جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب «کانت برای معماران» نوشته دایان مورگان، کتابی درباره این است که چگونه می توان ایده های فلسفی امانوئل کانت را در زمینه معماری به کار برد. مورگان کتابش با ارائه مقدمه ای قابل فهم از فلسفه امانوئل کانت آغاز می کند. او مفاهیم کلیدی فلسفۀ کانت، مانند امر مقوله ای، تمایز بین جهان پدیده و پدیداری و دیدگاه های کانت در مورد زیبایی شناسی و اخلاق را توضیح می دهد. این دانش بنیادی زمینه را برای درک اینکه چگونه ایده‌های کانت می‌تواند به معماری مرتبط باشد، فراهم می‌کند. موضوع فصل اول کتاب معماری به مثابۀ استعاره است. مورگان نشان می دهد که چگونه کانت اغلب از تصاویر معماری برای نشان دادن ایده های فلسفی خود استفاده می کند. برای مثال، کانت فلسفه انتقادی خود را ساختن «خانه ای امن» برای دانش بشری توصیف می کرد و آن را در مقابل متافیزیک نظری قرار می داد که آن را به ساختن «قلعه هایی در آسمان» تشبیه می کرد. پس از این، مورگان ابعاد اخلاقی معماری را از طریق دریچه کانتی بررسی می کند. او بحث می کند که چگونه معماران، به عنوان خالقان محیط اطراف ما، مسئولیت دارند تا مفاهیم اخلاقی طرح های خود را در نظر بگیرند که شامل تفکر در مورد چگونگی تأثیر ساختمان ها بر رفاه ساکنان و جامعه است. تأکید کانت بر انسان به‌عنوان هدف فی نفسه، نه به‌عنوان وسیله‌ای برای رسیدن به هدف، در اینجا اهمیت ویژه‌ای دارد. این کتاب همچنین به زیبایی‌شناسی کانت، به‌ویژه مفاهیم امر زیبا و امر متعالی او می‌پردازد. نویسنده در این فصل نقش تناسب، هارمونی و عملکرد را در دستیابی به برتری زیبایی شناسی در معماری مورد بحث قرار داده است. در نهایت، نویسنده به مفهوم جهان وطنی کانت پرداخته است. معماران باید با در نظر گرفتن تأثیرات زیست محیطی و اجتماعی کارشان در مقیاس جهانی، دیدگاهی جهان وطنی اتخاذ کنند که شامل طراحی ساختمان هایی است که پایدار، کم مصرف و با در نظر گرفتن منابع محدود سیاره زمین باشند.

کتاب «کانت برای معماران» نوشته دایان مورگان، کتابی درباره این است که چگونه می توان ایده های فلسفی امانوئل کانت را در زمینه معماری به کار برد. مورگان کتابش با ارائه مقدمه ای قابل فهم از فلسفه امانوئل کانت آغاز می کند. او مفاهیم کلیدی فلسفۀ کانت، مانند امر مقوله ای، تمایز بین جهان پدیده و پدیداری و دیدگاه های کانت در مورد زیبایی شناسی و اخلاق را توضیح می دهد. این دانش بنیادی زمینه را برای درک اینکه چگونه ایده‌های کانت می‌تواند به معماری مرتبط باشد، فراهم می‌کند. موضوع فصل اول کتاب معماری به مثابۀ استعاره است. مورگان نشان می دهد که چگونه کانت اغلب از تصاویر معماری برای نشان دادن ایده های فلسفی خود استفاده می کند. برای مثال، کانت فلسفه انتقادی خود را ساختن «خانه ای امن» برای دانش بشری توصیف می کرد و آن را در مقابل متافیزیک نظری قرار می داد که آن را به ساختن «قلعه هایی در آسمان» تشبیه می کرد. پس از این، مورگان ابعاد اخلاقی معماری را از طریق دریچه کانتی بررسی می کند. او بحث می کند که چگونه معماران، به عنوان خالقان محیط اطراف ما، مسئولیت دارند تا مفاهیم اخلاقی طرح های خود را در نظر بگیرند که شامل تفکر در مورد چگونگی تأثیر ساختمان ها بر رفاه ساکنان و جامعه است. تأکید کانت بر انسان به‌عنوان هدف فی نفسه، نه به‌عنوان وسیله‌ای برای رسیدن به هدف، در اینجا اهمیت ویژه‌ای دارد. این کتاب همچنین به زیبایی‌شناسی کانت، به‌ویژه مفاهیم امر زیبا و امر متعالی او می‌پردازد. نویسنده در این فصل نقش تناسب، هارمونی و عملکرد را در دستیابی به برتری زیبایی شناسی در معماری مورد بحث قرار داده است. در نهایت، نویسنده به مفهوم جهان وطنی کانت پرداخته است. معماران باید با در نظر گرفتن تأثیرات زیست محیطی و اجتماعی کارشان در مقیاس جهانی، دیدگاهی جهان وطنی اتخاذ کنند که شامل طراحی ساختمان هایی است که پایدار، کم مصرف و با در نظر گرفتن منابع محدود سیاره زمین باشند.

نگارنده با اشاره به دگرگونی رابطه بین هنر و فلسفه و نقش این دگرگونی در تولید موسیقی و پذیرش آن، تصریح می‌کند: "به منظور کمک به جبران ناچیز انگاشتن نقش زیبایی‌شناسی، بر برخی از گرازش‌های عمده درباره‌ی عامل انساین شناخت (ذهن شناسنده) بر استنباط‌هایی از هنر و زبان تاکید خواهد شد که در خلال تاریخ زیبایی‌شناسی کانتی و پس از کانت به ظهور رسیده‌اند. هدف من این است که هم‌ مجموعه‌ای از کج‌فهمی‌های مربوط به تاریخ اندیشه‌ی جدید را که در بعضی از حوزه‌های علوم انسانی به صورت سنت رایج درآمده‌اند. اصلاح کنم و هم صورت‌های موجه و پذیرفتن برخی از مبحث‌های نادیده گرفته شده و بد فهمیده شده در آن تاریخ را آشکار سازم". مباحث کتاب بدین‌قرار است: فلسفه‌ی جدید و پیدایش نظریه‌ی زیبایی‌شناسی کانت، "ایده‌آلیسم آلمانی و رمانتیسم آغازین آسمان"، "تفکراتی درباره‌ی عامل شناسایی (سوژه) (فیشه، هولدرلین، ونووالیس)"، "شلینگ، هنر به منزله‌ی افراز فلسفه"، "هگل، آغاز نظریه‌ی زیبایی‌شناختی و پایان هنر"، "اشلایر ماخر: هنر و تفسیر"، "موسیقی و زبان و ادبیات" و "نیچه و سرنوشت اندیشه‌ی رمانتیک". به تصریح نگارنده: "بعید نیست که تاریخچه‌ی نظریه‌ی زیبایی‌شناختی و هنر در مدرنیته به دلیل آن که می‌تواند پرده از روی روابط تغییر یابنده‌ی میان کردارهای مختلف انسانی و انواع معنی‌هایی که آن کردارها القا می‌کنند بردارد، در عصر حاضر بیش‌ترین اهمیت را داشته باشد. بی‌تردید هم پیش‌فرض‌های علمی‌ای که بر بخش‌های مهم فلسفه‌ی معاصر در سنت تحلیلی اثر می‌گذارند، و هم بدگمان‌های مبالغه‌آمیز درباره‌ی علم و فناوری که در قسمتی از تفکر زیبایی‌شناختی در سنت اروپایی نقشی ایفا می‌کنند، از جلب و جذب آن چه شاید درباره‌ی سنت زیبایی شناختی، بیش‌ترین اهمیت را داشت، عاجزند. نقص و نارسایی طرح شالوده‌ریزی قطعی فلسفه نباید لزوما یا به انکار همه‌ی گزارش‌های غیر علمی درباره‌ی جایگاه‌ ما در اشیاء و امور بینجامد یا به این دعوی که اصل ذهینت در واقع، اصل سلطه‌ی دیگری‌ای است که در غفلت فناوری معرفی از هستی‌ نمایان است. ذهن شناسانده‌ای که در حد اعلای سنت زیبایی‌شناختی آشکار می‌شود، ظاهرا به خطرهای سرکوب دیگری‌ای که ممکن است از ابراز وجودش ناشی شوند، آگاه است. یکی از منابع بدگمان‌های شالوده‌گرایی فیشته همین بود. در عین حال، این ذهن شناسانده هم به امکان فراروندگی وقوف دارد و هم به امکان خودفریبی ویرانگرانه و این هردو امکان از آن‌جا ناشی می‌شوند که او نمی‌تواند زمینه و بنیاد خودش باشد. چنین عقیده‌ای درباره‌ی پایگاه متزلزل عامل شناسایی در پرتو تجربه‌ی مدرنیته، پذیرفتنی‌تراز هرچیز دیگری در نظرم جلوه می‌کند".

نگارنده با اشاره به دگرگونی رابطه بین هنر و فلسفه و نقش این دگرگونی در تولید موسیقی و پذیرش آن، تصریح می‌کند: "به منظور کمک به جبران ناچیز انگاشتن نقش زیبایی‌شناسی، بر برخی از گرازش‌های عمده درباره‌ی عامل انساین شناخت (ذهن شناسنده) بر استنباط‌هایی از هنر و زبان تاکید خواهد شد که در خلال تاریخ زیبایی‌شناسی کانتی و پس از کانت به ظهور رسیده‌اند. هدف من این است که هم‌ مجموعه‌ای از کج‌فهمی‌های مربوط به تاریخ اندیشه‌ی جدید را که در بعضی از حوزه‌های علوم انسانی به صورت سنت رایج درآمده‌اند. اصلاح کنم و هم صورت‌های موجه و پذیرفتن برخی از مبحث‌های نادیده گرفته شده و بد فهمیده شده در آن تاریخ را آشکار سازم". مباحث کتاب بدین‌قرار است: فلسفه‌ی جدید و پیدایش نظریه‌ی زیبایی‌شناسی کانت، "ایده‌آلیسم آلمانی و رمانتیسم آغازین آسمان"، "تفکراتی درباره‌ی عامل شناسایی (سوژه) (فیشه، هولدرلین، ونووالیس)"، "شلینگ، هنر به منزله‌ی افراز فلسفه"، "هگل، آغاز نظریه‌ی زیبایی‌شناختی و پایان هنر"، "اشلایر ماخر: هنر و تفسیر"، "موسیقی و زبان و ادبیات" و "نیچه و سرنوشت اندیشه‌ی رمانتیک". به تصریح نگارنده: "بعید نیست که تاریخچه‌ی نظریه‌ی زیبایی‌شناختی و هنر در مدرنیته به دلیل آن که می‌تواند پرده از روی روابط تغییر یابنده‌ی میان کردارهای مختلف انسانی و انواع معنی‌هایی که آن کردارها القا می‌کنند بردارد، در عصر حاضر بیش‌ترین اهمیت را داشته باشد. بی‌تردید هم پیش‌فرض‌های علمی‌ای که بر بخش‌های مهم فلسفه‌ی معاصر در سنت تحلیلی اثر می‌گذارند، و هم بدگمان‌های مبالغه‌آمیز درباره‌ی علم و فناوری که در قسمتی از تفکر زیبایی‌شناختی در سنت اروپایی نقشی ایفا می‌کنند، از جلب و جذب آن چه شاید درباره‌ی سنت زیبایی شناختی، بیش‌ترین اهمیت را داشت، عاجزند. نقص و نارسایی طرح شالوده‌ریزی قطعی فلسفه نباید لزوما یا به انکار همه‌ی گزارش‌های غیر علمی درباره‌ی جایگاه‌ ما در اشیاء و امور بینجامد یا به این دعوی که اصل ذهینت در واقع، اصل سلطه‌ی دیگری‌ای است که در غفلت فناوری معرفی از هستی‌ نمایان است. ذهن شناسانده‌ای که در حد اعلای سنت زیبایی‌شناختی آشکار می‌شود، ظاهرا به خطرهای سرکوب دیگری‌ای که ممکن است از ابراز وجودش ناشی شوند، آگاه است. یکی از منابع بدگمان‌های شالوده‌گرایی فیشته همین بود. در عین حال، این ذهن شناسانده هم به امکان فراروندگی وقوف دارد و هم به امکان خودفریبی ویرانگرانه و این هردو امکان از آن‌جا ناشی می‌شوند که او نمی‌تواند زمینه و بنیاد خودش باشد. چنین عقیده‌ای درباره‌ی پایگاه متزلزل عامل شناسایی در پرتو تجربه‌ی مدرنیته، پذیرفتنی‌تراز هرچیز دیگری در نظرم جلوه می‌کند".

به‌درستی که نبوغ قوة نوآوری است که آدمی از رهگذر آن شایستگی اکتشاف جدید در علم یا تولید آثار هنری اصیل را کسب می‌کند. ممکن است ما ذوق، حکم یا دانش را به فردی که فاقد توان نوآوری است نسبت بدهیم؛ اما نمی‌توانیم او را فردی دارای نبوغ برشمریم. برای تعیین اینکه آن شخص تا چه اندازه برازندة این ویژگی است، باید تحقیق کنیم که آیا او اصل جدیدی را در علم کشف کرده یا هنر جدیدی آورده است یا هنرهایی را که قبلا به‌کار رفته‌اند به درجة بالاتری از کمال نسبت به آثار استادان پیشین رسانده است؟ یا دست‌کم آیا او در زمینه‌های علمی، اکتشافات پیشینیانش را بهبود بخشیده است و اصول شناخته‌شدة قبلی را به سطح بالاتری از انسجام منطقی رسانده یا نتایج پیش‌تر ناشناختة آن اکتشافات را پی گرفته است؟ یا در حوزة هنر، آیا اثر جدیدی طراحی کرده است که متفاوت با اسلافش-نه لزوما برتر از آن‌ها-باشد؟ هر چیزی که فاقد این ویژگی‌ها باشد، تقلیدی کوته‌بینانه یا تلاشی بی‌حاصل و جان‌کندن است و چون متضمن نوآوری نیست، حتی اگر شامل هر ظرفیت، مهارت یا مجاهدتی باشد، گواهی بر نبوغ آن فرد نخواهد بود.

به‌درستی که نبوغ قوة نوآوری است که آدمی از رهگذر آن شایستگی اکتشاف جدید در علم یا تولید آثار هنری اصیل را کسب می‌کند. ممکن است ما ذوق، حکم یا دانش را به فردی که فاقد توان نوآوری است نسبت بدهیم؛ اما نمی‌توانیم او را فردی دارای نبوغ برشمریم. برای تعیین اینکه آن شخص تا چه اندازه برازندة این ویژگی است، باید تحقیق کنیم که آیا او اصل جدیدی را در علم کشف کرده یا هنر جدیدی آورده است یا هنرهایی را که قبلا به‌کار رفته‌اند به درجة بالاتری از کمال نسبت به آثار استادان پیشین رسانده است؟ یا دست‌کم آیا او در زمینه‌های علمی، اکتشافات پیشینیانش را بهبود بخشیده است و اصول شناخته‌شدة قبلی را به سطح بالاتری از انسجام منطقی رسانده یا نتایج پیش‌تر ناشناختة آن اکتشافات را پی گرفته است؟ یا در حوزة هنر، آیا اثر جدیدی طراحی کرده است که متفاوت با اسلافش-نه لزوما برتر از آن‌ها-باشد؟ هر چیزی که فاقد این ویژگی‌ها باشد، تقلیدی کوته‌بینانه یا تلاشی بی‌حاصل و جان‌کندن است و چون متضمن نوآوری نیست، حتی اگر شامل هر ظرفیت، مهارت یا مجاهدتی باشد، گواهی بر نبوغ آن فرد نخواهد بود.

در این کتاب، برخی اصطلاحات فلسفی مربوط به نظریه‌های «ایمانوئل کانت» شرح داده شده است. در فرهنگ حاضر تلاش شده تا توصیف‌ها و تعریف‌های کانت در مورد اصطلاحات و واژه‌ها عیناً منعکس شده و معادل‌های انگلیسی آن‌ها استخراج و در برابرشان نهاده شود. از سوی دیگر از آن‌جا که یک فرهنگ اصطلاحات می‌تواند یک منبع راهنمای مناسب برای تدوین مقاله نیز باشد، برای آشکار شدن هر چه بهتر این نوع کاربرد در مورد این فرهنگ به عنوان نمونه مقاله‌ای براساس اصطلاح «مابعدالطبیعه» تألیف و در کتاب ارائه شده که می‌تواند الگویی برای تدوین نوشتارهای اولیه از این دست باشد.

"کانت"، آموزگار عصر مدرنیته است، فهم تفکر کانت، ره‌آموز دوران چهارصدساله‌ی غرب است. کانت در سال 1755 با نظریه‌ی "گردابی" مشهور خویش به صحنه می‌آید و در آن خاستگاه علی جهان را بر حسب ابری از گاز، که گردش درونی دارد، توضیح می‌دهد. در این زمان، او هنوز ساختار کامل‌ فلسفی و تفکر خویش را گسترش نداده و هنوز تحت تاثیر دو تن از نیرومندترین متفکران آن دوران یعنی لایب‌نیتس و ولف است. مشکل عظیمی که این متفکران با آن روبه‌رو بودند آن بود که مکانیسم کور فیزیک جدید را با مفهومی از اراده الهی در جهان آشتی دهند. کانت در سال 1756 رساله‌ای به زبان لاتین تحت عنوان "مونادولوژی فیزیکی" نوشت. در این رساله وی یادآور شده که اتم‌ها مانند نقطه‌هایی از نیرو مجسم می‌شوند نه به صورت ذره‌های خنثی که مکانیسم به آن قایل است. در این رساله تا اندازه‌ای به مخالفت هیوم به قانون علیت پاسخ داده شده است. کانت، بنیان باور دینی را بر مقیاس عظیم کیهانی ممکن دید که در آن رویدادها به طور علی با یک‌دیگر پیوند دارند. با این همه وی با هیوم موافق بود که رابطه‌ی علی را نه می‌توان به طور منطقی بیان داشت و نه به صورت تجربی مشاهده کرد. کتاب حاضر کوششی است در راه فهم فلسفه‌ی کانت که برای دانشجویان رشته‌ی فلسفه نگاشته شده است.