جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب حاضر، تحقیقی است که در آن سعی شده است به فلسفه زیست از دیدگاه سه دانشمند «ارسطو»، «ابن‌سینا»، «داروین» که در سه دوره زمانی قرار داشتند پرداخته شود. تحقیق حاضر، نخستین تحقیقی است که در آن درباره فلسفه زیست از نظر «ارسطو»، «ابن‌سینا» و «داروین» به‌صورت یکجا به آن پرداخته شده است. مؤلف بیان می‌دارد که جهان مترقی معاصر، دانش و تکنیک را ارج می‌نهد و ترقی و تعالی انسان‌ها را جز در پرتو فکر روشن و کار خلاق مغز و بازوهای فعال ممکن نمی‌داند. فلسفه علم، شاخه‌ای است از فلسفه، که به مطالعه تاریخ، ماهیت، اصول و مبانی، شیوه‌ها، ابزارها و طبیعت می‌پردازد.

دراين اثر ابتدا معناي غايت از ديدگاه متفکّران مسلمان را بيان مي‌کند و رابطه آن را با نظام اخلاقي اسلام تبيين مي‌کند. در ادامه تلاش مي‏‌شود ديدگاه هنجاري نظام اخلاقي اسلام و نسبت آن با غايت و غايت‏گرايي تبيين شود. در ساختار کلّي در اين نوشتار، دو مکتب اخلاقي فلسفي و عرفاني و مباني نظري مختلفي که اين دو نظام اخلاقي بر آنها استوارند، معرفي شده‌اند که با تأکيد بر ديدگاه دو انديشمند بزرگ فلسفه و عرفان يعني ابن ‌سينا و ابن ‌عربي ـ بررسي مي‌شود.

محتوای این کتاب بررسی آرا و اندیشه‌های سه فیلسوف و اندیشمند، یعنی ارسطو فارابی و بوعلی سینا درباره‌ی حکمت عملی است که نویسنده مطالب آن را این‌گونه طبقه‌بندی نموده است: شرح حال سه فیلسوف بزرگ، تقسیم علوم از نظر سارحان فلسفه‌ی ارسطو، تقسیم علوم از نظر فارابی و ابوعلی‌سینا، اخلاق از دیدگاه ارسطو، تدبیر منزل از دیدگاه ارسطو و برسیس و ابن سینا، سیاست از دیدگاه ارسطو و فارابی و ابن سینا و مانند آن.

توحيد و خداشناسي که مشتمل است بر اثبات وجود خدا و صفات و احکام او، مهم‌ترين اصل از اصول شريعت اسلام است. اين رکن که بر پايه تفکر منطقي و بهره‌گيري از قوع عاقله انسان بنا مي‌شود، نگاه او به زندگي و در نتيجه اعمال و رفتار و منش او را شکل مي‌دهد و به همين دليل است که با شبهات فراوان مورد هجمه قرار گرفته است. در نوشتار حاضر تلاش شده تا با دقت و موشکافي به اثبات مبدأ عالم و احکام و صفات او پرداخته شود.

«وحی پایه و اساس نبوّت و از امور ضروری ادیان آسمانی است و آن ارتباط مرموز و ویژه‌ای است بین خدا و انسان‌های ممتاز و برگزیده‌ای که پیامبر نامیده می‌شوند.» موضوع کتاب حاضر بررسی ماهیت وحی و کیفیت دریافت آن از دیدگاه «ابن سینا» و «علّامه طباطبایی» است. نگارنده تلاش کرده تا پس از معرفی اجمالی پدیده‌های وحی و نبوّت از دیدگاه این دو اندیشمند و طرح پیش‌فرض‌هایی در خصوص وحی، خصلت‌های ویژة نبی را مورد بررسی قرار دهد و به تبیین ماهوی و معرفت‌شناختی وحی از دیدگاه ایشان بپردازد.

ابن‌‌سینا به عنوان بزرگِ مشائین در عالم اسلام، تفکر مشائی را بسط داده و نظرات و آرای مهمی را نیز مطرح کرده است. هرچند او به فیلسوفی مشائی معروف است، ولی این نسبت چندان صحیح نمی‌‌نُماید و او در تفکر خود رو به تعالی نهاده است. اوست که نخستین‌بار اصطلاح «حکمت متعالیه» را به‌کار برده است. بر اساس «تعالی در تفکر سینوی» تفکر شیخ نه‌تنها مشائی نیست، بلکه بسیاری از اصول و مبانی «حکمت متعالیه» در آن قابل ردیابی است؛ حال سخن در این است که آیا شیخ در بحث حرکت در مقوله جوهر، مشائی باقی مانده است و یا این‌که در این مسئله نیز رو به تعالی نهاده است و هرچند به حرکت در آن مقوله تصریح نکرده است، ولی می‌‌توان نشانه‌‌هایی از وجود حرکت جوهری را در تفکر او یافت. نگارنده در پرتو «تعالی تفکر سینوی» معتقد است که موضع انکاری شیخ - در مباحث حرکت - دیدگاه نهایی او نیست، بلکه نظر نهایی وی وجود حرکت در مقولۀ جوهر است؛ این مطلب از عبارات و آرای شیخ در غیر مباحث حرکت به‌ویژه مباحث نفس‌شناسی قابل استنباط است. در این نوشتار شواهدی بر تقویت موضع اقبال شیخ به حرکت جوهری ارائه می‌‌دهیم.

واژه مرگ در عرف عام به معناي مرگ طبيعي است اما در اصطلاح فلسفه و عرفان در باب انحاي ديگري از مرگ سخن به ميان آمده است. در کلمات عرفا مرگ ابيض، مرگ اخضر، مرگ احمر و مرگ اسود که عبارت است از خارج شدن از هرگونه آميختگي با خواسته‌هاي نفساني مطرح شده است. يکي ديگر از تقسيم‌بندي‌هايي که در باب مرگ ارائه شده و فلاسفه و عرفا در مورد آن اتفاق نظر دارند تقسيم مرگ به مرگ طبيعي، مرگ اضطراري و مرگ اختياري است. هدف کتاب حاضر بررسي مرگ اختياري از نگاه ابن سينا و سيد حيدر آملي است.

طرح و مقایسه مهم‎ترین مباحث مربوط به آفرینش جهان در «الهیات اسلامی» و مسیحی است که با تکیه بر آرای «ابن‌سینا» و «توماس آکوئینی» به عنوان دو تن از برجسته‌ترین اندیشمندان الهیات اسلامی و مسیحی و با هدف تشریح میزان تاثیرگذاری شیخ‌الرئیس بر «الهیات مسیحی» تدوین یافته است. البته علاوه بر این، آراء و مناقشات متکلمان نیز مورد بررسی قرار گرفته است. مسایلی که در این تحقیق بدان پرداخته شده عبارت‎اند از: برخی از مباحث وجودشناسی که مرتبط با آموزه خلقت است، مفهوم خلقت و ویژگی‌های آن، نقش قدرت، اراده و علم در آفرینش، حدوث و قدم عالم و ارزیابی دلایل آن، کیفیت خلقت و نظریه صدور و رابطه خداوند با اشیا.