جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بیش از چهل سال است از پیروزی انقلاب اسلامی می‌گذرد، انقلابی که بنا به گفته بنیانگذار کبیرش امام خمینی(ره) انفجار نور بود، انفجاری نوری که تشعشعات نورش بعد از گذشت چهار دهه؛ بهتر و ملموس‌تر می‌توان دید و حس کرد و عمق کلام امام بیشتر پی برد. هم اینک نه تنها جوامع اسلامی؛ بلکه جوامع غیرمسلمان را نیز از این نور بهره مند نموده است و نور اسلام را در دل ها تابانده است و خفتگان عالم را از خواب عقب ماندگی و کاستی ها موجود و رفع ظلم و ستم های جاری بیدار ساخته است. این بیداری که از آن در کشورهای اسلامی به بیداری اسلامی یاد می‌شود حاصل جنبش، قیام ها، شورش ها و انقلاب‌های مختلف در سراسر جهان اسلام بود که گسترده‌ترین انقلاب برآمده از آن، انقلاب‌اسلامی است. ابعاد تأثیر نور انقلاب اسلامی بر بیداری عمیق و گسترده است. این تأثیرات در دو بخش تأثیرات کلی (جهانی) و تأثیر بنیادی در اکثرکشورهای مسلمان پدید آمده است و بر اساس یافته‌های کتابخانه و مصاحبه عمیق حال آیا می-توان وضع موجود بیداری امت ها را تجلی از نور انقلاب اسلامی برشمرد؟

از نظریه ی علم حصولی که معتقد است هنگام علم به اشیاء صورتی از آنها در نزد ذهن حاضر می شود دو قسم تفسیر ارائه شده است که با عناوین نظریه ی شبح و عینیت ماهوی شناخته می شود. بر نظریه ی عینیت ماهوی، اشکالاتی معنون به وجود ذهنی وارد شده است. علی رغم اینکه ملاصدرا معتقد است اشکالات وجود ذهنی صرفاً نظریه ی عینیت ماهوی را نشان گرفته است اما شیخ اشراق لااقل اشکال «کلی بودن جزئی» را وارد بر اصل نظریه ی علم حصولی و در نتیجه نظریه ی شبح نیز می داند. نظریه ی تمایز حملین ملاصدرا که در پاسخ به اشکال «جزئی بودن کلی» مورد استفاده قرار گرفته است، به نظر می رسد برگرفته از راه حل شیخ اشراق در پاسخ به این شبهه باشد. اما این پاسخ با این مشکل مواجه است که لازمه ی آن یا داشتن صفات ذاتی متضاد برای صورت ذهنی و یا وجود ماهیتی مبهم برای آن است. قبول نظریه ی شبح از سوی شیخ اشراق با اشکال عدم وضوح و غیر قابل تصور بودن مثال و شبح برای شیء خارجی مواجه است و نظریه ی عینیت ماهوی ملاصدرا نیز صرفاً ادعایی اثبات نشده است.

علامه طباطبایی نیز در طی استدلالی که ریشه در دلیل نخستین سهروردی دارد در اثبات نوع خاصی از علم به نام علم حضوری بر این نظر است که علم انسان‌ به ذات و نفس خود عین تشخص بوده و امری‌ شخصی است و غیر قابل صدق بر کثیرین و امور متعدد می‌باشد(بر خلاف مفاهیم و تصاویر ذهنی). 33 از نظر علامه طباطبایی می‌بایست میان چهار دسته‌ از مفاهیم کلی قایل به تمایز و تفاوت بود:مفاهیم‌ حقیقی یا ماهوی،فلسفی،منطقی و اعتباری اوصاف‌ هر یک از این ادراکات تصوری از این قرار است:43 الف-مفاهیم حقیقی یا ماهوی:مفاهیمی که هم‌ در خارج موجود هستند و هم در ذهن مانند درخت و انسان. از نظر ایشان هر تصدیق یا قضیه منطقی هر گاه در قالب‌ هلیات مرکبه باشد(یعنی قضیه‌ای باشد که محمول آن‌ چیزی غیر از وجود موضوع بوده باشد مانند:انسان‌ عالم است)در حالت ایجابی تنها از سه جزء تشکیل‌ شده است که عبارتند از:موضوع،محمول و حکم‌ باید افزود که«نسبت حکمیه،یعنی نسبت محمول به‌ موضوع،جزء قضیه نیست و نیاز به آن در قضیه از آن‌ روست که حکم از آن جهت که یک فعل نفسانی‌ است،برای تحقیق این فعل نفسانی نیازمند بدان‌ می‌باشد،نه از آن جهت که نسبت حکمیه جزء قضیه‌ است. این فرایند را می‌توان در مورد دیگر ادراکات حسی نیز تعمیم‌ داد و گفت که از نظر سهروردی ادراک حسی حاصل‌ درک حضوری و مشاهده صورتهای مثالی در عالم‌ مثال است‌44چرا که حس‌های دیگر انسان با حس‌ بینایی دارای اختلاف ماهوی نیستند.

در عالم موجود از یک وجه با کثرت موجود مواجه‌ایم، از سویی دیگر عقیده بر این است که جهان متکثر بدون واسطه از خداوندی که واحد از جمیع جهات است، صادر نخواهد شدء شیخ اشراق و ملاصدرا به سان دیگر فلاسفه درگیر این مهم بوده‌اند. بعد از شرح و بسط موضوع مورد بحث به این نتایج رهنمون شده‌ایم که شیخ اشراق به بحث نظام فیض پرداخته و با اصطلاح نظام نوری و با استفاده از قاعده امکان اشرف به تبیین صدور کثرت از وحدت و مراتب عالم پرداخته و ملاصدرا برای تقریر نظام فیض از قاعده امکان اشرف و قاعده الواحد بهره برده است و صدور کثرت از وحدت را تبیین نموده است و با بکا رگیری از قاعده‌ی الواحد صادر نخست را نشان وجود واجب الوجود می‌داند که فیض منبسط است و همه مراتب آفرینش را شامل می‌شود در هر مرتبه با تعینی خاص که ماهیّت نامیده می‌شودء همراهی می‌کند و عقل اول نخستین تعین اوست و نفوس و موجودات مثالی و مادّی، تعینات بعدی او به شمار میآیند.

بحث مربوط به نخبهها را میتوان در ذیل عوامل تغییرات اجتماعی، در حوزه جامعه شناسی تاریخی قرار داد که اهم آن به خصوص در ایران مربوط به نخبه کشی می شود. در یک تقسیم بندی کلی نخبه ها به دو دسته تقسیم میشوند: 1- نخبه های خارج از قدرت. 2- نخبه های در قدرت. نخبههای خارج از قدرت از بافت اصلی جامعه هستند و تلاش میکنند خود را به راس هرم قدرت برسانند. در تاریخ ایران به عنوان یک نخبه خارج «( شهاب الدین یحیی سهروردی (شیخ اشراق » میتوان از از قدرت که تلاش میکرد در قدرت رخنه کند یاد کرد. اما چه شد که او در این راه ناکام ماند؟ هدف از این پژوهش ریشهیابی قتل سهروردی و پاسخ به این سوال است که قتل سهروردی چگونه با جامعه شناسی نخبهکشی پیوند میخورد؟ یافته های تحقیق حاکی از آن است که فرهنگ توسعه نیافته بستر لازم برای ناکامی نخبه های خارج از قدرت را در تاریخ فراهم کرده است؛ زیرا آنها به واسطه اینکه بسیار جلوتر از زمان خود حرکت میکردند، هیچگاه به معنای واقعی درک نشده و شکاف بین آنها و جامعه منجر به ناکامی این عده شده است. با توجه به ماهیت موضوع روش تحقیق در این مقاله مبتنی برتوصیف و تحلیل وقایع است.

دومین مکتب تأثیرگذار در فلسفه اسلامى در قرن ششم هجرى قمرى به واسطه شیخ شهاب الدین سهروردى به نام حکمت اشراق پایه گذارى شد. ویژگى مهم این مکتب، هماهنگى میان آموزه هاى غرب و شرق است. وى با مطالعه و فهم اندیشه هاي گوناگون از جمله اندیشه هاي ایران باستان، به نوآورى پرداخته و فلسفه خود را بنیاد نهاد. هدف این پژوهش که با روش توصیفی-تحلیلی نگارش گردید، کاوش در آموزه هاي ایران باستان است که شیخ اشراق نظام فلسفى خود را بر پایه آنها شکل داد. حاصل این پژوهش این است که شیخ اشراق با کنجکاوى در میان متون مختلف از جمله متون کهن ایران باستان آموزه هایى اشراقى را یافت و توانست مکتب فلسفى هماهنگ و در عین حال متفاوت با آن چه در فلسفه مشّایى وجود داشت، بنا کرده و گامى تأثیرگذار در جهت شکوفایى فلسفه اسلامى بردارد. این تاثیرپذیری سهروردی از اموزه های ایران باستان را می توان به عنوان گامی در جهت هماهنگی آموزه های اسلامی و ایرانی در تاریخ فلسفه اسلامی در نظر گرفت.

سهروردی از فیلسوفان سترگک حکمت اسلامی است که نقش بارزی در بسط و تعالی فلسفه اسلامی داشته است. سهروردی در جهت منزه ساختن وجود حق تعالی در زمینه ثنویت و از سوی دیگر احسن دانستن نظام عالم» در آثار خود به مسئله شرور پرداخته است. از دیدگاه سهروردی» خیر امری وجودی و شر امری عدمی است که اصلا تحقق ندارد و آنچه شر تلقی می شود صرفا حاصل نگاه و اندیشه قاصر آدمی است. ضرورت بحث در مورد شرور و ماهیت آن در اندیشه سهروردی امری است که می‌تواند ما را با اندیشه‌های این فیلسوف و عارف الهی در مورد شرور و راهکارهای وی در جهت حل مشکل شرور آشنا کند. در این مقاله با روش توصیفی -تحلیلی به بررسی انگیزه سهروردی از طرح مسئله شرورء ماهیت» اقسام و راهکارهای شرور از دیدگاه سهروردی پرداخته می شود. از دیدگاه سهروردی شر در نظام احسن الهی بهره ای از وجود ندارد و تلقی آنچه شر پنداشته می شود یا واقعا شر نیست بلکه خیر است و یا آنکه لازمه رسیدن به خیر است و هرچه نیل به خیر را تسهیل کندء آن نیز خیر خواهد بود و در نتیجه شری وجود ندارد.