جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از جمله مسائل مهم و بحث انگیز درباره سعادت، دو تفسیر غایت جامع و غایت غالب از سعادت است. این دو تفسیر بر اساس میزان اثرگذاری عوامل دخیل در سعادت تحلیل می‌شوند. طبق تفسیر غایت جامع، سعادت مفهومی است که چند مولفه دارد که هر کدام ارزش استقلالی دارند؛ و بر اساس تفسیر غایت غالب، سعادت تنها یک مولفه سازنده دارد و سایر مولفه‌ها، مقدمه یا وسیله نیل به آن سعادت حقیقی هستند. مقاله حاضر می‌کوشد ضمن واکاوی دیدگاه آیت الله جوادی آملی درباره چیستی سعادت و تبیین سعادت متعالیه، به این پرسش پاسخ دهد که دیدگاه ایشان درباره سعادت، تفسیر غایت غالب است یا غایت جامع. حاصل این تحقیق آن است که سعادت متعالیه در آثار ایشان به عنوان کمال وجودی نفس مطرح می‌شود و فضایل علمی، عملی، عقلی و دینی مقدمه‌ای برای نیل به این سعادت است. بنابراین دیدگاه ایشان، هم‌خوانی بیشتری با تفسیر غالب از سعادت دارد. در ارائه و طرح یافته‌های این پژوهش از روش توصیفی- تحلیلی استفاده شده است.

اعتقاد به معاد از اصول دین اسلام و جسمانیت آن از مسلمات دین است. بحث از معاد جسمانی، در حقیقت بحث از جسمیت یافتن عقاید و اعمال انسان در قیامت است. این مسئله از زمان پیدایش و نزول اسلام مطرح بوده است و علاوه بر قرآن کریم، بزرگان دین از پیامبر(ص) گرفته تا امامان، عالمان دینی و حتی برخی از فیلسوفان اسلامی در این خصوص تأکید کرده اند. در بین حکمای اسلامی، حکیم مدرس زنوزی و آیت الله جوادی آملی باتوجه به اینکه اصل معاد جسمانی را بر اساس قرآن و روایات و نیز اصول حکمت متعالیه می پذیرند اما دیدگاه مختصّ به خود را در این مسئله دارند. حکیم زنوزی معتقد است که بدن هر انسانی بعد از مرگ به سوی نفس خویش راجع است و در معاد بدن به نفس خواهد رسید و به همراه او باقی خواهد ماند، اما استاد جوادی آملی معتقد است اعمال انسان در مراتب بالاتر هستی باطنی دارند که به همراه نفس و با تناسب با آن عالم باقی می ماند و نه آنکه بدن به سوی نفس رجوع کند.

همواره یکی از مسائل مهم آیات قرآن کریم، توجه به جایگاه و شخصیت اهل بیت( است. قرآن‌پژوهان با دیدگاه‌های مختلف مذهبی حضرت فاطمهc را که یکی از اهل بیت( پیامبرj هستند؛ مورد توجه ویژه‌ای قرار داده‌‌اند. این پژوهش، دیدگاه جوادی‌ آملی که یکی از مفسران مشهور امامیه معاصر است با دیدگاه ابن‌کثیر که جزء معروف‌ترین مفسران روایی سلفیه است تطبیق می‌دهد. براین‌اساس، تفسیر تمام آیاتی که مضمون آن‌ها به حضرت فاطمهc اشاره شده در دو تفسیر مزبور مورد تحلیل و ارزیابی قرار گرفت و مشخص شد که ابن‌کثیر و جوادی آملی اوصافی همچون سرور زنان عالم، محبوب پیامبرj و مقام ارسال رزق‌ الهی را به‌‌طور مشترک بیان می‌کنند. در موارد اختلافی نیز ابن‌کثیر مصادیق آیه تطهیر را همسران پیامبر و آل‌ علی و آل‌ عقیل و غیره می‌داند. اما مؤلف تسنیم با دلایل برون‌متنی، مصداق اهل‌ بیت ( در آیه تطهیر را معصومین بیان می‌کند. جوادی آملی مصادیق آیه مباهله را با دلیل عقلی و روایی، اهل بیت( بیان کرده، درحالی‌که ابن‌کثیر این روایات را غریب یا مرسل می‌شمارد. او در سوره انسان و کوثر به جایگاه حضرت فاطمهc اشاره‌ای ندارد. پس در این مقاله به روش توصیفی و تحلیلی، استناداتی که ابن‌کثیر از طریق تحلیل محتوای روایات بیان کرده، از زبان جوادی آملی پاسخ داده می‌شود.

عصمت به‌معنای پاکی از هرگونه گناه و نیز مصونیت از خطا در دریافت و ابلاغ وحی از امتیازات و ویژگی‌های خاص پیامبران و لازمه رسالت آنان می‌باشد که به‌دلیل اهمیت بالایی که دارد مورد بحث و توجه بسیاری از علما و اندیشمندان قرار گرفته است. عصمت پیامبر اکرم j یکی از مباحث مطرح در آیات 105 الی 107 سوره نساء است. این مقاله که با هدف بررسی مقایسه‌ای آراء تفسیری آیت‌الله جوادی آملی از مفسرین شیعی معاصر و فخر رازی از مفسران کلامی و اجتهادی اهل‌سنت در باب مسأله عصمت پیامبر گرامی اسلامj به شیوه توصیفی- تحلیلی نگاشته شده به بررسی دیدگاه‌های آنان ذیل این آیات می‌پردازد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که دو مفسر ذیل آیات مرتبط با عصمت پیامبر اکرمj دیدگاه‌های متفاوتی ارائه کرده‌اند. در تبیین تفسیری آیت‌الله جوادی آملی شواهدی مبنی بر عدم عصمت رسول گرامی اسلامj مشاهده نشد و نظرات تفسیری وی ذیل این عبارات درصدد اثبات عصمت پیامبرj بوده است. اما در دیدگاه‌های تفسیری فخر رازی وجوهی ناسازگار با مقام عصمت پیامبر اکرمj مشهود است که در نوشتار حاضر تلاش شده است به نقد و بررسی این آراء پرداخته شود.

جامعیت قرآن از مبانی مهم صدوری تفسیر قرآن است که هر کدام از مفسران شیعی و سنی با استناد به ادله‌ای در هر یک از حوزه‌های جامعیت به یکی از دیدگاه‌ها، تمایل پیدا کرده‌اند. ورود تفصیلی و جدی آلوسی و آیت‌الله جوادی در این بحث موجب سؤال در اخذ موضع‌گیری آن‌ها نسبت به قلمرو جامعیت قرآن شده است. ازاین‌رو نوشتار حاضر به روش نقلی و تطبیقی با رویکرد انتقادی درصدد پرداختن به این مسئله است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد هر دو جامعیت مقایسه‌ای را پذیرفتند، اما در جامعیت ذاتی اختلاف دارند. آلوسی به‌خاطر شبهاتش در حوزه جامعیت ذاتی نتوانسته یکی از دیدگاه‌های موجود را اخذ کند، اما آیت‌الله جوادی دیدگاه حداکثری را با دو شرط شمول رهنمون‌های بطنی و تأویلی قرآن و تبیین آن‌ها توسط معصومین؟عهم؟، می‌پذیرد. اصل دیدگاه قابل اثبات است و دلایل دیگری در تأیید آن می‌توان اقامه کرد، ولی در پاره‌ای از ادله ضعف وجود دارد.

قرآن، حاکمیت مطلق بر تمام روایات و اندیشه‌ها دارد. روایات دال بر تحریف نیز با قرآن و نص صریح معصومین در تضاد است و به ما دستور داده شده است از آن‌ها اعراض کنیم، زیرا جعلی و باطل‌اند. تحریف به دو شکل معنوی و لفظی انجام می‌شود. تحریف معنوی به معنی تفسیر سخن برخلاف مقصود گوینده است و تحریف لفظی به معنای کم‌وزیادکردن الفاظ است که به اتفاق آرا مسلمانان این نوع تحریف در قرآن تحقق نیافته است. پژوهش پیش رو با روش توصیفی _ تطبیقی و به شیوه کتابخانه‌ای با نقد سندی و متنی روایات تحریف از دیدگاه آیات عظام فاضل لنکرانی و جوادی آملی به اثبات جعلی‌بودن این‌گونه روایات پرداخته است و این نتیجه حاصل گردید که روایات دال بر تحریف فاقد اتصال سندی معتبر بوده و از راویانی نقل شده که فاسدالمذهب‌اند و از بعضی کتب مجهول‌الحال نقل شده‌اند و روایاتی که عنوان تحریف در آن‌ها اخذ شده، مقصود تفسیربه‌رأی کردن است و اضافات بیان‌شده در روایات، تبیین و تأویل آیات را می‌رساند و اختلاف قرائات ربطی به تحریف ندارد.

هر کلمه‌ای که در قرآن مورد استعمال واقع‌شده، دارای معنا و مفهوم است. مفاهیم به لحاظ مصادیق یا اعتباری هستند یا حقیقی؛ مفاهیم اعتباری مفاهیمی هستند که بشر، برای رفع نیاز‌های اجتماعی خود وضع کرده‌ است. این مفاهیم مابه‌ازای خارجی و ذهنی ندارند همانند: مالکیت و... ؛ که در مقابل، مفاهیم حقیقی قرار‌می‌گیرند مثل: انسان، درخت و ...، بشر به‌ دلیل انس با استعمالات به نحو حقیقت، در مواجهه با استعمالات استعاره‌ای، اولین مفهومی که به ذهن او تبادر پیدا می‌کند به نحو حقیقت است، نه مجاز؛ در مواجهه با استعمالات اعتباری نیز، آن‌‌ها را حقیقی می‌پندارد، از آنجایی که قرآن کتاب حقیقت است نه مجاز و اعتبار، مفسر قرآنی باید معنای صحیحی از مفاهیم اعتباری مستعمل در قرآن را ارائه دهد. هدف این نوشتار پاسخ‌گویی به این پرسش اصلی است: نحوه‌ی بهره‌گیری آیت‌اللّه جوادی‌آملی از مفاهیم اعتباری به چه‌صورت است و نقش آن‌‌ها در فهم قرآن چیست؟ این مقاله به روش عقلی و نقلی و با پردازش اطلاعات به‌صورت توصیفی ‌تحلیلی و ابزار کتابخانه‌ای به نگارش درآمده و نتیجه زیر به‌دست آمده است: قرآن زمانی‌که بحث از حقایق خارجی و وجودی می‌کند و از الفاظ اعتباری برای بیان مراد خود استفاده می‌کند در واقع بین حقیقت ‌وجودی و مفهوم اعتباری از عکس‌التشبیه استفاده می‌کند و مفسر قرآنی باید وجه تشبیه را ملاک فهم خود قرار دهد.

Contemplation and theoretical reflections on the "tongue under control" and how it operates, or the reasons and factors that prevent humans from exercising control, are among the most important topics studied by Islamic scholars. This research seeks to elucidate the philosophical foundations of "tongue under control" with an emphasis on the viewpoint of Allameh Javadi Amoli, using a descriptive-analytical approach and through a library method and referencing their numerous works. Based on such an approach, Allameh Javadi considers the fundamental factor in "tongue under control" to be the spiritual faculties(habits). The novelty of this research lies in the enumeration and explanation of the philosophical foundations of the discussion. Therefore, by employing Quranic verses and the principles of Sadra'i wisdom, such as substantial motion, bodily manifestation of the soul, and the explanation of the embodiment and manifestation of actions on the Day of Resurrection; he has identified the repetition and continuity of actions and their transformation into "habits" as the fundamental factor in the issue of "tongue under control"; in fact, "tongue" is not in our control, but rather in the control of the "habits" Therefore, if piety governs human actions, humans can to a large extent take control of their tongue in the world and in a wakeful state. However, in the world of dreams, near death, and also on the Day of Resurrection, the "tongue" is under the control of habits and temperaments, not us.

انسان و انسان‌شناسی مقوله غیر قابل کتمان در طول تاریخ بشری بوده است؛ و ترسیم حقیقی از جایگاه او در منظومه آفرینش سرلوح ادیان توحیدی می‌باشد. بر پایه دیدگاه منیع و اندیشه رفیع علامه جوادی آملی حقیقت انسان «حیّ متأله» است که در بستر آموزه‌های دینی به تکامل می‌رسد، و غایت امکانی قوس صعود بشری«انسان کامل» می‌باشد. و در ادبیات حکما و عرفای همچون ابن‌عربی و ملاصدرا به آن پرداخته شده است؛ آنها انسان کامل را مظهر تمام صفات کمالی و جمالی خداوند می‌دانند؛ آن‌گونه که ابن‌عربی مبتکر اصطلاح «انسان کامل» در ادبیات اسلامی قلمداد شده است. در تحقیق حاضر، ضرورت انسان کامل نسبت آن با خلافت الهی به صورت توصیفی- تحلیلی با تأکید بر اندیشه جوادی آملی بر این نتیجه رهنمون گردیده که مقصود از خلقت آفرینش و پهنه‌گیتی، انسان کامل است و از لازمه خلافت مطلقه الهی، انسان کامل شدن است، از این جهت، انسان کامل قطعاً خلیفه خداست، به‌طوریکه اگر عالم خالی از انسان کامل شود، عمر آن به پایان می‌رسد.