جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

معنا شناسی اسماء و صفات الهی همواره مورد توجه اندیشمندان در جوامع مختلف بشری و ادیان مختلف بوده است. یی از نظریات در بحث معنا شناسی اسماءو صفات الاهی، رویکرد الهیات سلبی است. مقاله حاضر به تبیین و بررسی دیدگاه یکی از مدافعان مشهور این رویکرد، حکیم الهی قاضی سعید قمی می پردازد.

موضوع مقاله حاضر تحلیل و بررسی رابطه ذات و صفات حق تعالی است. در این نوشتار، فرضیه عینیت مصداقی صفات و ذات حق تعالی به ثبوت میرسد و فرضیه های رقیب یعنی فرضیه های سلبی، نیابت، حال و زیادت صفات بر ذات، ابطال می شوند. هدف اصلی طرح مساله، نقد نظریات در بحث رابطه ذات و صفات باری تعالی و تبیین نظریه توحید صفاتی است. روش انجام تحقیق، توصیفی، تحلیلی و انتقادی است. مهم ترین نتایجی که این مقاله به آنها دست یافته است، عبارت اند از بطلان نظریه سلبی صفات، بطلان نظریه نیابت (تعطیل و نفی)، بطلان نظریه حال، بطلان نظریه زیادت صفات برذات، تبیین نظریه عینیت مصداقی صفات و ذات و تبیین نظریه توحید صفاتی که بر نظریه عینیت مصداقی صفات و ذات، منطبق است.

موضوع مورد تحقیق در این پایان نامه، الهیات سلبی از دیدگاه ابن میمون اندلسی و قاضی سعیدقمی است. در مقدمه، ابتدا اهمیت موضوع بررسی گردیده و گفته شد. از دیرباز یکی از مهمترین مسائلی که اندیشه متفکرین اسلامی را به خود معطوف نموده بود شناخت خداوند است که ردمبحث معرفت الهی بحث از صفات جایگاه ویژه دارد و ا نکه خداوند اصولا دارای صفاتی است وصفات خداوند به چه نحو می باشد، یکی از دغدغه های اصلی اندیشمندان مسلمان بوده است، دراین بین ابن میمون اندلسی و قاضی سعید قمی، تفسیر متمایزی از صفات حق تعالی بیان نمودندکه معروف به الهیات سلبی می باشد. این موضوع از لحاظ سابقه تاریخی کمتر مورد توجه فلاسفه مسلمان بوده است و جزء این دو دانشمند و عده اندکی دیگر همچون ملا رجبعلی تبریزی، بقیه فلاسفه صرفا به اشاره بسیار کوتاه اکتفا نمودند. هدف بحث معرفی این دو دانشمند بزرگ قاضی سعید قمی و ابن میمون اندلسی و معرفی جایگاه الهیات سلبی در اندیشه اسلامی می باشد. درادامه بیان گردید ابن میمون اندلسی در سال ‎1135 میلادی در شهر قرطبه چشم به جهان گشود وبزرگترین فیلسوف یهودی بود. همچنین قاضی سعید قمی در سال ‎1041 هجری قمری متولد شدو از مفاخر دنیای اسلامی می باشد. در ادامه بیان شد تفکر الهیات سلبی نگرشی خاص در موردصفات حق تعالی دارد و بر این باور است که خداوند دارای صفات ثبوتیه نیست و صفات ثبوتی حق تعالی به سلبی نقیض آن بر می گردد یعنی وقتی می گوییم خداوند عالم است یعنی جاهل نیست و خداوند قادر است در واقع آنچه خداوند بدان متصف است سلب عجز می باشد نه صفت قدرت. سپس به نظر برخی از فلاسفه و متکلمین اسلامی اشاره و گفته شد در این میان مرحوم ملارجبعلی تبریزی از مدافعان نظریه الهیات سلبی بوده، ولی دانشمندانی چون ملاصدرا،علامه طباطبایی، و سایر فلاسفه حوزه صدرایی توجه چندانی به این نظریه ندارند و آنرا نمی پذیرند. در ادامه به تعریف صفات و فرق اسم و صفت و همچنین تقسیم صفات الهی اشاره شد و در بخش دوم، صفات حق تعالی از دیدگاه ابن میمون مورد بحث قرار گرفته است.