روانی انسان جستجو می شود. نتایج این پژوهش نشانگر آن است که از دیدگاه قرآن و روایات، روند رخداد عمل صالح طی شش مرحلۀ زیر و در گذر از اجزای گوناگون ساختار روانی انسان مؤمن رخ می دهد: 1. پیدایش حاجت (در صدر)، 2. طلب و دعا (در قلب)، 3. ظهور نیت (در قلب و نفوذ آن در صدر)، 4. علم (در فکر)، 5. ارادۀ عمل (در عزم) و 6. بروز خارجی عمل صالح (در قوه). بر این مبنا، عمل صالح همان نور ایمان است که تحت ولایت الهی در گذر از اجزای ساختاری روان، ظهورهای مختلفی می یابد تا آنجا که به صورت عمل بیرونی در قوای حرکتی انسان در عالم مادی بروز می یابد و باعث صعود انسان به مراتب عالی می شود.

امامت و ولایت از مهم ترین اصول اعتقادی مذهب تشیع است که همواره متفکران، براهینی در دفاع از این اصل ارائه کرده اند. ملاصدرا از جمله متفکران بزرگ است که تلاش نموده با توجه به مبانی فلسفی خود نشان دهد چگونه وجود ولی خدا و انسان کامل در عالم محسوس و زمین دائمی است. وی با طرح نظام فلسفی خود کمال انسان را با عالم عقل متحد دانسته است. در نظر او، عالم عقل متقدم بر سایر عوالم است و فیض خداوند از آن مسیر صادر می شود. خداوند نیز علت بقا و وجود سایر عوالم از جمله طبیعت و زمین است. این پژوهش درصدد تبیین این مسئله است که در اندیشه ملاصدرا ولایت چگونه در زمین استمرار دارد.

ولایت به معنای قرب، حقیقتی است که هم بر خدا و هم بر انسان کامل، اطلاق می‌شود.ملاصدرا با کمک مبانی وجود شناختی، اثبات می‌کند که ولی علت وجود عالم در قوس نزول و واسطه‌ی فیض از جانب خدای متعال می‌باشد؛ وی هم چنین بر اساس مبانی انسان شناختی، ولی را علت غایی، مقصود آفرینش و مایه‌ی دوام و بقای موجودات معرفی می‌نماید.هر انسانی در طی قوس صعود، نوع منحصر به فردی می‌گردد که متناسب با آن نوع، در مرتبه ای از مراتب ولایت قرار می‌گیرد؛ ولی با به کمال رساندن قوه‌ی نظری و عملی خویش، صاحب مقام کن، قادر به تصرف در کائنات و فانی در ذات الهی ‌می‌شود.امامت بالاترین مرتبه از مراتب ولایت و آخرین مقامی است که انسان کامل به آن نائل می‌گردد. ملاصدرا ولایت را به عامه و خاصه و نیز تکوینی وتشریعی تقسیم می‌کند. ولایت خاصه خود به دو نوع عطایی و کسبی تقسیم شده که صاحب ولایت خاصه و عطایی به فناء ذاتی، صفتی و فعلی در خداوند رسیده و مقامش کامل‌تر و بالاتر از صاحب ولایت کسبی است.به نظر ملاصدرا نبوت از مراتب ولایت و دارای ظاهر و باطن است

تأمّل بر روی ساختار معنایی سوره نبأ با تکیه بر کلام معصوم?، نشان از محور واحدی به نام ولایت امیرالمومنین? است. «نبأ عظیم» همان ولایت علیّ‌بن أبی‌طالب? است همان کسی که در روز قیامت از ولایت او پرسش می‌شود و بر سَر قبول ولایتش اختلاف پیش می‌آید. آنگاه در ادامه خداوند با اشارات لطیفی از اوصاف بهشت و جهنّم و فوج فوج شدن مردم در روز قیامت یاد آور وصف با عظمت امیرالمومنین7 می‌شود، آنجا که خود را «قسیم الجنّه و النّار» معرّفی می‌کند و هر کس بواسطه پذیرش و عدم پذیرش ولایت او در روز قیامت در غالب گروه‌هایی با امام هدایت، همان شخص امیرالمومنین7، و یا با امام ضلالت محشور می‌شوند.و در ادامه سخن، می‌فرماید: «و حال آن‌که هر چیزى را برشمرده، بصورت کتابى در آورده‏ایم» همان کتابی که مصداق حقیقی‌اش، امیرالمومنین7 را به طور تمام و کمال و با وصف احصاء همه چیز در کتاب معرّفی می‌کند به عبارتی علم به کتاب در وجود امام مبین همان نبأ عظیم، قسیم الجنّه و النّار، امیرالمومنین7 احصاء گشته است.

پژوهش حاضر نوری است مقتبس از مشکاه دومین پیشوای جهان شیعه، امام حسن مجتبی (ع) دربرابر معاویه و دشمنان اهل بیت (ع) می باشد. این پایان نامه تحت عنوان ((بررسی احتجاج امام حسن مجتبی (ع) با معاویه در باب امامت از منظر قرآن و حدیث)) در پنج فصل تنظیم و تدوین گردیده است.براساس متن احتجاج 155 طبرسی از امام حسن مجتبی (ع)، ابتدا عبدالله بن جعفر بن ابی طالب (ع) به بیان اولویت حضرت علی (ع) در امر امامت و ولایت امت با اشاره به حدیث نبوی به مقایسه ائمه دوازده گانه معصوم با خلفاء دوازده گانه اهل ضلالت می پردازند و سپس عبدالله بن عباس با بیان مشا بهت عملکرد بنی اسرائیل با وصی حضرت موسی (ع)، نسبت به عملکرد منحرفانه اکثریت امت اسلام با وصی پیامبر (ص) با استناد به حدیث غدیر و سریه موتهبر امامت علی (ع)و ائمه معصومین (ع)تاکید می نمایند و آنگاه امام حسن (ع) با بیان محوریت و انحصار علم لدنی و افاضه ای ، کتاب جامعه علی (ع) و مصداق راسخین در علم، فقط در اهل بیت (ع) ،مردمان را به 3 گروه تقسیم می نمایند که فقط محبین ولایت نجات یافته اند.

در این رساله، برای اثبات ولایت امام علی به سه مجموعه از دلیل‌های متقن و محکمی اشاره می‌شود که از منابع و کتب معتبر عالمان و بزرگان شیعه و سنی استفاده شده: 1-نمونه چند از رویدادهای که در زندگی حضرت علی در این زمینه نقل شده است، پیامبر به اذن خدا در هر موقعیت و مناسبت و فرصتی او را به مردم شناساند تا مقدمات خلافت و جانشینی پس از خود را برای او آماده سازد به طوری که خود مردم ارزش علی را به نحوی درک کنند، که او را استمرار راه پیامبر بدانند. 2-چند نمونه از محکم‌ترین آیات مربوط به ولایت علی که مفسران و عالمان بزرگ شیعه و سنی در منابع معتبر خود آورده‌اند.3-احادیث متواتری که در صحیح‌ترین کتاب‌ها و متن‌های حدیثی و تاریخی شیعه و سنی درباره ولایت علی نقل شده است. هر انسان منصف اگر با سعه صدر و بدون تعصب‌های مذهبی، این مجموعه کوچک را مطالعه کند، قطعا از آفتاب زیبایی ولایت علی در زندگی خود بهره‌مند می‌شود.

چکیدهموضوع مشارکت سیاسی زنان در جامعه اخیراً بیشتر مورد توجه قرار گرفته است؛ بر همین اساس و به علت برخی شبهات فقهی درباره ولایت سیاسی زنان، بررسی فقهی این موضوع مهم به نظر می‌رسد. از این رو در این نوشتار با بررسی آیات و روایات و گفتار مفسران و فقیهان به بررسی امکان و حدود جواز ولایت سیاسی برای زنان پرداخته شده است. در این پژوهش از روش توصیفی- تحلیلی استفاده شده و گردآوری داده‌ها نیز به صورت کتابخانه‌ای بوده است.در نتیجه تحقیق روشن شد که به آیات قرآن در منع ولایت سیاسی زنان نمی‌توان به طور قاطع استناد کرد؛ گرچه –در صورت اثبات- از برخی از آن‌ها بتوان به مثابه موید بهره برد. اما با توجه به برخی از روایات موجود و اجماع علمای فریقین در منع ولایت عام برای زنان، می‌توان حکم به ممنوعیت ولایت سیاسی عام در سطح حاکم امت اسلامی و ولی فقیه برای زنان نمود. اما در سطوح پایین‌تر و در ولایاتی چون ریاست دولت و نمایندگی مجلس و وزارت و مدیریت‌های دیگر نمی‌توان حکمی این‌چنین داد. چرا که این گونه از مدیران و مسئولان سیاسی، در واقع، در مقام کارگزار ولی امر هستند و نه ولیّ مستقل. البته، با توجه به ادله موجود، مرجوحیت هر نوع مدیریت سیاسی برای زنان محرز است.