جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این پایان نامه سعی شده با روش ((تحلیل مضمون)) و نیز((مطالعه تطبیقی)) فلسفه و کلام اسلامی از منظر مطالعات معلولیت مورد بررسی قرار گیرد. اندکی پس از پیدایش رشته مطالعات معلولیت، دین نیز، به عنوان نهادی که مدعی در دست داشتن بهترین راه برای سعادت نهایی انسان و نیز به عنوان عاملی که خود را متولی فرهنگ سازی و تنظیم روابط بین انسان و خالق و نیز روابط بین انسان ها می‌داند، مورد توجه این رشته قرار گرفت. تلاش شد تا مشخص شود نهاد دین چه تاثیری بر هویت و زیست فرد دارای معلولیت و نیز تعامل وی با جامعه دارد، چگونه از منظر دین به هویت و جایگاه فرد دارای معلولیت در جامعه پرداخته شده است و کدام گزاره های دینی با حقوق فرد دارای معلولیت در تعارض است. هر چند در مسیحیت مطالعات قابل توجهی در این زمینه انجام شده است، اما در اسلام، و دست کم در رابطه با فلسفه اسلامی، تقریبا می‌توان گفت که هیچ پژوهش در خور توجهی صورت نگرفته است. در این پایان نامه، مشخص شد که گزاره های کلامی و فلسفی در موراد بسیاری با حقوق افراد دارای معلولیت در تعارض است و به نادیده گرفته شدن شأن انسانی وی میانجامد. و این به نوبه خود حق برابر فرد دارای معلولیت با سایر افراد در برقراری ارتباط با خدا را با دشواری مواجه میکند. وجود این تعارض ها گویای نیاز به عصری سازی گزاره های فلسفی و کلامی است. اصلاح، بازخوانی و رفع ابهام از این گزاره ها می‌تواند به بازنگری در دیدگاه دین نسبت به فرد دارای معلولیت به عنوان موجودی دارای شان انسانی و در نتیجه اصلاح دیدگاه جامعه و نیز همچنین بازتعریف وظایف دین و در نتیجه وظایف جامعه در قبال فرد دارای معلولیت بیانجامد.

ازدیدگاه شیعیان که به نص نبوی درباره جانشینی پیامبر (ص) عقیده دارند ، مسئله امامت و رهبری مساله با ماهیت دینی است . اما منابع فرقه شناختی مساله جانشینی پیامبر را مهمترین مسئله سیاسی که پس از رحلت پیامبر عظیم الشأن(ص) رخ داد می دانند ، که سبب نخستین افتراق در میان امت اسلامی شد و چنانچه اشعری قمی اهمیت آن را به اندازه ای میداند، که آن را نخستین اختلاف فرقه ساز در تاریخ اسلام می داند. وشهرستانی هم تصریح کرده که در اسلام برسر هیچ مسئله ای به این اندازه شمشیر کشیده نشده است . مطهری با بیان دیدگاه خود و شرح کامل در آثار خود به خصوص کتاب امامت و رهبری و انسان کامل درباره امامت ، اینگونه بیان میکند و در ابتدا به شرح و ترجمه معنای لغوی و اصطلاحی امام و امامت و شیعه می پردازد و در ادامه نظریه های مختلف نحوه شکل گیری و زمان آن را با توجه به مستندات تاریخی و مذهبی اندیشمندان و حکمای شیعه، وسنی بررسی و با بیان اینکه امامت یکی از اصول و ارکان دین است در عقیده شیعیان و این مهم با توجه به نص صریح پیامبر (ص) صورت گرفته است . هر چند کسی ادعا نمیکند که دین اسلام بصورت ناقص می باشد ، ولی با توجه به محدو دیت زمانی و شرایط ایجابی پیامبر (ص) همه مسائل مربوط به جامعه اسلامی را بررسی کند ، وجود نداشت. و با توجه به اینکه ارتباط پیامبر با وحی الهی بود. و بعد از رحلت پیامبر (ص) این ارتباط با بشر قطع شد و خود پیامبر به خاطر شئونی که داشت برای جامع پذیرفته شده بود حاکمیت دینی و سیاسی او برجامعه و هیچکس نظر دیگری نداشت و به همین منظور عقیده علمای شیعه این است که پیامبر (ص) آنچه لازم جامعه اسلامی بوده به شاگرد خاصش علی (ع) که انسان کاملی بوده انتقال داده است ، و در نهج البلاغه سخنی است که می فرماید : پیامبر بابی از علم را برمن گشود که از آن هزار باب باز می شود . و با توجه به منصوص و معصوم بودن علی (ع) بعنوان جانشین پیامبر (ص) و بیان این از طریق پیامبردر چندین مرحله و مناسبت و مقعیت خاص و اینکه بنا به دلایلی که میشود بیشتر آن را به تعصبات قومی و حب ودنیا دوستی گذاشت واین در لابلای متون تاریخی و اوضاع و احوال سیاسی و اجتماعی هم سنی ها و هم شیعیان مشهود است و این مهم را از دیدگاه مطهری مورد بررسی قرار دادیم .

مسئله‌ی «شر» یکی از دیرینه‌ترین چالش‌های اندیشه‌ی دینی و فلسفی است که پرسش اصلی آن سازگاری وجود شرور با خدایی عالم، قادر و خیر مطلق است. این پژوهش با رویکردی تطبیقی، درصدد بررسی دیدگاه‌های شهید مرتضی مطهری — به عنوان نماینده‌ی تفکر اسلامی — و نورمن گیسلر — به عنوان فیلسوف مسیحی معاصر — در باب مسئله‌ی شر است. هدف اصلی، تبیین مبانی هستی‌شناختی، انسان‌شناختی و الهیاتی هر دو متفکر و مقایسه‌ی روش آنان در تبیین نسبت صفات الهی با وجود شر در جهان است. مطهری با تکیه بر مفاهیمی چون «کمال آفرینش»، «اختیار انسان» و «نقش تربیتی رنج»، شر را نسبی و عدمی دانسته و آن را در جهت تکامل می‌بیند؛ در حالی که گیسلر با تکیه بر صفات سه‌گانه‌ی خداوند و تئودیسه‌ی عقل‌گرایانه، تلاش دارد نشان دهد که شر با وجود خدایی کامل منافات ندارد. روش تحقیق تحلیلی-توصیفی است و با مطالعه‌ی منابع اولیه و ثانویه، دیدگاه‌ها استخراج و تطبیق می‌شوند. نوآوری پژوهش در این است که تاکنون مقایسه‌ای جامع میان این دو متفکر درباره‌ی مسئله‌ی شر در قالب پایان‌نامه صورت نگرفته است. انتظار می‌رود این پژوهش با ایجاد زمینه‌ی گفت‌وگوی تطبیقی میان دو سنت فکری اسلامی و مسیحی، به درک عمیق‌تر از عدل الهی و معنای رنج در تجربه‌ی انسانی بینجامد.

يكي از مستشرقين معروف اروپايي سرتوماس آرنولد، اهل كشور انگلـيس، اسـت . او نظرات مهمي درباره ظهور اسلام و چگونگي دعوت و گسترش آن ارائه داد. افزون بر اين در خصوص ورود اسلام به ايران و رواج تشيع مطالبي را عرضـه داشـته اسـت ايـن امـر ناشي از حساسيت و نگرش جهان مسيحيت نسبت به رواج جهـاني اسـلام بـود كـه بـه اسلامشناسي خدشه وارد كرد. در ميان متفكران اسـلامي، مرتضـي مطهـري از جايگـاه ويژهاي برخوردار اسـت. وي در ارتبـاط بـا روش تبليغـي پيـامبر (ص) و اسـلام آوردن ايرانيان و نشر اسلام در ميان زرتشتيان نظرات قابل توجهي را مطرح كـرد. بنـابراين بـا توجه به نفوذ و جايگـاه سـرتوماس آرنولـد در ميـان مستشـرقين و مطهـر ي در ميـان انديشمندان اسلامي، در اين مقاله سعي ميشود باتكيه برآثـار و اسـناد موجـود از يـك طرف، شرقشناس مشهور انگليسي سرتوماس آرنولد مورد ارزيابي قرار گرفته و از طرف ديگر، به بيان نظرات استاد مطهري پرداخته شود. در پايان نقاط اشتراك و اختلافنظـر ميان ديدگاه سرتوماس آرنولد و استاد مطهري در باب انتشار اسلام، تجزيـه و تحليـل و استنباط ميشود.

انسان ذاتاً سعادت‌جو و لذت‌طلب است. اما این که نسبتِ میان سعادت و لذت چگونه است، مسئله اصلی این پژوهش و مورد مطالعاتی آن، دیدگاه شهید‌مطهری(ره) است. این پژوهش، درجمع‌آوری اطلاعات به‌شیوه اسنادی و کتابخانه‌ای و در پردازش آن‌ها از روش توصیفی‌تحلیلی بهره برده است. در مرحله اول، رابطه سعادت با قوه عاقله و عینیت ادراک با لذت تبیین شده است و در ادامه، رابطه معاوضه‌ای بین دنیا و آخرت و هم‌چنین، هم‌ترازی سعادت با مفاهیمی از قبیل سُرور، آرزو، رضایت و لذت به‌عنوان«ملغی‌ها» از منظر ایشان تبیین و تحلیل شده است. ایشان باتوجه به خصائص انسانی و مصادیق لذت، بین سعادت و لذت، تمایز معناداری قائل شده است. نتایج بیانگر این است که نه تنها نسبت لذت با سعادت، مساوی و هم‌تراز نیست، بلکه میان آن‌ها، اولاً مراتبی از جدایی و بینونت وجود دارد؛ ثانیاً سعادت از نظر مصداق، أعم از لذت است؛ ثالثاً سعادت، عقلانی و جنبه مصلحتی دارد؛ یعنی‌ سعادت هر چه بیشتر باشد، بهتر است، اما گرایش به برخی از انواع لذت، محتاطانه و در سایه حاکمیت عقل و به سمت‌وسوی مصلحت باشد، نه منفعت؛ رابعاً سعادت حقیقی، هم دارای لذت پایدار است و هم، جنبه عقلانی و روحانی دارد. بنابراین، غوطه‌ور شدن در برخی از مراتب لذت، نه تنها موجب سعادت نیست، بلکه سبب لغزش انسان در دنیا و شقاوت او در آخرت خواهد شد.

دکتر فنایی ادعا می‌کند اخلاق مسلمانان یک اخلاق آخرت‌گراست و در آن تنها برخورداری فرد از فضایل و ملکات نفسانی مهم است نه بروز رفتاری این ملکات؛ از این رو، مسلمانان تصویر درستی از جایگاه اخلاق در روابط اجتماعی ندارند. در مقابل، در فرهنگ کنونی غرب، رفتار اجتماعی یا همان اخلاق سکولار مطرح است که در آن خودِ رفتار بدون درنظر گرفتن انگیزه‌هایی که در پس آن است مورد توجه است تنها با این شرط که نباید به دیگران ضرری برسد؛ بنابراین، اخلاق سکولار چون یک اخلاق اجتماعی است و رفتار در آن اصل است برای زندگی اجتماعی بشر مناسب بوده و کارایی بیشتری نسبت به اخلاق مسلمانان دارد. این پژوهش جهت بررسی ادعای مذکور، به بازخوانی و مقایسه اندیشه شهید مطهری به‌عنوان چهره‌ای مطرح در میان اندیشمندان مسلمان و دکتر فنایی به‌عنوان یکی از طرفداران اخلاق سکولار در ایران پرداخته است. در این راستا، از روش تحلیل تطبیقی استفاده شد و نتایج به‌دست آمده نشان داد که بر ادعای دکتر فنایی مبنی بر غفلت از رفتار در اخلاق مسلمانان و برتری اخلاق اجتماعی سکولار، نقدهای جدی وارد است. از دیدگاه شهید مطهری نیز، به‌رغم تعارض ظاهری میان تعاریف ارائه شده از اخلاق توسط ایشان، رفتار مورد غفلت قرار نگرفته؛ هرچند نکاتی در این دیدگاه نیازمند توضیح است. تفاوت اصلی دو دیدگاه در آن است که دکتر فنایی برای اخلاقی بودن یک عمل، صرفاً قائل به حسن فعلی است؛ اما شهید مطهری حسن فاعلی را در کنار حسن فعلی لازم و ضروری می‌داند. همچنین به‌دست آمد که می‌توان تعریفی از اخلاق ارائه داد که چنین نقدهایی به آن وارد نباشد و به صراحت همه امور اختیاری، از جمله رفتار را شامل شود.

جهان‌بینی هر متفکر، بر بنیان جهان‌شناسی او استوار است و بدون واکاوی نظام‌واره جهان‌شناختی وی، شناخت صحیح و دقیق از جهان‌بینی‌اش دشوار، بلکه گاه ناممکن خواهد بود. از این‌رو، برای معرفی جهان‌بینی استاد شهید آیت‌الله مرتضی مطهری، پیش از هر چیز باید ساختار نظام‌مند جهان‌شناسی ایشان را بررسی کرد؛ ساختاری که از دل پرسش‌هایی چون: چیستی جهان، چگونگی پیدایش آن، ساختار هندسی و فیزیکی جهان، ساکنان این عالم و قوانین حاکم بر آن سربرمی‌آورد. بر همین اساس، این مقاله با روش توصیفی‌ـ ‌تحلیلی و رویکرد استنادی، به بررسی مکتوبات استاد مطهری پرداخته و به بازسازی منظومه جهان‌شناختی وی می‌پردازد. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که شهید مطهری با اتخاذ رویکردی عقل‌گرایانه و بهره‌مندی از سنت فلسفی حکمت متعالیه، در عین وفاداری به آموزه‌های قرآن کریم و تعالیم اهل‌بیت:، «جهان» را به‌عنوان «ما سوی‌الله» پدیده‌ای حادث، اما مبتنی بر صدور از واجب‌الوجود تلقی کرده است. او ساختار هفت آسمان و هفت زمین را پذیرفته و انسان، ملائکه و جنیان را از جمله ساکنان مختار این عالم دانسته است. از نظر وی، سنت‌هایی نظیر علیت و اختیار از جمله قوانین بنیادینی‌اند که بر این جهان و ساکنان آن حاکم‌اند.