جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ورود احادیث موضوعه به مجموعه نقل‌های معصومان علیهم‌السلام و صحابه کبار از زمان پیامبر اسلام (ص) شروع شد. معصومان علیهم السلام و به تبع آنها دانشمندان اسلامی در صدد تنقیح و پاک‌سازی احادیث نبوی از این احادیث بر آمدند و تالیفات و تحقیقات بسیاری در شناخت احادیث جعلی و جاعلان و عوامل و انگیزه‌های جعل انجام شد. در میان تالیفات شیعه، علامۀ مجلسی در کتاب گراسنگ بحار الانوار به فراخور جامعیت اثر به بررسی احادیث موضوعه پرداخته و با معرفی ملاک‌های سنجش احادیث موضوع و شناساندن انگیزه‌های جعل و بحث‌های علمی دامنه‌دار، موفقیت چشمگیری در این زمینه کسب کرده است. پژوهش حاضر با روش تحلیل محتوایی روش‌ها و ملاک‌های تشخیص احادیث جعلی در کتاب بحارالانوار را استخراج کرده و موضع‌گیری و شیوه علامه مجلسی در مواجهه با احادیث موضوعه را بررسی نموده و نمونه‌هایی از روش ایشان در معرفی روایات موضوع مانند: عرضه بر قرآن کریم، تعارض با احادیث متواتر، عرضه بر سنت، عرضه بر عقل، اتهام به غلو در معرفی سند، توجه به تقیه و داشتن عداوت به اهل بیت عرضه کرده است.

مقتل الحسین (ع) موجود در بحارالأنوار علی‌رغم این‌که در غالب گزارش‌ها با گزارشِ ابومخنف موجود در کتاب شیخ مفید یکی است، اما مؤلف کوشیده نسبت به گرد‌آوری روایاتی دیگر از مقاتل روایی روی آورَد. این مقتل ضمن دربرداشتن اخبار متفرد نسبت به دیگر متون روایی، در برخی موارد با وقایع مسلّم و یا روایات تاریخی دیگر ناسازگار بوده و در مواردی شأن امام معصوم (ع) و یا خاندان معصومان (ع) خدشه‌دار شده به گونه‌ای که پایه و اساسی برای نقل علمای شیعی در قرن معاصر شده است. این مقاله می‌کوشد با رویکردی توصیفی- تحلیلی، روایاتی را که نخستین‌بار در میان روایات عاشورایی جای گرفت، ارزیابی نماید و از این رهگذر برخی از هجمه‌های تحریفی آن را در سنجه نقد قرار دهد.

از دیرباز پیرامون خدمات علمی و جایگاه والای علامه محمد باقر مجلسی; در حوزه حدیث و کلام شیعی، تحقیقات عمیق و گسترده‌ای صورت گرفته است؛ لیکن روش‌شناسی دینی او از جهت اتکاء بر ظواهر اخبار و نفی رویکرد عقلی و تأویلی در فهم آموزه‌ها و مقاصد شریعت، درخور تأمل و بازنگری است. ازاین‌رو، نوشتار حاضر می‌کوشد به سبک مسئله‌محور و با روش توصیفی، تحلیلی، با نگاهی انتقادی به مقالۀ «جایگاه عقل در روش‌شناسی کلامی علامه مجلسی»، به تحلیل و ارزیابی روش عقلی علامه در فهم مسائل کلامی بپردازد. علامه در عین تأکید بر نقش ابزاری عقل، آن را به عنوان یکی از منابع موثق در استنباط معارف دین و مقاصد شریعت نمی‌پذیرد، به همین جهت در تأملات و تحلیل‌های خود نشان داده‌ایم که نه تنها رجوع ضابطه‌مند به عقل و اخذ تأویل به مثابه روش در اندیشه کلامی مجلسی جایگاه شایسته‌ای ندارد، بلکه اساساً به دلیل بی‌اعتمادی وی به عقل و فرآورده‌های عقلی و همچنین اتکاء به حجیت اخبار و تقدّم‌انگاری نقل، نمی‌توان در چشم انداز علامه مجلسی، عقل و اجماع عقلا را در کنار کتاب و سنت از منابع دین به شمار آورد. بنابراین بر اساس یافته این پژوهش، نباید مجلسی را متکلمی عقل‌گرا و معتقد به حجیت عقل دانست.

مجموعه حاضر با هدف معرفی بحارالانوار، اثر علامه مجلسی تدوین گردیده که در آن، ضمن معرفی ویژگی‌های بحارالانوار، زندگی، شخصیت، تالیفات و آثار علامه مجلسی نیز شرح داده شده است .

کامیار صداقت ثمر حسینی در گفتگو با خبرنگار «نسیم»، اظهار داشت: امام خمینی(ره) معتقد است که بحارالانوار خزانۀ همه اخباری است که به پیشوایانِ اسلام نسبت داده‌شده است./ نگارش این اثر سی ‌و پنج سال طول کشیده است./ کامیار صداقت ثمرحسینی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در گفتگو با «نسیم» ضمن معرفی علامه مجلسی و آثار مکتوب وی به بیان وجوه تمایز مجموعه بحارالانوار پرداخت. آنچه از نظر میگذرانید، مشروح این گفتگو است.

مهدی نصیری طی یادداشتی اختصاصی در «نسیم» با بررسی نظر فلاسفه در باره مجرد بودن روح نوشت: علامه مجلسی روح را به دلیل روایات عدیده‌ای که دال بر تجسم و مقداری بودن آن است، جسمانی می‌داند./ 30 مرداد ماه سالروز وفات علامه مجلسی است و آن را به روز بزرگداشت این عالم جلیل القدر و صاحب کتب عدیده حدیثی از جمله مجموعه ارزشمند بحارالانوار نام نهاده اند. یادداشت پیش‌رو بخشی از مجموعه وسیعی از پژوهش های دکتر مهدی نصیری، مدیر فصلنامه معرفتی- اعتقادی سمات است که در آن به بررسی "مجلسی و نقد نظر فلاسفه در مورد تجرد روح و فرشتگان" پرداخته است.