جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

"سهروردی خود در مقدمهء حکمةالاشراق به تمایز روشی فلسفه‌ اشراق از فلسفهء مشا اشاره می‌کند و می‌گوید که حکمت اشراق دارای روش دیگری است، در این روش حقایق نخست از طریق کشف و ذوق برای او حاصل شده و نه از راه فکر و استدلال،و آنگاه در مقام دیگر برای یافتهای شهودی خویش درصدد اقامه برهان و حجت‌ برآمده و دریافت‌های خویش را در قالب‌های استدلالی و برهانی ریخته است. نیز در مورد نور حسی یا عارضی سهروردی‌ می‌گوید ظهور انوار عارضی و حسی نیز به امری زائد بر آنها نمی‌باشد تا لازم آید فی نفسه خفی باشد و بلکه ظهور آنها نیز از ناحیهء حقیقت ذات آنها می‌باشد و چنین‌ نیست که نخست نوری حاصل گردد و سپس آن را ظهور و روشنایی عارض و ملازم شود تا این که لازم آید در حد خود،نور نباشد و در نتیجه چیزی دیگر او را ظاهر کند چرا که این امر محال است. پس‌ می‌توان پرسش اصلی را چنین طرح کرد که آیا در دارهستی و عوالم وجود آنچه که مبدا پیدایش و تحقق موجودات می‌باشد و هستی آنها در گرو و وامدار آن است،نور است یا ظلمت؟به بیان دیگر نقش اصلی در دار هستی و در تمام مراتب وجود از آن نور است یا ظلمت؟هستی داری چه به صورت بی‌واسطه یا با واسطه در گرو نور است یا ظلمت؟از نظر سهروردی از آنجا که نور عین کمال و دارایی و فعلیت است و در مقابل،ظلمت عین نقص، نداشت و فقدان می‌باشد،پس نور است که‌"مبداء و نظم بخش سراسر عالم وجود است و این نور است که مبدئی وجودی است‌"85."

آثار چاپی فارسی و عربی‌ شیخ شهاب الدین سهروردی الالواح العمادیه/به تصحیح و مقدمه نجفقلی حبیبی. سه رساله از شیخ اشراق-تهران:-اسلام‌آباد:مرکز تحقیقات‌ فارسی ایران و پاکستان،1984-1363. مجموعه آثار فارسی شیخ‌ اشراق-تهران:انستیتوی فرانسوی پژوهش‌های علمی‌ در ایران،قسمت ایران‌شناسی،1348. مجموعه آثار فارسی شیخ اشراق-تهران:انستیتوی‌ فرانسوی پژوهش‌های علمی در ایران،قسمت ایران‌شناسی، 1348. مجموعه آثار فارسی شیخ اشراق-تهران:انستیتوی‌ فرانسوی پژوهش‌های علمی در ایران،قسمت ایران‌شناسی، 1348. مجموعه مصنفات شیخ اشراق-تهران: انجمن فلسفه ا یران،1355. مجموعهء دوم مصنفات‌ شیخ اشراق شهاب الدین یحیی سهروردی در حکمت الهی. مجموعه‌ مصنفات شیخ اشراق-تهران:انجمن فلسفه ایران،1355. مجموعه آثار فارسی شیخ اشراق-تهران:انستیتوی فرانسوی‌ پژوهش‌های علمی در ایران،قسمت ایران‌شناسی،1348. مجموعه‌ دوم مصنفات شیخ اشراق-تهران:انستیتو ایران و فرانسه،قسمت‌ ایران‌شناسی،1331. مجموعه آثار فارسی شیخ اشراق-تهران: انستیتوی فرانسوی پژوهش‌های علمی در ایران،قسمت‌ ایران‌شناسی،1348. سه رساله از شیخ اشراق:الالواح العمادیه،کلمه‌ التصوف،اللمحات/شهاب الدین یحیی سهروردی؛به‌ به تصحیح و مقدمه نجفقلی حبیبی. سه رساله از شیخ اشراق:الالواح العمادیه،کلمه‌ التصوف،اللمحات/شهاب الدین یحیی سهروردی؛ به تصحیح و مقدمه نجفقلی حبیبی. مجموعه دوم‌ مصنفات شیخ اشراق-شهاب الدین یحیی سهروردی در حکمت الهی. مجموعه مصنفات شیخ اشراق-تهران:انجمن فلسفهء ایران، 1355. سه رساله از شیخ اشراق-تهران:انجمن فلسفه ایران، 1356. سه رساله از شیخ اشراق-تهران:انجمن فلسفه ایران، 1356. مجموعه آثار فارسی شیخ اشراق شهاب الدین‌ یحیی سهروردی/به تصحیح و تحشیه و مقدمه حسین‌ نصر؛مقدمه و تجزیه و تحلیل فرانسوی هنری کربین. مجموعه دوم مصنفات شیخ اشراق شهاب الدین‌ یحیی سهروردی در حکمت الهی/با تصحیحات و مقدمه بزبان فرانسه به قلم هنری کربین. مجموعه مصنفات شیخ اشراق/شهاب الدین یحیی‌ سهروردی؛به تصحیح و مقدمه هنری کربین. مجموعه مصنفات شیخ اشراق/شهاب الدین یحیی‌ سهروردی؛به تصحیح و مقدمه هنری کربین.

"قطب الدین شیرازی شارح حکمة الاشراق در حاشیة این کتاب با اشاره‌ به ادلهء شیخ اشراق وجود صورت‌های خیال را به دلیل تصور شدن‌شان‌ اثبات می‌کند؛و از آن‌جا که این صورت‌ها نه در عالم عقول‌اند و نه در عالم حس؛پس به ناچار باید در جایی دیگر باشند که او آن‌جا را عالم‌ مثال می‌خواند؛و می‌افزاید: پس فهم کن که در آن سری عظیم و گفتاری تناور است؛و این‌که برای‌ همهء اشیایی که در عالم علوی است نظایری و همانندهایی در عالم‌ سفلی است؛و چیزها به همانندها و نظایر شناخته می‌شود. 63 او هم‌چنین در شرح عالم اشباح مجرده،که به اعتقاد شیخ اشراق،در آن اجساد و اشباح ربانی برانگیخته می‌شود و همهء مواعید پیامبران در آن‌ است،می‌گوید: این همان است که پیشینیان به آن اشاره کرده‌اند؛که در عالم وجود، عالم مقداری و دارای اندازه‌ای است که غیر عالم حس است و عجایب‌ آن پایانی نمی‌پذیرد و شهرهای آن به حساب نمی‌آید و از جملهء آن‌ شهرها،جابلقا و جابرصا هستند که دو شهر بسیار بزرگ‌اند و هرکدام‌ از آن‌ها هزار در دارد و مردمان آن را نمی‌توان احصاء کرد؛و ایشان‌ نمی‌دانند که خداوند متعال آدم و فرزندانش را آفریده است؛و در دوام‌ حرکت،افلاک مثالی آن و پذیرش عنصریات و مرکبات آن و آثار حرکت افلاک و اشراقات عوالم عقلی برابر و به محاذات عالم حسی‌ است؛و از آن،صورت‌های متنوع و مختلف و بی‌پایانی به دست می‌آید (43)."

"در ضمن این قسمت داستانی،فصل ششم اختصاص به توصیفی دارد که عشق از ولایت خود بر زلیخا فرو می‌خواند و آن بیان رمزی دل‌انگیزی است از آفرینش عالم و آدم‌ که اساس فلسفی آن را در آثار حکما و فلاسفهء قبل از سهروردی نیز می‌توان دید. به هرحال،با آن که این منظومه‌ها از نظر زمان بر رسالهء شیخ اشراق مقدم نیست و طبعا پرداختن ما بدانها تنها در حد اشاره‌ای خواهد بود،نکتهء اخیر شاهدی است بر این‌ که در ادب فارسی،چه به نظم و چه به نثر نه تنها قبل از سهروردی بلکه پس از او نیز داستان یوسف و زلیخا جز به صورت تاریخی-دینی مورد توجه قرار نگرته و جز شیخ‌ اشراق هیچ شاعر و نویسنده‌ای نتوانسته از آن شاهکاری بدیع بیافریند. این جا یوسف رمزی است از حسن و عقل، زلیخا از عشق و نفس،یعقوب از جسم و حزن،بدین‌سان آن‌گاه دگرباره ستارگان، خورشید و ماه دربارگاه انسان کامل پیشانی بر خاک خواهند سایید که«شناخت حق»و «شناخت خود»و«معرفت عالم کون و فساد»با هم یکجا گرد آیندح‌ انسان و کمال در نظر شیخ اشراق هدف غائی فلسفه،نجات نفس از زندان ظلمانی هوی و هوس‌ است. هرچه از شیوایی نثر شیخ‌ اشراق سخن رفته است همه از این اصل نخستین سرچشمه می‌گیرد که او جهان مجرد جواهر اندیشه و حکمت را به خلوت‌سرای دل که تجلیگاه بیواسطهء حقایق و عرصهء کشف‌ و شهود است می‌کشاند و با تکیه بر مضامین قرآن از رمزهایی که هریک ریشه در اعماق‌ فلسفه و حکمت مشرقی دارد کمک می‌گیرد تا منظور خود را که بکار گرفتن دانایی و معرفت برای تربیت نفس انسانی و نجات روح او از عالم اوهام و اسارتهای حقیر مادی‌ است تحقق بخشد."

"(به تصویر صفحه مراجعه شود) در هرحال در مورد تاریخ تولد و مرگ سهروردی اختلافاتی وجود دارد و آنچه ما در مورد جزئیات زندگی او می‌دانیم(مانند واقعهء مرگ و شهادت و رابطهء او با فرزانگان و تفکر ایران باستان)قرین ابهامات و تردیدهایی است. بنابراین در تبدیل‌ تاریخ‌های هجری قمری به میلادی باید توجه کرد که اگر این تبدیل مربوط به پیش از سال 2851 میلادی باشد (مثل تاریخ تولد شیخ)نمی‌توان براساس تاریخ گریگوری که امروزه متداول است،تاریخ‌ها را تطبیق کرد. (به تصویر صفحه مراجعه شود) ژولیون سزار اوضاع نجومی در طی سال 945 هجری قمری از آنجا که ما نمی‌دانیم شیخ در چه ماه و یا روزی از سال 945 ق به دنیا آمده است،لذا معیار را اول محرم 945 ق می‌گذارم و به بررسی حرکت سیارات در طی یک سال قمری در پهنه منطقه البروج می‌پردازم. رفع برخی خطاهای متداول (به تصویر صفحه مراجعه شود) یکی از حکایات و روایات که در حاشیهء زندگی شیخ اشراق طرح شده است ورود شمس تبریزی به حلب در آستانه یا کمی پس از شهادت شیخ اشراق است؛و اینکه شمس تبریزی که خود در بی‌پروایی شهره بود،شجاعت‌ و بی‌پروایی سهروردی را عالم مرگ اومحسوب کرده است. و سرانجام بنابر قوانین علم احکام نجوم که امروزه یکسره لغو و باطل قلمداد می‌شود،ولی در گذشته و نزد قدما از عزیزترین علوم محسوب می‌شده است،تاریخ دقیق تولد شیخ اشراق در 42 آوریل 4511 میلادی و در ساعت 42:21 ظهر بوده است."

تعریف از نگاه منطق دانان، در درجه اول، راهی برای تمییز ذاتی تام اشیا از یکدیگر به شمار رفته است و دغدغه اصلی آنان از بیان مباحث مفصل در بخش تعریف، ارائه قوانین تعریف حقیق است؛ گرچه در صورت دست نیافتن به چنین معرفتی، سایر مراتب تعریف را نیز مفید و در پاره ای از موارد کافی می شمرند. امام برخی از منطق دانان همچون سهروردی با وارد کردن شبهاتی به تعریف حقیق، قائل به امتناع آن شده اند؛ بدین معنا که رسیدن به حقیقت اشیا با بیان ذاتیات آنها را ممتنع می دانند و تلاش منطق دانان را برای دستیابی به تعریف مفهومی معرفی می کنند. پاسخ به این شبهه ها همان قدر اهمیت دارد که اصل پذیرش امکان تعریف حقیقی اهمیت دارد؛ به همین دلیل در این تحقیق که با روش کتابخانه ای انجام و با روش توصیفی - تحلیلی ارائه می شود، برآنیم با بیان اشکال های سهروردی به نظریه مشاییان در تعریف حقیقی و بیان دیدگاه وی در تعریف مفهومی، به نقد آن و به پاسخ آن اشکال ها بپردازیم و اصل امکان تعریف حقیقی را اثبات کنیم؛ گرچه دستیابی به آن امر دشواری باشد.