جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شریعتی در مقدمه «فاطمه فاطمه است»، مخاطب خود را زنانی دانسته که نه در قالب‌های سنتی قدیم مانده‌اند و نه قالب‌های وارداتی جدید را پذیرفته‌اند و می‌خواهند خود را بسازند و نیازمند الگو هستند. به گفته شریعتی، شخصیت حضرت فاطمه (س)، پاسخی به پرسش‌های این دسته از زنان است. او در ابتدا، ناشناخته ماندن چهره واقعی حضرت فاطمه (س)، و توجه بیش از اندازه به تعظیم و تجلیل و نقل کرامات را مورد انتقاد قرار داده و تاکید می‌کند که درباره آنچه باید از فاطمه آموخت، هیچ سخنی گفته نشده است.شریعتی در ادامه کتاب، با بیان نکاتی درباره دینداری عوام، دین سطحی و دین ناشی از احساسات، مسئولیت عالمان در معرفی صحیح دین را مورد تاکید قرار می‌دهد. شریعتی از اواسط کتاب، نکاتی درباره نظام قبیله‌ای عربی و نقش زن در آن بیان می‌کند که در آن وجدان جامعه قبایلی عرب، همه ارزش‌های انسانی را مختص پسر می‌داند و دختر را فاقد هر گونه فضیلت و اصالت بشری می‌شمرد. سپس به جایگاه حضرت زهرا (س) می‌پردازد که در چنین جامعه‌ای که ننگ دختر بودن را تنها زنده به گور کردنش پاک می‌کرد، وارث همه مفاخر خاندانش می‌شود. شریعتی سپس درباره رابطه ویژه پیامبر با دخترش، و جایگاه حساس و خطیر او پس از درگذشت پیامبر سخن می‌گوید.

در گزیده ای از این مجلد میخوانید: «اگر بخواهم مسئولیتهای شیعه بودن را فهرست کنم، با تکیه بر مکتب علی و اساسیترین مبانی اعتقادی و سرگذشت تاریخی تشیع باید بگویم؛ مسئولیتهای شیعه بودن عبارت است از: در برابر باطل، به رغم هر مصلحتی ولو به قیمت نابود شدن خویش نه گفتن؛ ارزش و معنی هر عملی و هر عقیده ای در مذهب، به داشتن رهبری درست و پاک در جامعه وابسته دانستن و...»

در قصص قرآن، سه واژه قریب المعنی «أهل»، «آل» و «أهل بیت» در مورد خاندان نبوت، به کار رفته است؛ در احادیث واژه "عترت" نیز آمده است که از حیطه بررسی قرآنی خارج است. در این مقاله با بررسی دقیق کاربردهای قرآنی«أهل»، «آل» و «أهل بیت» و با عنایت به سیره حضرت نوح‏۷ وحضرت لوط‏۷ و حضرت ابراهیم‏۷ در آیات مکی، و تأکید سوره تحریم، معلوم می‌شود که برخلاف دلالت عرفی، صرف همسر و فرزند پیامبر بودن نه تنها شرافت و صلاحیت معنوی انتساب به خاندان نبوت را پدید نمی آورد بلکه از هلاکت و جهنمی شدن هم مانع نمی شود و قرابت نسبی و سببی، به عنوان شرط لازم، قدر متیقن بلکه ظاهر تمام اطلاقات قرآن در باب «أهل النبی‌» است که در فهم صحیح و دقیق آیه تطهیر و اختصاص آن به أهل بیت معصوم پیامبر اسلام، نقش مهمی دارد.

واژه «امّی» که در قرآن و روایات اسلامی به کار رفته است، در هر مورد مفهوم خاصی دارد. در قرآن پیامبر اسلام دو بار به این صفت متصف شده است. علمای لغت و تفسیر «امّی» را به کسی می‌گفتند که خواندن و نوشتن نمی‌دانست، از این جهت اعتقاد بر این بود که پیامبر مانند توده مردم عرب خواندن و نوشتن نمی‌دانست. در بخش اول مقاله ابتدا مفهوم این واژه را ازکتب لغت بیان نموده و نظرهای مختلف درباره واژه «أمّی» را از قول علما و مفسران می‌آوریم. سپس امّی بودن پیامبر درآیات قرآن و از نظر تفسیر بررسی می‌شود. درمرحلة سوم اختلاف روایات کتاب بصائر الدرجات (که می‌گویند پیامبر به 72 یا 73 زبان خوانده و یا نوشته) با آیات قرآن در مورد أمّی بودن پیامبر بررسی می‌شود. این نوشتار سعی دارد بین این روایات و آیات قرآن جمع و نظر مختار را با دلایل انتخاب کند و در مرحلة آخر دلایل و شواهد روایی و تاریخی بر امّی بودن پیامبر آورده می‌شود.

در روایات شیعه و سنی حالات مختلفی برای رسول اکرم(ص) هنگام نزول وحی نقل‌شده است که این مطلب را به ذهن انسان تداعی می‌کند که آیا رابطه‌ای بین نوع وحی و حالتی که برای پیامبر رخ می‌دهد، وجود دارد یا خیر؟طبق شواهد و مستندات، وقتی‌ به پیامبر(ص) وحی مستقیم می‌شده، سنگینی و سختی زیادی را احساس می‌نموده‌اند و این شدیدترین نوع وحی بوده است و زمانی که وحی به‌واسطه‌ی فرشته رخ می‌داده، چنین‌سنگینی بر ایشان عارض نمی‌شده‌است. همچنین در مواردی که فرشته وحی به‌صورت انسان برای ایشان ظاهر می‌شد، تغییری در حضرت دیده نمی‌شد و این راحت‌ترین حالت هنگام نزول وحی بوده است.